Nếu có điều gì cần tỉnh thức, thì không phải là sự thức tỉnh từ bên ngoài, mà là sự tự phản tỉnh từ bên trong. Việt Nam cần cải cách, điều đó là không thể chối cãi. Nhưng cải cách phải đến từ nhận thức chủ động chứ không phải do sức ép bên ngoài. Cải cách để xây dựng một nền kinh tế có giá trị gia tăng cao, để doanh nghiệp bản địa vươn lên, để công nghệ không chỉ là nhập khẩu mà còn là phát minh. Cải cách để người lao động được bảo vệ, để chính sách được thiết kế vì dân chứ không vì nhà đầu tư nước ngoài. Nhưng điều đó không thể đạt được nếu ta tiếp tục nhầm lẫn giữa hiện tượng và bản chất, giữa hành vi của đối phương và mục tiêu của chính mình.

Chính quyền Trump không xem Ukraine như một đối tác chiến lược, mà như một con bài có thể được sử dụng để mặc cả với cả Nga và châu Âu. Đề nghị của Trump không đơn thuần là một chính sách đối ngoại lạnh lùng, mà là một tín hiệu rõ ràng là trong thế giới của ông, không có thứ gọi là "đồng minh" – chỉ có những giao dịch. Sự hỗ trợ không còn được xem là trách nhiệm của một siêu cường đối với trật tự thế giới mà trở thành một món hàng có thể đổi chác, với giá cả được tính bởi Washington. Điều này đặt ra một câu hỏi: nếu Ukraine có thể bị định giá, thì các đồng minh khác của Mỹ sẽ ra sao? Liệu Nhật Bản, Đài Loan hay các quốc gia NATO có một ngày nào đó cũng bị yêu cầu phải trả phí bảo vệ bằng tài nguyên, bằng lợi ích kinh tế, hay thậm chí là bằng một phần chủ quyền?