Hứa Kính Tôn, người đời nhà Đường. Đỗ tú tài, lại giỏi về văn chương nên làm đến chức Tể tướng. Một hôm, Kính Tôn đang ngồi ba sợi ở hậu liêu. Chợt vợ là Hàn thị đến, đứng kề cận bên, mà nói rằng:
- Đã là vợ chồng, thì vui phải cùng vui. Lo phải cùng lo. Sống phải cùng sống. Chết phải cùng chết. Một ngày lời hứa đã phang. Trọn kiếp tâm can không đổi. Nay thiếp có đôi lời biện bạch cùng chàng, nhưng không biết lang quân trong lòng có chăm chú lắng nghe. Hay lại mất đi cái hùng khí do men ào mang đến"
Kính Tôn cười cười đáp:
- Kẻ có trí khi làm công việc gì, bao giờ cũng phải đắn đo trước. Huống chi người ta gởi gắm bầu tâm sự. Lẽ nào từ chối mà coi đặng hay sao"
Lúc ấy, Hàn thị mới nhìn thật sâu vào mắt của Kính Tôn. Chậm rãi nói:
- Từ xưa tới nay. Nước không tin tất mất. Người không lẽ tất chết. Của không nghĩa tất mất. Tướng không mạnh tất thua. Người mà không nghe… vợ tất về nơi khốn khó. Có phải vậy chăng"
Kính Tôn gật gù đáp:
- Đúng!
Hàn thị lại nói tiếp:
- Bờ đê ngàn dặm bị hủy hoại là do đám kiến làm tổ ở trong đó, cũng như tật tuy nhỏ mà không chịu sửa sẽ trở thành hại to. Có phải vậy chăng"
Kính Tôn trầm mặc đáp:
- Đúng!
Hàn thị lúc ấy mới thở ra một cái. Quyết liệt nói rằng:
- Chuyện gì cũng có lợi có hại, cũng giống như sông có hai bờ, tiền có hai mặt. Nay chàng mần đến chức Tể tướng, mà không biết học thói khiêm nhu - lại sinh lòng kiêu ngạo - thì lúc đến tuổi hưu. Chỉ e không có đường mà vui sống!
Rồi với tay cầm chai rượu. Tu cho một phát, đoạn trút ruột trút gan:
- Thiếp nghe quan nha người ta nói: Chàng! Thường ỷ mình có một chút thông minh, rồi khinh người thái quá, thì không khéo chẳng giúp được gì cho đời, lại mang tiếng ham chuộng lợi danh, thì thiệt là không phải. Vả lại, chàng may mắn ngồi được trên cao, thì cũng nên mở lượng hải hà mà ngó xuống, cho em út đặng nhờ. Chớ chỉ dựa vào vạn quyển câu kinh - rồi tự cho phép mình được nói tràn lan tứ tán - mà chẳng để ý đến nỗi đau của người đối diện, thì trước là uổng chữ Thánh nhân. Sau để lại những tiếng chê cho đời sau soi xét!
Rồi chẳng đợi cho Kính Tôn kịp nói gì, lại ào ào phang tiếp:
- Ai mà kiêu ngạo là sắp đi đến bước đường cùng. Chàng có biết vậy chăng"
Kính Tôn nghe vợ táng cho một tràng như vậy, bèn rúng động châu thân, mà nhủ thầm trong dạ:
- Không đụng tường thì không biết quay đầu lại. Vợ ta! Sống theo kiểu gần chùa gọi Bụt bằng anh, nên chẳng thấy cái hay của tình phu phụ. Đã vậy lại coi người ngoài là trọng - rồi xem nhẹ chồng mình - đến nỗi sống với nhau đã mấy mùa băng tuyết rụng rơi, mà hổng thấy ép phê gì hết cả. Nay lại nói ra làm vậy - mà ta vẫn lặng yên - thì chẳng khác chi lấy dao để gần bên cái cổ…
Nghĩ vậy, bèn hắng giọng một tiếng lấy hơi, rồi từ tốn đáp:
- Điều nàng vừa nhắc nhở, ta chân thành cảm tạ. Cho dẫu hằng biết chẳng có gì là mới. Thiên hạ cho ta có tính kiêu ngạo khinh người. Vừa gặp mặt nhau xong. Qua ngày mai đụng ở… sốp tàu, lại giống như chưa trò chuyện với nhau bao giờ hết cả. Nói thiệt với nàng. Cái đó là do tự người ta làm cho ta khó nhớ đấy thôi. Chớ ta chẳng có lỗi gì mà tra xét!
Hàn thị trố mắt ra nhìn chồng. Ngơ ngác nói:
- Lỗi chàng rành rành như vậy, mà lại dám… đánh bùn sang ao, thì khi biết khi mô mới trở thành quân tử"
Kính Tôn bình tĩnh đáp:
- Ta một lòng một dạ muốn làm thập toàn lão nhân, để đến khi đứt bóng khỏi nuối tiếc những tháng năm nơi cõi đời ô trọc. Dầu là vậy, ta cũng chưa một lần tự tô son trét phấn lên cái hình tượng của mình - để đánh lừa nhân thế - lại càng không thể dối gạt lương tâm, để tạo nên cái vẻ vang không bao giờ có thật…
Rồi ngừng một chút cho ý kia thấm đượm vào lòng, lại từ từ nói tiếp:
- Kềm chế được… chồng, mà không kềm chế được miệng của mình. Có là hiền phụ hay chăng"
Đoạn, tà tà mà uống rượu. Hàn thị thấy vậy, mới nộ khí xung thiên. Lớn tiếng gắt:
- Thiếp tu tâm chớ không tu… khẩu! Chàng dông dài nảy giờ, mà nói trớt hướt trớt hơ, thì so với trẻ lên ba vẫn còn thua phân nửa!
Kính Tôn nhướng mắt nhìn vợ, thì thấy má không đánh phấn mà đỏ như màu rượu chát, bèn hốt hoảng nói:
- Ta làm Tể tướng. Một ngày gặp bao nhiêu người, giải quyết bao nhiêu việc. Làm sao có thể nhớ hết những người chưa quen biết" Lại nữa, đa phần đến gặp ta, nếu không xin xỏ ơn huệ, thì cũng mưu cầu lợi ích riêng tư. Chớ được mấy ai thực lòng đến thăm hỏi" Cầm bằng như ta gặp được những bậc tài giỏi. Hết lòng với tha nhân, thì dẫu ở trong hang cùng ngõ tận, ta cũng tìm đến nơi thăm viếng. Tận tụy hỏi han. Chớ làm sao có thể khinh người được"
Rồi thở ra vài ba cái. Nhẫn nhịn nói rằng:
- Ta có mẹ sanh mà thiếu… mẹ dạy. Nàng là mẹ dạy, mà cứ trật hoài, thì biết chừng nào mới xuống núi được đây"
Nay nói về Điền Tử Phương, người nước Ngụy, nổi tiếng là một bậc hiền nhân quân tử. Chỉ vì cha mẹ mất sớm nên lâm cảnh bần hàn, đến độ không có tiền lên kinh để kiếm chút bằng cấp, mà tạo dựng tương lai. Ngày nọ, Tử Phương nghe nói vua Đường chọn hiền sĩ để ra làm quan, bèn khăn gói quả mướp thẳng đường mà bang tới. Lúc đến kinh đô nhà Đường, bất chợt gặp Kính Tôn đang dong ngựa tà tà đi tới, bèn đứng ra mà cản. Kính Tôn thấy vậy, mới giật mình bảo dạ:
- Mềm thì sợ cứng. Cứng thì sợ mấy thằng không… sợ chết. Thằng này dám giữa đường chận bọn công nha, thì nếu không… điên ắt có chân tài đó vậy!
Đoạn, xuống ngựa vòng tay chào. Tử Phương làm lơ không đáp, khiến Kính Tôn như máu ngược về tim. Tức tối nói:
- Kẻ phú quý khinh người đã đành. Ngươi là phường bần tiện, mà cũng học thói rẽ khinh, thì thiệt là không biết chút… lễ nghi nào hết cả!
Tử Phương liền ngước mặt lên trời cười một tràng rõ to, rồi hùng dũng đáp:
- Kẻ bần tiện mới có thể khinh người. Chớ kẻ phú quý làm sao dám khinh người cho đặng" Vua nếu khinh người thì mất nước. Quan nếu khinh người thì mất chức. Còn kẻ có học thức. Cho dầu phải sống đời bần tiện, nhưng đi đến đâu mà lời nói vua không dùng. Việc làm quan không theo, thì xỏ chân vào giày, đi ngay lập tức. Nào có lo sợ gì, mà không dám khinh người hay sao"
Kính Tôn nghe Tử Phương thuyết cho một tràng, cảm như có ai lấy thùng nước tạt ngay vào mặt, bèn nhộn nhạo tim gan, mà thì thào tự nhủ:
- Miệng người sang có gang có thép! Thằng này chẳng phải loại… sang, mà miệng chứa đầy… sắt vụn, thì ắt cũng có bằng cấp lận lưng, mới bừa ra như thế!
Nghĩ vậy, liền gọi Ngũ Tư là viên quan thân tín đến, mà nói rằng:
- Thằng này ra vẻ là người có học. Phải vậy hay chăng"
Ngũ Tư cẩn trọng đáp:
- Người có học thức mà kiêu, là hạng người khinh thế ngoại vật, coi đời như không quan thiết gì đến mình, thì tướng quân để ý đến kẻ ấy làm chi nữa" Vả lại, đã gọi là học thức mà có tính kiêu, thì vô bổ cho đời, mà một khi đã liệt vào hàng vô bổ, thì có cũng như không. Chẳng nhằm chi hết ráo!
Kính Tôn nghe cũng xuôi tai, nhưng trong lòng vẫn dùng dằng cấn cái, bèn lộ mối ưu tư. Lo lắng nói:
- Muốn thành tựu thiên thu đại nghiệp, thì chỉ có một cách, là tận dụng tài năng. Ta chỉ sợ mình quá chủ quan - lại định giá trị của một người qua bộ đồ đang mặc - mà bỏ đi một nhân tài hiếm có, thì trước là có tội với ngôi cao. Sau thiếu sự công tâm với bàn dân bá tánh!
Ngũ Tư nghe vậy, liền ghé miệng vào tai Kính Tôn. Nhỏ giọng nói:
- Đặt cho hắn một nan đề. Giải được thì trọng dụng. Không được thì bỏ đi. Làm sao tiếc nuối"
Kính Tôn mắt sáng như sao. Rạng rỡ đáp:
- Được được! Ta làm theo ý ngươi!
Đoạn, nhìn thẳng vào mắt của Tử Phương. Chậm rãi nói:
- Ngươi cho ngươi là người có học thức. Vậy ta hỏi câu này. Nếu ngươi đáp được, ta sẽ nhường ngựa cho ngươi, rồi cùng nắm tay nhau mà vỗ về bá tánh.
Tử Phương bèn ngoác miệng ra cười, rồi lớn tiếng đáp:
- Mười câu còn được huống chi là một. Ngươi cứ ra đề, để ta đoán đặng cái hiểu của ngươi. Dài hay ngắn.
Kính Tôn chợt chột dạ. Tâm lộn xộn bất an, nhưng lời lỡ phang không làm sao lấy lại, bèn làm tỉnh nói:
- Đạo với Nước. Có gì giống nhau"
Tử Phương mạnh dạn đáp:
- Lão Tử nói: Thượng thiện nhược thủy. Tạm dịch ra là: Muốn sống Đạo cho ngon, thì phải như dòng nước, bởi: Nước luôn đi về chỗ trũng. Chẳng đua tranh với ai, lại nuôi dưỡng muôn loài. Đã vậy lại biết uốn mình theo hoàn cảnh. Có phải vậy chăng"
Kính Tôn giật mình đáp:
- Đúng!
Tử Phương lại hỏi:
- Thế ta đã đủ sức ra làm quan chưa"
Kính Tôn vội vàng đáp:
- Thêm một phần thì thừa. Bớt một phần thì thiếu. Tóm tắt là đủ!
Tử Phương nghe thế bèn cười luôn miệng, mà chẳng nói gì thêm, khiến Kính Tôn lấy làm lạ, mới tò mò tra hỏi:
- Ngươi cười, tất chê ta có gì không đúng. Có phải vậy chăng"
Tử Phương gật gù đáp:
- Ngươi học một biết một, mà làm đến chức Tể tướng, thì hậu thế mai sau khó lòng tin đó vậy!
Kính Tôn mặt mày xanh như tàu lá chuối. Thảng thốt kêu:
- Chu mẹt ơi! Ngươi nói vậy nghĩa là làm sao"
Tử Phương mạnh dạn đáp:
- Lão Tử đem Nước mà so với Đạo, cũng có phần thiếu sót. Ngươi không biết vậy hay sao"
Kính Tôn như trên trời rơi xuống. Ấp úng nói:
- Điều ngươi nói ta mới nghe lần đầu. Có thiệt vậy không"
Tử Phương gật đầu năm ba cái, rồi chắc nịch nói rằng:
- Nước trước khi xuống chỗ thấp, thì phải ở trên cao - trong khi Đạo - khuyên người ta luôn ở dưới thấp, là một cái khác. Nước không thèm đua tranh với ai, chỉ tại không ai… mạnh bằng mình - trong khi Đạo - lại khuyên người ta chín bỏ làm mười, là hai cái khác. Nước nuôi dưỡng muôn loài, nhưng cũng có thể làm cho muôn loài phải… ngập - trong khi Đạo - chỉ muốn cho người ta sống tự tại an nhiên, là ba cái khác. Nước, vui thì chiều theo hoàn cảnh. Không vui thì gởi tặng… sóng thần - trong khi Đạo - chỉ một mực uốn mình thúc ép phải theo, là bốn cái khác. Với bốn cái khác đó - thì Nước với Đạo - Mần răng mà giống"
- Đã là vợ chồng, thì vui phải cùng vui. Lo phải cùng lo. Sống phải cùng sống. Chết phải cùng chết. Một ngày lời hứa đã phang. Trọn kiếp tâm can không đổi. Nay thiếp có đôi lời biện bạch cùng chàng, nhưng không biết lang quân trong lòng có chăm chú lắng nghe. Hay lại mất đi cái hùng khí do men ào mang đến"
Kính Tôn cười cười đáp:
- Kẻ có trí khi làm công việc gì, bao giờ cũng phải đắn đo trước. Huống chi người ta gởi gắm bầu tâm sự. Lẽ nào từ chối mà coi đặng hay sao"
Lúc ấy, Hàn thị mới nhìn thật sâu vào mắt của Kính Tôn. Chậm rãi nói:
- Từ xưa tới nay. Nước không tin tất mất. Người không lẽ tất chết. Của không nghĩa tất mất. Tướng không mạnh tất thua. Người mà không nghe… vợ tất về nơi khốn khó. Có phải vậy chăng"
Kính Tôn gật gù đáp:
- Đúng!
Hàn thị lại nói tiếp:
- Bờ đê ngàn dặm bị hủy hoại là do đám kiến làm tổ ở trong đó, cũng như tật tuy nhỏ mà không chịu sửa sẽ trở thành hại to. Có phải vậy chăng"
Kính Tôn trầm mặc đáp:
- Đúng!
Hàn thị lúc ấy mới thở ra một cái. Quyết liệt nói rằng:
- Chuyện gì cũng có lợi có hại, cũng giống như sông có hai bờ, tiền có hai mặt. Nay chàng mần đến chức Tể tướng, mà không biết học thói khiêm nhu - lại sinh lòng kiêu ngạo - thì lúc đến tuổi hưu. Chỉ e không có đường mà vui sống!
Rồi với tay cầm chai rượu. Tu cho một phát, đoạn trút ruột trút gan:
- Thiếp nghe quan nha người ta nói: Chàng! Thường ỷ mình có một chút thông minh, rồi khinh người thái quá, thì không khéo chẳng giúp được gì cho đời, lại mang tiếng ham chuộng lợi danh, thì thiệt là không phải. Vả lại, chàng may mắn ngồi được trên cao, thì cũng nên mở lượng hải hà mà ngó xuống, cho em út đặng nhờ. Chớ chỉ dựa vào vạn quyển câu kinh - rồi tự cho phép mình được nói tràn lan tứ tán - mà chẳng để ý đến nỗi đau của người đối diện, thì trước là uổng chữ Thánh nhân. Sau để lại những tiếng chê cho đời sau soi xét!
Rồi chẳng đợi cho Kính Tôn kịp nói gì, lại ào ào phang tiếp:
- Ai mà kiêu ngạo là sắp đi đến bước đường cùng. Chàng có biết vậy chăng"
Kính Tôn nghe vợ táng cho một tràng như vậy, bèn rúng động châu thân, mà nhủ thầm trong dạ:
- Không đụng tường thì không biết quay đầu lại. Vợ ta! Sống theo kiểu gần chùa gọi Bụt bằng anh, nên chẳng thấy cái hay của tình phu phụ. Đã vậy lại coi người ngoài là trọng - rồi xem nhẹ chồng mình - đến nỗi sống với nhau đã mấy mùa băng tuyết rụng rơi, mà hổng thấy ép phê gì hết cả. Nay lại nói ra làm vậy - mà ta vẫn lặng yên - thì chẳng khác chi lấy dao để gần bên cái cổ…
Nghĩ vậy, bèn hắng giọng một tiếng lấy hơi, rồi từ tốn đáp:
- Điều nàng vừa nhắc nhở, ta chân thành cảm tạ. Cho dẫu hằng biết chẳng có gì là mới. Thiên hạ cho ta có tính kiêu ngạo khinh người. Vừa gặp mặt nhau xong. Qua ngày mai đụng ở… sốp tàu, lại giống như chưa trò chuyện với nhau bao giờ hết cả. Nói thiệt với nàng. Cái đó là do tự người ta làm cho ta khó nhớ đấy thôi. Chớ ta chẳng có lỗi gì mà tra xét!
Hàn thị trố mắt ra nhìn chồng. Ngơ ngác nói:
- Lỗi chàng rành rành như vậy, mà lại dám… đánh bùn sang ao, thì khi biết khi mô mới trở thành quân tử"
Kính Tôn bình tĩnh đáp:
- Ta một lòng một dạ muốn làm thập toàn lão nhân, để đến khi đứt bóng khỏi nuối tiếc những tháng năm nơi cõi đời ô trọc. Dầu là vậy, ta cũng chưa một lần tự tô son trét phấn lên cái hình tượng của mình - để đánh lừa nhân thế - lại càng không thể dối gạt lương tâm, để tạo nên cái vẻ vang không bao giờ có thật…
Rồi ngừng một chút cho ý kia thấm đượm vào lòng, lại từ từ nói tiếp:
- Kềm chế được… chồng, mà không kềm chế được miệng của mình. Có là hiền phụ hay chăng"
Đoạn, tà tà mà uống rượu. Hàn thị thấy vậy, mới nộ khí xung thiên. Lớn tiếng gắt:
- Thiếp tu tâm chớ không tu… khẩu! Chàng dông dài nảy giờ, mà nói trớt hướt trớt hơ, thì so với trẻ lên ba vẫn còn thua phân nửa!
Kính Tôn nhướng mắt nhìn vợ, thì thấy má không đánh phấn mà đỏ như màu rượu chát, bèn hốt hoảng nói:
- Ta làm Tể tướng. Một ngày gặp bao nhiêu người, giải quyết bao nhiêu việc. Làm sao có thể nhớ hết những người chưa quen biết" Lại nữa, đa phần đến gặp ta, nếu không xin xỏ ơn huệ, thì cũng mưu cầu lợi ích riêng tư. Chớ được mấy ai thực lòng đến thăm hỏi" Cầm bằng như ta gặp được những bậc tài giỏi. Hết lòng với tha nhân, thì dẫu ở trong hang cùng ngõ tận, ta cũng tìm đến nơi thăm viếng. Tận tụy hỏi han. Chớ làm sao có thể khinh người được"
Rồi thở ra vài ba cái. Nhẫn nhịn nói rằng:
- Ta có mẹ sanh mà thiếu… mẹ dạy. Nàng là mẹ dạy, mà cứ trật hoài, thì biết chừng nào mới xuống núi được đây"
Nay nói về Điền Tử Phương, người nước Ngụy, nổi tiếng là một bậc hiền nhân quân tử. Chỉ vì cha mẹ mất sớm nên lâm cảnh bần hàn, đến độ không có tiền lên kinh để kiếm chút bằng cấp, mà tạo dựng tương lai. Ngày nọ, Tử Phương nghe nói vua Đường chọn hiền sĩ để ra làm quan, bèn khăn gói quả mướp thẳng đường mà bang tới. Lúc đến kinh đô nhà Đường, bất chợt gặp Kính Tôn đang dong ngựa tà tà đi tới, bèn đứng ra mà cản. Kính Tôn thấy vậy, mới giật mình bảo dạ:
- Mềm thì sợ cứng. Cứng thì sợ mấy thằng không… sợ chết. Thằng này dám giữa đường chận bọn công nha, thì nếu không… điên ắt có chân tài đó vậy!
Đoạn, xuống ngựa vòng tay chào. Tử Phương làm lơ không đáp, khiến Kính Tôn như máu ngược về tim. Tức tối nói:
- Kẻ phú quý khinh người đã đành. Ngươi là phường bần tiện, mà cũng học thói rẽ khinh, thì thiệt là không biết chút… lễ nghi nào hết cả!
Tử Phương liền ngước mặt lên trời cười một tràng rõ to, rồi hùng dũng đáp:
- Kẻ bần tiện mới có thể khinh người. Chớ kẻ phú quý làm sao dám khinh người cho đặng" Vua nếu khinh người thì mất nước. Quan nếu khinh người thì mất chức. Còn kẻ có học thức. Cho dầu phải sống đời bần tiện, nhưng đi đến đâu mà lời nói vua không dùng. Việc làm quan không theo, thì xỏ chân vào giày, đi ngay lập tức. Nào có lo sợ gì, mà không dám khinh người hay sao"
Kính Tôn nghe Tử Phương thuyết cho một tràng, cảm như có ai lấy thùng nước tạt ngay vào mặt, bèn nhộn nhạo tim gan, mà thì thào tự nhủ:
- Miệng người sang có gang có thép! Thằng này chẳng phải loại… sang, mà miệng chứa đầy… sắt vụn, thì ắt cũng có bằng cấp lận lưng, mới bừa ra như thế!
Nghĩ vậy, liền gọi Ngũ Tư là viên quan thân tín đến, mà nói rằng:
- Thằng này ra vẻ là người có học. Phải vậy hay chăng"
Ngũ Tư cẩn trọng đáp:
- Người có học thức mà kiêu, là hạng người khinh thế ngoại vật, coi đời như không quan thiết gì đến mình, thì tướng quân để ý đến kẻ ấy làm chi nữa" Vả lại, đã gọi là học thức mà có tính kiêu, thì vô bổ cho đời, mà một khi đã liệt vào hàng vô bổ, thì có cũng như không. Chẳng nhằm chi hết ráo!
Kính Tôn nghe cũng xuôi tai, nhưng trong lòng vẫn dùng dằng cấn cái, bèn lộ mối ưu tư. Lo lắng nói:
- Muốn thành tựu thiên thu đại nghiệp, thì chỉ có một cách, là tận dụng tài năng. Ta chỉ sợ mình quá chủ quan - lại định giá trị của một người qua bộ đồ đang mặc - mà bỏ đi một nhân tài hiếm có, thì trước là có tội với ngôi cao. Sau thiếu sự công tâm với bàn dân bá tánh!
Ngũ Tư nghe vậy, liền ghé miệng vào tai Kính Tôn. Nhỏ giọng nói:
- Đặt cho hắn một nan đề. Giải được thì trọng dụng. Không được thì bỏ đi. Làm sao tiếc nuối"
Kính Tôn mắt sáng như sao. Rạng rỡ đáp:
- Được được! Ta làm theo ý ngươi!
Đoạn, nhìn thẳng vào mắt của Tử Phương. Chậm rãi nói:
- Ngươi cho ngươi là người có học thức. Vậy ta hỏi câu này. Nếu ngươi đáp được, ta sẽ nhường ngựa cho ngươi, rồi cùng nắm tay nhau mà vỗ về bá tánh.
Tử Phương bèn ngoác miệng ra cười, rồi lớn tiếng đáp:
- Mười câu còn được huống chi là một. Ngươi cứ ra đề, để ta đoán đặng cái hiểu của ngươi. Dài hay ngắn.
Kính Tôn chợt chột dạ. Tâm lộn xộn bất an, nhưng lời lỡ phang không làm sao lấy lại, bèn làm tỉnh nói:
- Đạo với Nước. Có gì giống nhau"
Tử Phương mạnh dạn đáp:
- Lão Tử nói: Thượng thiện nhược thủy. Tạm dịch ra là: Muốn sống Đạo cho ngon, thì phải như dòng nước, bởi: Nước luôn đi về chỗ trũng. Chẳng đua tranh với ai, lại nuôi dưỡng muôn loài. Đã vậy lại biết uốn mình theo hoàn cảnh. Có phải vậy chăng"
Kính Tôn giật mình đáp:
- Đúng!
Tử Phương lại hỏi:
- Thế ta đã đủ sức ra làm quan chưa"
Kính Tôn vội vàng đáp:
- Thêm một phần thì thừa. Bớt một phần thì thiếu. Tóm tắt là đủ!
Tử Phương nghe thế bèn cười luôn miệng, mà chẳng nói gì thêm, khiến Kính Tôn lấy làm lạ, mới tò mò tra hỏi:
- Ngươi cười, tất chê ta có gì không đúng. Có phải vậy chăng"
Tử Phương gật gù đáp:
- Ngươi học một biết một, mà làm đến chức Tể tướng, thì hậu thế mai sau khó lòng tin đó vậy!
Kính Tôn mặt mày xanh như tàu lá chuối. Thảng thốt kêu:
- Chu mẹt ơi! Ngươi nói vậy nghĩa là làm sao"
Tử Phương mạnh dạn đáp:
- Lão Tử đem Nước mà so với Đạo, cũng có phần thiếu sót. Ngươi không biết vậy hay sao"
Kính Tôn như trên trời rơi xuống. Ấp úng nói:
- Điều ngươi nói ta mới nghe lần đầu. Có thiệt vậy không"
Tử Phương gật đầu năm ba cái, rồi chắc nịch nói rằng:
- Nước trước khi xuống chỗ thấp, thì phải ở trên cao - trong khi Đạo - khuyên người ta luôn ở dưới thấp, là một cái khác. Nước không thèm đua tranh với ai, chỉ tại không ai… mạnh bằng mình - trong khi Đạo - lại khuyên người ta chín bỏ làm mười, là hai cái khác. Nước nuôi dưỡng muôn loài, nhưng cũng có thể làm cho muôn loài phải… ngập - trong khi Đạo - chỉ muốn cho người ta sống tự tại an nhiên, là ba cái khác. Nước, vui thì chiều theo hoàn cảnh. Không vui thì gởi tặng… sóng thần - trong khi Đạo - chỉ một mực uốn mình thúc ép phải theo, là bốn cái khác. Với bốn cái khác đó - thì Nước với Đạo - Mần răng mà giống"
Send comment
