Pickleball

 

Tôi chừ chỉ chơi thể thao trên ghế sa-lông, ngồi coi người ta chơi. Thứ tôi coi người ta chơi là hockey, tennis và đôi khi bóng tròn. Mình không còn khả năng thì coi người ta chạy nhảy cũng là một cách chơi. Cách chơi biết mình biết ta. Các ông bạn tôi cũng chơi như tôi. Có điều mỗi người chơi theo ý thích riêng của mình. Ông Hoàng Xuân Sơn, ông Luân Hoán cũng na ná như tôi. Nhưng ông Luân Hoán hơi ngả về bóng tròn. Ông Hồ Đình Nghiêm máu mê hơn. Ông sa đà vào bóng tròn. Thời gian vừa qua, ông coi giò coi cẳng các nữ nhân tranh giải bóng tròn thế giới FIFA một cách mê mệt. Ngày ngày ông bá cáo bà con trên Facebook tường tận về từng cặp chân vàng mà trắng, cô nào đá hay, cô nào chụp banh giỏi, ông rành như có họ hàng thân thiết. Chẳng cần ngồi coi, cứ vào Facebook của ông Hồ cũng biết diễn tiến mọi trận cho tới khi đội Anh quốc đoạt giải. Chúng tôi toàn một thứ ăn theo bước chạy bước nhảy của người khác như vậy. Chỉ có ông Trang Châu là thực sự oai hùng vác vợt tuần vài lần ra sân tennis. Sau khi bị mấy ông bác sĩ móc tim ông ra vá víu, ông vẫn anh dũng ra sân vụt banh túi bụi với trái tim không còn trinh. Tôi nể phục nên có lần hỏi về chuyện đánh banh của ông. Ông cho biết chừ ông chỉ đánh đôi. Ông chung sân với ai thì tôi không tò mò. Còn chuyện ông chạy tung tóe hay chỉ đứng đợi banh tới tay tôi cũng không hỏi nên không rành. Dù sao ông cũng là bậc…kỳ tài ăn đứt anh em chúng tôi. Dù thán phục ông bạn già, ông nhà  văn này già hung, già hơn tôi, tuy ông chui ra khỏi bụng mẹ chỉ trước tôi có 5 tháng, tôi cũng thấy lo lo trong bụng. Già néo đứt giây, nhưng lo chi, giây chằng của ông Trang Châu thuộc loại bền bỉ.

Vậy nên khi đọc báo The Gazette of Montreal thấy nói dân Montreal rất mặn mà với môn picklebal, tôi nảy ra ý giới thiệu với ông bạn môn thể thao mới này. Gọi là mới nhưng thực ra pickleball cũng già hung. Nó ra đời từ năm 1965 lận. Mùa hè năm đó, tại Bainbridge Island, tiểu bang Washington, ba ông Joel Pritchard, Bill Bell và Barney McCallum đi chơi golf. Sau đó họ trở về nhà ông Pritchard. Cả nhà đang ngồi chơi chẳng biết làm gì. Trong nhà có một sân chơi badmington cũ nên Pritchard và Bell đi tìm vợt để chơi. Họ chỉ tìm được một chiếc vợt badmington nên lấy hai chiếc vợt đánh bóng bàn và một trái banh nhựa thủng lỗ, thứ đồ chơi của con nít, ra chơi. Họ chỉnh chiếc lưới badmington từ 1,5 thước xuống còn 90 phân. Banh nảy rất tốt trên sân nhựa. Tuần sau đó, ba người đánh qua đánh lại thấy rất vui và hấp dẫn. Họ chế ra luật dựa vào luật chơi badmington để cả gia đình đều có thể dễ dàng tham gia.

Sân tennis của ông bạn già Trang Châu dài 23,77 thước rộng 8,23 thước cho đánh đơn và 10,97 thước cho đánh đôi. Sân pickleball dài 13,4 thước và rộng 6,1 thước, tính ra chỉ hơn nửa chút đỉnh của sân tennis. Đổi từ chơi tennis qua pickleball là tiết kiệm được gần nửa sức lực chạy nhảy trên sân, nghe ra “lời” lớn!

Sân pickleball có một khu vực sơn màu khác, chạy ngang sát hai bên lưới gọi là “non-volley zone”, rộng 2,13 thước mỗi bên. Khi đứng trong khu vực này, các đấu thủ không được đánh trả khi bóng chưa chạm đất, dân chơi gọi là đánh volley. Khu vực này còn được gọi là kitchen. Tôi thắc mắc: kỳ thiệt, nơi đây có bếp núc chi đâu mà kitchen. Bèn vào hỏi ông Chatgpt. Ổng cười xòa không biết tại sao nhưng đưa ra một số giả thuyết: “The kitchen là biệt danh không chính thức nhưng phổ biến cho “non-volley zone” trong pickleball. Cách gọi này có thể bắt nguồn từ sự hài hước của người chơi, ảnh hưởng từ các môn thể thao khác như shuffleboard, hoặc đơn giản là để dễ nhớ và nhấn mạnh chiến thuật”. Thứ trí tuệ thông minh nhất nước trả lời ầu ơ ví dầu như vậy thì biết vậy nhưng cục ấm ức vẫn chưa tan hết.

Ngăn đôi hai bên sân là chiếc lưới rộng 6,1 thước và cao 91,4 phân ở hai bên cột lưới. Khác với lưới tennis thẳng tắp giữa hai cột lưới, lưới pickleball không thẳng mà cong như một chiếc võng. Chiều cao ở hai bên là 91,4 phân trũng xuống ở giữa chỉ còn 86,4 phân. Điều này khiến các đấu thủ có thể đánh banh qua dễ dàng hơn ở khu vực giữa lưới, triển khai chiến lược dễ dàng hơn.

Mặt sân có thể bằng bê tông, nhựa hoặc các chất nhân tạo như polymer hoặc acrylic. Phần lớn các sân chơi chuyên nghiệp làm bằng các chất nhân tạo.

Đó là phần sân bãi, coi bộ dễ dàng hơn sân tennis vì kích thước nhỏ hơn. Đấu thủ của pickleball cần có vợt đánh. Vợt chơi pickleball không có lưới như vợt tennis mà tương tự như vợt chơi bóng bàn tuy kích thước lớn hơn. Thực ra vợt chơi bóng bàn không bị ràng buộc vào kích thước hoặc hình dạng nhưng các đầu thủ thường dùng vợt có mặt rộng 15 phân và mặt dài 15,7 phân, tay cầm dài 10 phân. Vợt pickleball rộng 20,32 phân, dài 43,18 phân. Chất liệu vợt có thể làm bằng gỗ, composite hoặc carbon.

Banh pickleball được làm bằng nhựa, có các lỗ nhỏ để giảm bớt độ ma sát khi di chuyển trên không, đường kính từ 7,3 phân đến 7,8 phân, nặng từ 22 gram đến 26 gram. Có hai loại banh: banh dùng ngoài trời có ít lỗ hơn để chịu được sức gió, banh đánh trong nhà có nhiều lỗ hơn để di chuyển chậm và ổn định hơn.

Bắt đầu một ván chơi, đầu thủ giao banh phải đứng sát vạch biên cuối sân. Điều này giống như giao banh khi chơi tennis. Nhưng có một điều khác biệt quan trọng. Giao banh trong môn tennis, đấu thủ ném banh lên cao và vụt mạnh trong khi giao banh trong pickleball phải giữ banh dưới thắt lưng. Như vậy giao banh không có những cú ace như trong tennis để đảm bảo tính công bằng khi giao banh. Điều này đúng vì trong tennis, nhiều đấu thủ có cú giao banh mạnh và nghề hơn đối phương ảnh hưởng tới kết quả trận đấu.

Pickleball là một môn thể thao tương đối mới so với các môn khác tự nhiên trở thành một thứ hot nhất trên khắp thế giới. Lóng rày tôi nghe đâu đó câu đại khái: “Bấy nhiêu chưa đủ một vé chơi pickleball!”. Không biết từ hồi nào người ta lấy vé chơi pickleball làm đơn vị tiền tệ.  Điều này chứng tỏ pickleball phổ quát đến thế nào. Một dân Montreal, bà Dominique Hamel, 58 tuổi, nói với phóng viên báo The Gazette Montreal: “Cả đời tôi chơi thể thao đủ bộ môn. Nhưng pickleball thật đặc biệt. Như có cái chi móc cứng tôi ngay từ lần đầu chơi môn này. Và tôi không phải là duy nhất”. Không chỉ người già chơi môn thể thao tương đối nhàn hạ này nhưng ngay giới trẻ cũng say mê pickleball. Hình như môn này có chất ma túy chi đó. Bà Hamel cho hay là nhiều sân tennis đã kèm theo sân pickleball nhưng số cung vẫn thua xa số cầu. Bà Valerie Lapointe cho đây là một môn chơi gia đình. Bà cho biết thoạt đầu bà rất lơ là vói pickleball. “Ngay tại phía sau nhà tôi có một sân pickleball, tôi coi họ chơi nhưng chưa bao giờ có ý chơi thử vì coi đó là thứ tôi không thể thích được. Nó chỉ dành cho người già! Nhưng sau một chuyến qua Mỹ chơi, cả nhà tôi say mê trò mới này. Một môn chơi này rất trẻ trung, năng động, có tính cộng đồng nên gia đình tôi dễ dàng bị nó chinh phục”. Dân Montreal chúng tôi, già trẻ lớn bé, trai gái đổ xô nhau đi học chơi pickleball. Bà Jordann Vigna, một huấn luyện viên môn thể thao quyến rũ này đã bị quá tải. Mỗi tuần bà phải dạy cho khoảng 40 người tại lớp riêng của bà và khoảng 100 người khác tại Centre Pickle’s Academy. Bà nói : “Trình độ nào cũng thấy hứng thú. Hình như họ bị nghiện hết!”. Ông Richard Gontarski, 54 tuổi, đã chơi pickleball được 5 năm, giờ mỗi tuần vẫn chơi khoảng từ 4 tới 6 lần cho biết bạn chơi với ông đã bỏ quần vợt, badminton, squash hoặc racquetball qua chơi pickleball. Ông nói: “ Nó quá gây nghiện, càng chơi càng thấy say mê khiến không buông nó được. Đã tới chơi là thấy thú vị. Môn chơi này thiệt fun, lại có tính xã hội, cách chi cũng vui được hết! ».

Không cứ ở Montreal chúng tôi, nơi nào có bóng dáng pickleball đều gây sốt như vậy. Nó cứ từ từ đi vào lòng người. Theo “tiểu sử” chính thức, pickleball cứ tuần tự tiến tới. Ba ông Joel Pritchard, Bill Bell và Barney McCallum bày đặt ra môn này vào năm 1965, hai năm sau sân pickleball đầu tiên được hoàn thành tại nhà ông Bob O’Brian, hàng xóm của ông Joel Pritchard. Một tổ hợp được thành lập vào năm 1972 để bảo vệ quyền sáng tạo của môn thể thao mới. Ba năm sau, báo The National Observer viết một bài về pickleball, “môn thể thao dùng vợt mới nhất của Mỹ”. Mùa xuân năm 1976, cuộc thi đấu pickleball đầu tiên được tổ chức tại  South Center Athletic Club ở Tukvila, tiểu bang Washington. Năm 1978, cuốn sách nói về pickleball “The Other Raquet Sports” được xuất bản. Năm 1984, Liên Đoàn Pickleball Tài Tử Hoa Kỳ (The United States Amateur Pickleball Association) được thành lập. Một ngàn cây vợt làm bằng chất tổng hợp đầu tiên được  ông Arlen Paranto, kỹ sư của hãng Boeing, hoàn thành.

Đà phổ biến của môn thể thao hấp dẫn và mới mẻ này khiến nó có mặt trên khắp 50 tiểu bang của Mỹ. Năm 2001 pickleball có mặt trong Thế Vận Hội Arizona Senior Olympics với 100 đấu thủ tham dự. Năm 2003, môn này được thi đấu tại Huntsman World Senior Games tổ chức hàng năm tại St George, tiểu bang Utah. Năm 2005, Hiệp Hội Pickleball Hoa Kỳ (USA Pickleball Association), viết tắt là USAPA, được thành lập thay thế hội Tài tử US Amateur Pickleball cũ. Pickleball nhích lên một nấc quan trọng. Năm 2008 cuốn luật chơi Pickkleball chính thức “USA Picketball Association Official Tournament Rulebook” được phát hành. Tới thời điểm này đã có 420 địa điểm trên 43 tiểu bang Hoa Kỳ và 4 tỉnh bang Canada thiết lập được 1500 sân chơi công cộng. Đó là không kể nhiều sân chơi tư gia khác. Năm này cũng là lần đầu tiên đài ABC chỉ dẫn cách chơi pickleball. Một năm sau, năm 2009, Giải quốc gia USAPA được tổ chức tại Buckeye, tiểu bang Arizona, quy tụ 400 đấu thủ đến từ 26 tiểu bang Mỹ và một vài tỉnh bang Canada. Năm 2010, khi pickleball đã lan tỏa tại nhiều nơi trên thế giới, USAPA thành lập Liên Đoàn Quốc Tế Pickleball (International Federation of Pickleball), viết tắt là IFP. Năm 2013 Liên Đoàn có 4.071 hội viên và chỉ hai năm sau, con số này đã vượt quá 10 ngàn, rồi lên tới hơn 17 ngàn vào năm 2016, 22 ngàn vào cuối năm 2017, hơn 30 ngàn vào năm 2018, 40 ngàn vào năm 2019 và 70 ngàn vào năm 2023. Cuối năm 2015 đã có 12.800 sân chơi. Năm 2016 tại giải US Open Picketball Championships, trận đấu đầu tiên được CBS Sports Network trực tiếp truyền hình. Khán giả coi các trận pickleball tại Bắc Mỹ lên tới 3,3 triệu vào năm 2019.

Từ khi có các tổ chức như Hiệp Hội Pickleball Hoa Kỳ USAPA và Liên Đoàn Quốc Tế Pickleball IFP các giải thi đấu đã được tổ chức quy mô. Từ ngày 9 đến 13/10/ 2024 vừa qua, tại Las Vegas đã có giải Las Vegas Pickleball Tournament 2024, quy tụ 32 đấu thủ hàng đầu thế giới. Trong số này có một người Việt Nam là em Quang Dương, tên đầy đủ là Dương Thiên Quang, 18 tuổi, cha và mẹ đều là dân Việt chính cống. Ngay từ nhỏ , Quang Dương đã say mê chơi tennis và bóng bàn. Năm 2020, em coi một trận pickleball chuyên nghiệp trên truyền hình và kết với môn này ngay. Em say mê chơi và bộc lộ năng khiếu, giành nhiều giải thiếu niên, chơi giỏi tới mức được gọi là “thần đồng” pickleball. Em đã đứng hạng 7 thế giới trong bảng xếp hạng của PPA Tour. Trong giải Las Vegas Pickleball Tournament 2024, em đã vượt tất cả các đối thủ sừng sỏ nhất thế giới để lên ngôi vô địch.

Từ năm 2018, dân Việt ở trong nước cũng bị cuốn theo sức hút khó cưỡng nổi của pickleball. Trước hết, đây là một món chơi…rẻ tiền. Chỉ tốn khoảng từ vài trăm ngàn tới 1 triệu là sắm đủ giầy, vợt, banh để ra sân. Ông Ngô Ích Quân thuộc Cục Thể Dục Thể Thao phát biểu về sự phát triển pickleball tại Việt Nam. “ Pickleball vừa dễ chơi lại tăng cường sức khỏe. So với các môn như tennis, cầu lông hay bóng bàn, người chơi cũng phải đốt một khối lượng calo tương đối với môn thể thao này. Muốn chơi tốt, các vận động viên phải thường xuyên rèn luyện cả về kỹ thuật và thể lực. Pickleball đang tạo nên cơn sốt, nhưng không phải mọi thứ đều tích cực. Do phong trào pickleball chủ yếu tự phát, nên thời gian qua xuất hiện nhiều hình ảnh không phù hợp về trang phục của người chơi, đặc biệt là với các các bạn trẻ. Nhiều “hot girl” cầm vợt ra sân chủ yếu chỉ để làm hình ảnh, khoe cơ thể… Đây là mặt trái của bất cứ môn thể thao nào, không riêng gì pickleball”. Picketball tại Việt Nam đang dần đi vào quy củ để trở thành một môn thể thao chính thống.

Pickleball đã phổ biến sâu rộng tới nhiều tầng lớp dân chúng tại hầu hết các quốc gia trên thế giới vì sự giản dị nhưng rất hấp dẫn của nó. Tuy nhiên môn chơi phổ thông này chưa được Ủy Ban Thế Vận Hội công nhận nên chưa có những giải quốc tế quy mô. Tuy nhiên đây có lẽ chỉ là vấn đề thời gian. Khi đó, dân thể thao sa lông như tôi và các bạn văn già sẽ có thêm trò mới để ngồi rung đùi trước ly bia theo dõi. Khi đó, không biết ông Trang Châu có còn vác nổi vợt ra sân không hay cũng tham gia vào giới quý tộc như chúng tôi. Chỉ có thời gian mới trả lời được!