Đâu Là Giải Pháp Cho Vấn Đề Di Dân Không Giấy Tờ Ở Mỹ?

Cõi này ngày càng bất an! Tình trạng hâm nóng toàn cầu đã dẫn tới nhiều thảm họa như bão lụt, hạn hán, mực nước biển dâng cao, dịch bệnh, mất mùa, đói khát lầm than. Chiến tranh thù hận ngày càng hung bạo đã làm cho hàng triệu người thương vong, nhà cửa ruộng vườn bị phá hoại. Các chế độ độc tài, quân phiệt, và nạn kỳ thị sắc tộc đã thẳng tay đàn áp dân lành. Tất cả những điều trên đã dẫn đến thảm trạng bỏ nước đi của hàng triệu người trên thế giới!

Theo Population Division of the United Nations Department of Economic and Social Affairs (UNDESA), năm 2024 có tới 304 triệu di dân trên toàn cầu, là một con số tăng gần gấp đôi kể từ năm 1990, khi lúc đó có 154 triệu di dân trên thế giới. Đó là 3.7% tổng dân số địa cầu. Theo Cơ Quan Tị Nạn Liên Hiệp Quốc, tính tới cuối năm 2024, có 43.7 triệu người tị nạn, gồm 6 triệu người tị nạn từ Palestine và 8 triệu người xin được nhận vào quy chế tị nạn trên toàn cầu.

Khi người dân không còn có thể sống ở đất nước của họ vì bị chiến tranh tàn phá và chết chóc, bị đàn áp mất tự do và nhân quyền, bị kỳ thị chủng tộc, bị truy bức vì bất đồng chính kiến, bị đói khát lầm than thì họ tìm đến một nơi chốn khác để tiếp tục sinh tồn. Nơi chốn mà những con người cùng đường tìm đến thường được xem là vùng đất hứa trong con mắt của họ. Nước Mỹ là một trong những vùng đất hứa ấy.

Nhưng cái thiên đường nước Mỹ cho người di dân từ bao thế hệ qua hiện đã không còn bình yên nữa. Ngay sau khi nhậm chức nhiệm kỳ 2, Tổng Thống Donald Trump đã ra lệnh truy bắt và trục xuất di dân không có giấy tờ hợp lệ, hay còn gọi nôm na là di dân lậu. Các chiến dịch bố ráp di dân lậu của TT Trump diễn ra hàng ngày và trên khắp nước Mỹ trong suốt mấy tháng qua đã làm cho không những hàng triệu di dân lậu lo sợ, trốn tránh mà cũng làm cho người dân Mỹ nói chung cảm thấy bất an, xáo trộn trong đời sống hàng ngày.

Di dân lậu có nhiều thành phần: Những người trước đã có giấy tờ nhập cư ở Mỹ để làm việc, học hành, du lịch, hay nhiều lý do khác…, nhưng sau khi giấy phép tạm trú đó hết hạn họ vẫn còn ở lại Mỹ, nên trở thành người ở Mỹ bất hợp pháp; hoặc những người vượt biên vào Mỹ qua đường biên giới phía Nam không có giấy tờ gì hợp pháp để ở lại Mỹ.

Khi khởi đầu chiến dịch lùng bắt và trục xuất di dân lậu, TT Trump đưa ra lý do vì đó là những kẻ tội phạm, thành viên băng đảng buôn người, là những người cướp lấy việc làm của công dân Mỹ, v.v... Sự thật có đúng như vậy không? Liệu TT Trump có thể nào bắt và trục xuất tất cả 14.8 triệu di dân lậu -- tính tới tháng 5 năm 2025, theo The Center for Immigration Studies (CIS), https://cis.org -- hiện đang sống ở Mỹ không? Đâu là giải pháp khả thi và nhân đạo đối với vấn đề di dân lậu ở Mỹ?

 

 

Buổi chiều ngày 20 tháng 1 năm 2025, cùng ngày tuyên thệ nhậm chức nhiệm kỳ 2, TT Trump đã ký ban hành nhiều sắc lệnh hành pháp liên quan đến di trú, gồm việc cấm những người xin tị nạn vào Hoa Kỳ, tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia tại biên giới Mỹ-Mễ, và lấy lý do nguy cơ sức khỏe công cộng do di dân gây ra qua việc “thiếu thông tin sức khỏe toàn diện.” Kể từ đó, ông đã ký ban hành một đạo luật và đề ra những thay đổi khác đối với hệ thống di trú Hoa Kỳ, theo Zolan Kanno-Youngs, Hamed Aleaziz, và Eileen Sullivan trong bài “Trump Starts Immigration Crackdown, Enlisting the Military and Testing the Law,” đăng trên báo The New York Times, hôm 20 tháng 1 năm 2025.

Trump đã đưa ra Tuyên Bố 10888 có tiêu đề “Bảo Đảm Việc Bảo Vệ Các Tiểu Bang Chống Lại Cuộc Xâm Lược” để thực hiện các bước và hành động tuân thủ nhiệm vụ của hành pháp theo Điều VI, Mục 4 của Hiến Pháp Hoa Kỳ. Trump xem dòng người di dân ở biên giới phía nam là một cuộc xâm lược, do đó cần thực hiện các biện pháp như sau: (1) Chận đứng dòng người đi vào biên giới phía nam cho đến khi cuộc xâm lược chấm dứt; (2) đối với những di dân đã ở trong nước Mỹ, họ không thể viện dẫn luật pháp như luật tị nạn, cho phép họ tiếp tục ở lại bên trong Hoa Kỳ; (3) Bộ An Ninh Nội Địa có thể thực hiện bất cứ hành động thích đáng nào để trục xuất bất cứ di dân nào dính vào cuộc xâm lược, gồm việc sử dụng biện pháp trục xuất nhanh chóng là một tiến trình mà các di dân lậu có thể bị tống xuất ra khỏi nước Mỹ mà không có thủ tục tòa án đầy đủ và chính thức, theo The American Presidency Project qua Tuyên Bố “Proclamation 10888—Guaranteeing the States Protection Against Invasion,” được ban hành ngày 20 tháng 1 năm 2025, được đăng trên https://www.presidency.ucsb.edu.

Sắc Lệnh Hành Pháp 14165 của TT Trump có tiêu đề “Bảo Vệ Các Biên Giới Của Chúng Ta,” đã tạo ra 3 thay đổi lớn đối với tiến trình nộp đơn xin nhập cảnh vào Hoa Kỳ: (1) Trump tái lập lại các Thủ Tục Bảo Vệ Di Dân (MPP) mà ông đã đưa ra trong nhiệm kỳ đầu. Chương trình này buộc người tị nạn hay người xin tị nạn đến biên giới phía nam phải ở tại Mễ hay nếu đã vào Mỹ thì phải trở lại Mễ trong khi chờ đợi đơn xin vào Mỹ hay đang tiến trình trục xuất của tòa án, nếu đã vào Mỹ bất hợp pháp. (2) Chấm dứt ứng dụng CBP (U.S. Customs and Border Protection) cho phép di dân bảo đảm các cuộc hẹn nhập cư, như các cuộc hẹn để xem xét và nạp đơn xin tị nạn. (3) Chấm dứt các chương trình ân xá không điều kiện để cho phép các di dân từ một số nước có thể ở lại trong nước Mỹ qua một thời gian, vì nhiều lý do. Sắc Lệnh này đòi hỏi tất cả các di dân không có giấy tờ - và như thế là vi phạm luật di trú liên bang – phải bị buộc tội hình sự và bị trục xuất khỏi Hoa Kỳ. Thực ra, việc vào nước Mỹ bất hợp pháp không phải là tội hình sự (crime) mà là vi phạm dân sự (civil violation). Sắc lệnh này cũng chấm dứt chính sách bắt và thả hiện nay và thay vào đó bằng chính sách bắt và giam. Điều này có nghĩa là từ trước tới giờ những di dân lậu không nguy hiểm đến an toàn công cộng thì bị bắt rồi được thả để chờ đợi thủ tục trục xuất của tòa án, nhưng theo chính sách mới bắt và giam thì các di dân lậu bị bắt thì phải bị giam trong khi chờ đợi thủ tục trục xuất. Sắc lệnh này cũng đòi hỏi việc truy tố tội hình sự đối với người nào giúp di dân lậu ở lại trong nước Mỹ.

TT Trump ký ban hành Sắc Lệnh Hành Pháp 14163 có tiêu đề “Realigning the United States Refugee Admissions Program” [Điều Chỉnh Chương Trình Chấp Nhận Người Tị Nạn Vào Hoa Kỳ], với lý do những người tị nạn mới vào sẽ có hại cho Hoa Kỳ. Vì vậy, Sắc Lệnh này đình chỉ bất cứ người tị nạn mới nào vào Mỹ trong thời hạn 90 ngày. Sau 90 ngày, Ngoại Trưởng Mỹ và Bộ Trưởng Nội An sẽ báo cáo có nên xúc tiến lại chương trình vì lợi ích đối với nước Mỹ hay không. Nếu nên thì Tổng Thống quyết định tái lập chương trình. Nếu không nên thì hai bộ trưởng này sẽ tiếp tục báo cáo mỗi 90 ngày cho đến khi Tổng Thống quyết định rằng nó có lợi ích tốt nhất đối với Hoa Kỳ và tái lập lại chương trình này.

Ngày 29 tháng 1 năm 2025, TT Trump ký ban hành Đạo Luật Laken Riley Act. Đạo luật này yêu cầu Bộ Nội An (DHS) bắt giam các di dân không có giấy tờ là những người bị buộc các loại tội hình sự, như ăn trộm, ăn cắp, móc túi, ăn cắp vặt, tấn công nhân viên công lực, hay vi phạm các tội bạo lực khác.

TT Trump ban hành Sắc Lệnh Hành Pháp 14160 có tiêu đề “Protecting the Meaning and Value of American Citizenship” [Bảo Vệ Ý Nghĩa Và Giá Trị Của Quyền Công Dân Mỹ] để xem xét quyền công dân khi sinh ở Mỹ theo Tu Chính Án Thứ 14 và cho rằng Tu Chính Án này không cấp cho quyền công dân đối với bất cứ người nào sinh tại Hoa Kỳ. Nói cách khác, sắc lệnh này đòi hỏi cha hoặc mẹ của đứa bé sinh ra ở Mỹ phải là công dân Mỹ hay thường trú nhân hợp pháp.

Trong tháng 5 năm 2025, Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ cho phép chính phủ Trump thu hồi quy chế bảo vệ đối với 350,000 di dân Venezuelans. Đây là hành động đơn lẻ lớn nhất tước bỏ tư cách nhập cư của bất cứ nhóm nhóm người không phải công dân nào trong lịch sử hiện đại của Hoa Kỳ, theo tài liệu có tiêu đề “Revocation of legal status” được đăng trên trang web của Trường Luật của Đại Học UCLA, https://law.ucla.edu/

Ngày 30 tháng 5 năm 2025, Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ cho phép chính phủ Trump loại bỏ giấy phép được sống và làm việc tạm thời tại Mỹ đối với 500,000 di dân từ Cuba, Haiti, Nicaragua, và Venezuela thông qua chương trình tạm tha CHNV, theo bản tin của NBC News cho biết. Chính phủ Trump cũng nhắm tới 300,000 người từ Afghanistan, Cameroon và Haiti là những người cũng được cấp quyền được bảo vệ khỏi trục xuất và hợp pháp làm việc từ 6 tới 18 tháng và sau đó thì gia hạn. Hơn 900,000 người được cho phép vào Hoa Kỳ qua ứng dụng CBP One của chính phủ Biden cũng đã bị thông báo phải ra khỏi nước Mỹ.

 

 

Khi còn đang vận động tranh cử tổng thống, Donald Trump đã cam kết sẽ thực hiện việc trục xuất hàng loạt di dân lậu để đối phó với cuộc khủng hoảng biên giới và chính sách di dân của chính Biden. Để thực hiện kế hoạch này, TT Trump đã đề cử Tom Homan làm “trùm biên giới” và lãnh đạo Cơ Quan Thực Thi Di Trú và Hải Quan (ICE). Với sự hợp tác của Bộ Nội An, ICE đã bắt đầu các cuộc bố ráp khắp nước Mỹ, gồm những thành phố lớn nơi có các cộng đồng đông đảo di dân cư ngụ. Chính Phủ Trump đã loại bỏ chính sách “các địa điểm nhạy cảm,” cho phép ICE thực hiện việc bắt giữ tại những nơi như trường học hay nhà thờ, theo Rebecca Santana trong bài viết “Trump administration throws out policies limiting migrant arrests at sensitive spots like churches,” được Associated Press đưa tin hôm 21 tháng 1 năm 2025.

Hàng ngàn người bị trục xuất ra khỏi nước Mỹ bởi ICE, với một số người được báo cáo bị xiềng xích trong lúc đang ngồi máy bay. Ngày 14 tháng 3 năm 2025, Bộ Trưởng Tư Pháp Mỹ Pam Bondi đã đưa ra chỉ thị cho phép các viên chức thực thi pháp luật được vào nhà di dân mà không cần lệnh bắt giữ. Ngày 22 tháng 3, Trump yêu cầu Bondi trả thù các luật sư chống lại các vụ trục xuất vì ông gọi đó là “vụ kiện phù phiếm, vô lý và phiền hà.”

Ngày 10 tháng 6 năm 2025, Bộ Nội An đã nói với báo Time rằng họ đã trục xuất hơn 207,000 di dân, theo báo Time số ra ngày 11 tháng 6 năm 2025 cho biết. Những di dân bị trục xuất này được chở tới và giam giữ trong những nhà tù ở một nước khác, gồm Venezuela, El Salvador, Costa Rica, South Sudan, Panama, Guatemala, Mexico, Eswatini, v.v… Đặc biệt là nhà tù Guantanamo ở Cuba, nơi đã giam các tù khủng bố trong thời gian tại vị (2001-2009) của TT George W. Bush.

Số di dân lậu bị bắt và giam trong nước Mỹ là 57,861 người, theo thống kê mới nhất của ICE cho thấy vào ngày 29 tháng 6 năm 2025. Trong số đó có 41,495 di dân lậu (71.7%) chưa hề phạm tội gì, trong khi 14,318 người đang chờ đợi truy tố tội hình sự và 27,177 người là đối tượng của việc thực thi di trú, nhưng không có tiền án hay cáo buộc tội hình sự nào đang chờ giải quyết.

Ngoài ra, theo báo Bloomberg News được báo Los Angeles Times (www.latimes.com) trích lại hôm 10 tháng 4 năm 2025, thì có tới 90% số di dân lậu bị Chính Phủ Trump trục xuất tới El Salvador là những người chưa từng phạm tội. Điều này cho thấy lập luận của Chính Phủ Trump cho rằng những di dân bị trục xuất sang Al Salvador là những tội phạm hình sự nghiêm trọng là không đúng sự thật. Ngoài ra, theo Andrea Martínez, Isabel Martín, Victoria Rosas, và Denise Barrales trong tài liệu có tiêu đề “Climate refugees in Northern and Central America,” do Đại Học University of California Alianza MX https://alianzamx.universityofcalifornia.edu/ phổ biến, cho biết “Không tìm thấy được bằng chứng rằng những di dân gia tăng tội hình sự tại Mỹ, và những di dân nói chung có tỉ lệ phạm tội thấp hơn những người được sinh ra ở Mỹ.”

Những cuộc bố ráp di dân của Chính Phủ Trump gây ra sự hỗn loạn, lo sợ và chống đối từ các cộng đồng di dân đã dẫn tới nhiều cuộc biểu tình phản đối diễn ra tại nhiều tiểu bang ở Mỹ, gồm Alabama, California, Georgia, Illinois, Indiana, Massachusetts, New York, North Carolina, South Carolina, Texas, và Washington. Trong số đó, cuộc biểu tình chống ICE kéo dài nhiều ngày tại Thành Phố Los Angeles bắt đầu vào ngày 6 tháng 6 năm 2025 đã dẫn tới việc Trump ra lệnh đưa hơn 2,000 vệ binh quốc gia và khoảng 700 lính Thủy Quân Lục Chiến Hoa Kỳ tới thành phố này mà chưa có yêu cầu từ Thống Đốc California. Cuộc biểu tình này đã tạo cơ hội cho một số thành phần bất hảo lợi dụng để thực hiện các vụ trộm cắp một số cơ sở thương mại trong vùng làm cho Thị Trưởng Bass phải ban hành lệnh giới nghiêm 2 đêm liền.

Ngày 9 tháng 6 năm 2025, các cuộc biểu tình chống ICE đã diễn ra ở các thành phố thuộc Quận Cam, miền Nam California, gồm Santa Ana, Huntington Beach, và Fountain Valley, theo báo Orange County Register. Vào ngày 11 tháng 7 năm 2025, các đặc vụ liên bang đã đột kích vào 2 cơ sở của Glass House Farms tại miền Nam California mà Bộ Nội An cho là các cơ sở cần sa. Các đặc vụ đã bị chống đối từ các người biểu tình tại địa phương và công nhân ở đây chận đường, dẫn tới việc bắt giữ hơn 100 công nhân nông trại. Các đặc vụ đã xịt hơi cay vào những người biểu tình.

Cũng trong ngày 11 tháng 7 năm 2025, Chánh Án Tòa Địa Hạt Hoa Kỳ Maame Ewusi-Mensah Frimpong đã ra phán quyết rằng các chức trách di trú liên bang không được bắt di dân tại địa hạt trung tâm của California chỉ dựa vào “sắc tộc hay chủng tộc rõ ràng,” “nói tiếng Tây Ban Nha hay nói tiếng Anh với giọng lai,” “có mặt tại một nơi đặc biệt,” hay “loại công việc mà người ấy làm,” theo hãng thông tấn CNN cho biết. Phán quyết này đòi hỏi các chức trách di trú phải cung cấp cho người bị giam giữ tại nhà giam di trú Los Angeles có quyền được thăm viếng hợp pháp và gọi điện thoại cho các luật sư.

Bản tin của USA Today hôm 4 tháng 7 năm 2025 cho biết rằng một viên chức hàng đầu của chính phủ Trump viết trong một memo rằng các viên chức di trú Mỹ có thể trục xuất các di dân tới những quốc gia khác không phải là quê hương của họ chỉ bằng một thông báo trong vòng 6 tiếng đồng hồ. Thường thì Cơ Quan Thực Thi Di Trú và Hải Quan Hoa Kỳ chờ ít nhất 24 giờ mới trục xuất người sau khi thông báo cho họ biết về việc họ sẽ bị trục xuất tới “nước thứ ba,” theo một memo hôm Thứ Tư, ngày 9 tháng 7 năm 2025 từ quyền giám đốc cơ quan Todd Lyons.

Tính tới ngày 24 tháng 6 năm 2025, có 4 người bị chính phủ Trump nhầm lẫn trục xuất sang nước thứ ba đã được lệnh của các tòa án Hoa Kỳ phải trả họ về lại Mỹ. Bốn người đó như sau:

- Kilmar Ábrego García, người Salvadoran, bị trục xuất và giam tại nhà tù ở El Salvador dù tòa ra phán quyết ngăn việc trục xuất và dù ông ấy không bị tội gì. Ông ấy đã về lại Mỹ và đối diện với các truy tố mới về tội buôn người. Ông ấy hiện đang chờ ra tòa.

- Jordin Alexander Melgar-Salmeron đã bị trục xuất tới El Salvador dù tòa phán quyết ngăn việc trục xuất. Một Tòa Phúc Thẩm Hoa Kỳ đã ra lệnh cho chính phủ Trump phải trả ông ấy về lại Mỹ, nhưng ông vẫn chưa được về lại Mỹ.

- Daniel Lozano-Camargo, người Venezuelan, bị trục xuất và giam tại nhà tù ở El Salvador dù tòa án đã có phán quyết ngăn chận việc trục xuất. Ông ấy vẫn chưa về lại được Mỹ.

- O.C.G. là người Guatemalan, bị trục xuất qua Mexico dù tuyên bố đã bị hãm hiếp và đòi tiền chuộc ở đó. Ông ấy đã được về lại Mỹ và bị ICE giam giữ.

 

 

Các thuyết âm mưu được tung ra từ Trump và những người ủng hộ ông trong nhóm MAGA thường cho rằng những di dân không có giấy tờ là những kẻ tội phạm, đã cướp việc làm của người Mỹ, đã ăn bám trong xã hội Mỹ. Điều đó có đúng không? Những thông tin dưới đây sẽ cho chúng ta một câu trả lời rõ ràng đối với các thuyết âm mưu ấy.

Theo tài liệu từ Đại Học Cornell được viết bởi Prerna Sampat được đăng trên trang mạng www.ilr.cornell.edu, cho thấy rằng các di dân lậu tại Mỹ chiếm 25% tổng số công nhân nông trại tại Mỹ. Đại đa số những công nhân này đều làm việc ít nhất 10 giờ mỗi ngày trong những điều kiện khó khăn để nuôi các gia đình người Mỹ. Di dân lậu cũng chiếm 19% tổng số công nhân bảo trì mà họ làm việc theo ca 12 giờ mỗi ngày và 7 ngày một tuần với mức lương thấp. 17% công nhân xây dựng tại Mỹ là di dân lậu. 12% công nhân làm việc trong ngành thực phẩm và dịch vụ là di dân lậu. Những di dân lậu ở Mỹ, cũng theo Prerna Sampat, trả nhiều tỉ đô la tiền thuế hàng năm. Chủ hộ bởi di dân lậu trả 10.6 tỉ đô la tiền thuế cho tiểu bang và địa phương trong năm 2010. Số tiền này gồm 1.2 tỉ đô la tiền thuế thu nhập cá nhân, 1.2 tỉ đô la thuế nhà đất, và hơn 8 tỉ đô la thuế bán hàng và tiêu thụ. Lưu ý rằng là các di dân lậu bị ngăn chận nhiều dịch vụ xã hội, chăm sóc sức khỏe, phiếu thực phẩm miễn phí (food stamp), có nghĩa là họ đã trả tiền cho những phúc lợi mà họ không thể nhận được.

Theo bản tin của CBS News hôm 19 tháng 6 năm 2025, The Center for Immigration Studies đã phỏng đoán trong năm 2024 có khoảng 14 triệu di dân không có giấy tờ hợp lệ hiện đang sống tại Hoa Kỳ. Theo phân tích của Trung Tâm Nghiên Cứu PEW thì có khoảng 8.3 triệu di dân lậu nằm trong lực lượng lao động của tổng số 11 triệu di dân lậu ở Mỹ được phỏng đoán vào năm 2022. Những công nhân này chiếm 4.8% tổng số lực lượng lao động Hoa Kỳ, nhưng họ chiếm tỉ lệ lớn hơn nhiều lực lượng lao động trong nhiều ngành nghề chủ yếu. Gần 1/5 người giúp việc gia đình và người làm vườn, 16% công nhân trồng trọt và chế biến thịt, 14% công nhân hãng may, và 13% công nhân xây dựng đều là di dân lậu, theo PEW.

Di dân cũng cho thấy làm gia tăng năng suất kinh tế, vì họ dễ làm việc mà những người sinh ra ở Mỹ không muốn làm, theo tài liệu từ “IZA – Institute for the Study of Labor,” www.iza.org. Theo tài liệu này thì các di dân thường làm những công việc nguy hiểm hơn các công nhân sinh ở Mỹ, một phần vì những khác biệt trong các đặc tính trung bình, như khả năng Anh ngữ của di dân thấp và bằng cấp cũng thấp. Nghiên cứu cũng cho thấy rằng di dân có mối liên hệ với sự đổi mới và làm chủ kinh doanh cao, và di dân có nhiều khả năng mở kinh doanh hơn người sinh ở Hoa Kỳ.

Các di dân lậu cũng được thấy có ảnh hưởng tích cực lên các điều kiện kinh tế tại Hoa Kỳ, theo Xiangbo Liu trong bài viết “On the macroeconomic and welfare effects of illegal immigration” đăng trên Tạp Chí Journal of Economic Dynamics and Control số 34, ngày 1 tháng 12 năm 2010. Vào tháng 5 năm 2024, nghiên cứu được Ngân Hàng Dự Trữ Liên Bang tại Kansas City cho thấy rằng di dân tới Mỹ đã tăng từ năm 2022 tới 2023 và dòng di dân này đã có sức mạnh hạ nhiệt các thị trường lao động quá nóng và điều chỉnh mức gia tăng lương tại khắp các ngành nghề và các tiểu bang.

 

 

Theo kinh tế gia trường Đại Học Georgetown University Anna Maria Mayda và kinh tế gia của trường Đại Học UC Davis Giovanni Peri trong nghiên cứu có tiêu đề “The economic impact of US immigration policies in the Age of Trump” được phổ biến vào tháng 6 năm 2017, “Việc trục xuất các di dân không có giấy tờ không chỉ là các mối đe dọa cuộc sống hàng ngày của nhiều triệu người, mà cũng làm suy yếu khả năng thành tựu kinh tế của tất cả các lãnh vực của nền kinh tế Hoa Kỳ.” Nghiên cứu này cũng cho thấy di dân lậu bổ sung và mở rộng công nhân Mỹ có tay nghề trung bình và cao, làm cho các lãnh vực kinh tế có thể tuyển dụng nhiều người Mỹ hơn. Không có các di dân lậu, các công ty Mỹ sẽ có động lực đưa việc làm ra nước ngoài và nhập cảng hàng ngoại quốc chế tạo.

Trong bài phân tích của ký giả Kevin Hardy được đăng trên trang web https://stateline.org hôm 10 tháng 7 năm 2025 cảnh báo rằng các kế hoạch trục xuất của TT Trump có thể làm mất 6 triệu việc làm. Bài phân tích nói thêm rằng nếu thành công, mục đích của Trump trục xuất 4 triệu người trong 4 năm sẽ làm mất nhiều việc làm đang có bởi các di dân và công nhân sinh tại Mỹ. Ngành xây dựng sẽ chứng kiến mất thợ nhiều nhất, với phỏng đoán 861,000 công nhân sinh ở Mỹ và 1.4 triệu di dân. Lãnh vực chăm sóc trẻ em được dự đoán sẽ mất một nửa triệu việc làm. Tất cả bởi vì các di dân là thành phần quan trọng của nền kinh tế Mỹ, chiếm gần 20% lực lượng lao động trên toàn quốc tính tới năm 2024.

Việc trục xuất những cư dân thường trú hợp pháp và những người có visa, cùng với các cắt giảm tài trợ cho việc nghiên cứu đã làm cho Nước Mỹ ít hấp dẫn hơn đối với các sinh viên, nhân viên làm việc văn phòng và các nhà nghiên cứu, theo Alexandra Witze trong bài viết “75% of US scientists who answered Nature poll consider leaving” được đăng trên Tạp Chí Nature số 640 ra ngày 27 tháng 3 năm 2025. Theo thăm dò tháng 3 năm 2025, có tới 75% khoa học gia Mỹ suy tính rời bỏ Hoa Kỳ.

Di dân lậu sống trong 6.3 triệu hộ gia đình và khoảng 4.4 triệu trẻ em sinh ở Mỹ sống với cha mẹ không có giấy tờ hợp pháp, nếu trục xuất những người này có thể làm mất 62.7% thu nhập trung bình hay $51,200 mỗi năm trong các gia đình có tình trạng nhập cư hỗn hợp (di dân lậu ở chung với di dân hợp pháp), với ảnh hưởng lan khắp nhiều lãnh vực của nền kinh tế Hoa Kỳ, theo Tony Payan và José Iván Rodríguez-Sánchez trong nghiên cứu có tiêu đề “Social and Economic Effects of Expanded Deportation Measures” được phổ biến hôm 26 tháng 3 năm 2025 trên trang Web www.bakerinstitute.org. Còn nữa, ngoài tổn thất kinh tế và xã hội, việc trục xuất hàng loạt cũng gây lo sợ và bất ổn trong các cộng đồng di dân. Nghiên cứu từ nhiệm kỳ đầu của Trump cho thấy rằng sự gia tăng bắt giam và trục xuất đã tác động tiêu cực đến sức khỏe tinh thần và thể xác của các gia đình di dân. Sợ hãi khiến có một số người, gồm cả những người sinh ở Mỹ hay có giấy tờ hợp pháp ở Mỹ, tránh sử dụng các chương trình và dịch vụ sức khỏe của chính phủ mà họ có đủ điều kiện hợp pháp. Những ảnh hưởng này chắc chắn được lập lại trong nhiệm kỳ hai của Trump. Sự chia cắt gia đình vì trục xuất có nhiều ảnh hưởng tâm lý tiêu cực, đặc biệt đối với trẻ em, là những người có thể trải nghiệm các thách thức cảm xúc và hành vi như thay đổi cách ăn uống và ngủ nghỉ, lo lắng, buồn rầu, giận dữ, và thu mình lại. Trục xuất và bố ráp cũng làm cho di dân không còn dám tham gia vào các hoạt động ở nhà thờ, trường học, và các tổ chức cộng đồng.

Theo Diễn Đàn American Action Forum cho biết trong phúc trình năm 2015 của họ rằng việc trục xuất toàn bộ di dân lậu sẽ làm tổng sản lượng nội địa Mỹ mất 1 ngàn tỉ đô la. Phúc trình của Diễn Đàn này năm sau 2016 cho thấy rằng trục xuất toàn bộ di dân lậu sẽ làm lãnh vực kinh tế tư nhân giảm từ 2.9% tới 4.7% hàng năm, theo Laura Collins trong nghiên cứu “Solutions for Undocumented Immigrants” được đăng trên Web www.bushcenter.org của Trung Tâm Tổng Thống George W. Bush.

 

 

Cơ Quan ICE tuyển dụng 5,500 nhân viên chấp pháp nhưng đã gặp khó khăn vì thiếu người nạp đơn trong những năm gần đây làm cho cơ quan này khó có thể bù đắp việc thiếu nhân viên. Tuyển mộ và đào tạo nhân viên ICE mất từ 18 tới 24 tháng, theo nghiên cứu của Tony Payan và José Iván Rodríguez-Sánchez nói trên.  

Số giường trong các nhà tù giam di dân lậu tính tới năm 2024 trên toàn quốc chỉ có 41,500. Sự thiếu hụt này là không đủ để giải quyết cho các cuộc trục xuất hàng loạt đã được đề xuất. Số máy bay mà ICE dùng để chở di dân lậu thì chỉ có hơn một chục mà mỗi chiếc một lần chỉ có thể chở 135 di dân lậu bị trục xuất.

Phỏng đoán việc trục xuất 1 triệu di dân lậu một năm sẽ tốn 88 tỉ đô la. Chiến dịch trục xuất di dân lậu hàng loạt một lần sẽ tốn ít nhất 315 tỉ đô la. Đạo luật “bự và đẹp” vừa được TT Trump ký ban hành đã tài trợ cho chính phủ Trump 175 tỉ đô la cho 4 năm tới. Như vậy vẫn chưa thấm vào đâu so với tổn phí của việc trục xuất 4 triệu di dân lậu trong 4 năm của nhiệm kỳ hai.

 

 

Trong nhiều thập niên qua, vấn đề di dân lậu đã trở thành nan giải đối với nhiều đời tổng thống Mỹ. Chính vì thế, cho đến nay chưa có một tổng thống nào có thể giải quyết được vấn đề di dân lậu một cách tương đối thành công.

Chính sách và cách giải quyết vấn đề di dân lậu của Chính Phủ Trump hiện nay chỉ nhắm vào các hậu quả đã xảy ra mà chưa có giải pháp khả dĩ để giải quyết nguyên nhân gây ra làn sóng di dân lậu đến Mỹ. Điều này có nghĩa là Chính Phủ Trump cho đến nay chỉ nhắm mục đích chận dòng người vượt biên vào Mỹ bằng cách xây tường dọc theo biên giới Mỹ-Mễ, tăng cường lực lượng an ninh bao gồm sử dụng quân đội ở biên giới, hoặc nhắm mục đích bắt giam và trục xuất các di dân lậu hiện sống trong nước Mỹ. Như các tài liệu nghiên cứu đã được nêu ra ở trên cho thấy rằng cả hai cách này đều không thể giải quyết tận gốc rễ vấn đề di dân lậu vào Mỹ. Vì sao?

Thứ nhất, bức tường biên giới không thể nào chận đứng được dòng người vượt biên vào Mỹ, dù Chính Phủ Trump có đủ ngân sách để xây dựng bức tường biên giới Mỹ-Mễ dài 1,954 miles thì cũng không cản nổi người lén vào Mỹ bằng nhiều cách khác hơn là leo qua bức tường này.

Thứ hai, nguyên nhân khiến cho số người muốn vào Mỹ bằng cách hợp pháp hay không hợp pháp nằm ở chỗ hàng triệu người dân tại các nước Trung và Nam Mỹ hoặc các nước khác trên thế giới như Trung Cộng và Việt Cộng muốn chạy thoát khỏi đất nước nghèo đói, không an ninh, mất tự do, dân chủ và nhân quyền. Những người này xem nước Mỹ là vùng đất hứa đầy cơ hội cho cuộc sống hạnh phúc, ấm no, tự do và dân chủ. Như thế, khi nào nước Mỹ dưới con mắt của những người muốn vào Mỹ còn là thiên đường thì vẫn còn có người muốn đến Mỹ. Đây có thể là âm mưu thầm kín mà Trump muốn làm cho nước Mỹ không còn là thiên đường qua các chính sách và hành động thô bạo và tàn nhẫn để ngăn chận di dân lậu vào Mỹ. Nhưng nếu thế thì Trump đã khiến cho người dân Mỹ phải trả một cái giá quá đắc khi biến thiên đường thành địa ngục!

Thêm nữa, thứ ba, như tài liệu nghiên cứu dẫn thượng cho thấy, Chính Phủ Trump trong bốn năm của nhiệm kỳ 2 cho dù tận lực thì cũng chỉ có thể bắt giam và trục xuất 4 triệu di dân lậu đang sống trong nước Mỹ, trong khi tổng số di dân lậu ở Mỹ hiện nay lên tới hơn 14 triệu người. Đó là phỏng đoán dựa vào các tuyên bố của Chính Phủ Trump nói rằng một năm sẽ bắt và trục xuất 1 triệu di dân lậu. Thực tế, cho đến nay, sau nửa năm tại chức, TT Trump chỉ mới bắt giam và trục xuất khoảng 260,000 người.

Đối với giải pháp nhắm vào hậu quả đã rồi cho vấn đề di dân lậu hiện sống trong nước Mỹ, Laura Collins, Giám Đốc Viện George W. Bush, trong nghiên cứu “Solutions for Undocumented Immigrants” được đăng trên Web www.bushcenter.org của Trung Tâm Tổng Thống George W. Bush, nói rằng,  “Những di dân không có giấy tờ hợp pháp này không chọn tới đây mà không có giấy tờ hợp lệ như thể đó là cách dễ dàng để di cư. Họ làm vậy bởi vì họ muốn có tự do và cơ hội như chúng ta là những người Mỹ có. Nhưng hệ thống di trú của chúng ta không có đủ lộ trình khả dĩ cho phép họ di cư hợp pháp tới đây.”

Hệ thống di trú hợp pháp đáp ứng cả hai nhu cầu về kinh tế của Mỹ và thực tế đối với các thách thức tại biên giới sẽ là công cụ chính sách quan trọng trong việc ngăn chận di cư bất hợp pháp, theo Laura. Quốc Hội có quyền lực để điều chỉnh điều đó bằng việc hiện đại hóa hệ thống di trú của chúng ta để bảo đảm rằng có nhiều cách hợp pháp hơn cho các di dân thuộc mọi cấp độ khả năng vào Hoa Kỳ. Nhưng nó không giải quyết thách thức về việc phải làm gì đối với dân số di dân lậu hiện nay.

Theo Laura, lộ trình hợp pháp để cho di dân lậu có thể trở thành thường trú nhân ở Mỹ, gồm việc bảo lãnh bởi người nhà là những người đã thường trú hợp pháp hay là công dân Hoa Kỳ. Nhưng lộ trình này phải chờ đợi quá lâu, nhiều thập niên. Ngoài ra, một số di dân lậu cũng có thể có đủ điều kiện để có visa công nhân làm việc tạm thời, mà sẽ cho họ tình trạng hợp pháp. Nhưng hầu hết các loại visa đó không cho cách để người có visa có thể điều chỉnh tình trạng thường trú nhân hợp pháp, vì vậy họ phù hợp với mục tiêu chính sách lớn hơn. Tuy nhiên, theo Laura, các công cụ hiện có này chưa đủ cho nhiệm vụ nói trên. Quốc Hội nên thông qua một lộ trình nhập cư cho các di dân lậu. Dự luật như vậy sẽ cần các yếu tố chính như sau:

- [Di dân lậu] phải chứng minh có mặt liên tục ở Mỹ nhiều năm;

- Kiểm tra lý lịch để người Mỹ có thể tin rằng bất cứ di dân nào có được quyền ở lại Hoa Kỳ đều đã chứng tỏ đức tính của một công dân tốt; và

- Hoàn trả, gồm việc trả bất cứ tiền thuế nào còn nợ hay chứng minh đã trả thuế thu nhập cá nhân, và trả lệ phí hay tiền phạt cho thời gian ở đây không có giấy tờ hợp pháp.

Laura cho biết rằng Chính Phủ George W. Bush và Chính Phủ Barack Obama đều ủng hộ đạo luật có chứa các yếu tố nói trên. Cô nói rằng, việc cung cấp con đường để trở thành công dân cho các di dân lậu, và con đường đặc biệt cho các Dreamers (trẻ em được cha mẹ đem tới Mỹ bất hợp lệ lúc còn bé) là chính sách thực tiễn và tốt. Theo cô, thật sự là không hợp lý để trục xuất nhiều triệu người mà họ là những người đang làm việc, đang đóng góp, và đang có ảnh hưởng tích cực đến các cộng đồng của chúng ta. Cô nói thêm rằng, một phân tích vào năm 2015 bởi American Action Forum cho thấy rằng trục xuất thực hiện hoàn toàn luật di trú hiện tại – bắt giam và trục xuất mọi di dân không có giấy tờ hợp phép tại Hoa Kỳ và ngăn chận bất cứ di dân lậu mới nào – sẽ tốn từ 400 tới 600 tỉ đô la, làm giảm Tổng Sản Lượng Nội Địa Quốc Gia gần 1 ngàn tỉ đô la, thu hẹp 6% nền kinh tế, và mất 20 năm để phục hồi lại hoàn toàn.

Đối với giải pháp nhắm vào nguyên nhân đưa tới làn sóng di dân lậu ào ạt vào Mỹ, chúng ta có thể nghĩ đến một chuyện đời thường rất dễ hiểu rằng là, có một gia đình giàu có sống trong một khu xóm nghèo đói khổ cực thì điều ắt sẽ xảy ra là những người láng giềng nghèo khổ này sẽ đến gõ cửa người nhà giàu để xin cơm ăn, xin áo mặc.

Câu hỏi được đật ra là nếu bạn là người nhà giàu thì bạn sẽ làm gì đối với những người láng giềng nghèo khổ kia? Bạn sẽ đóng chặt cửa ngõ và bỏ mặc những người láng giềng đói khổ hay bạn phải tìm cách giúp cho họ thoát khỏi sự nghèo đói khổ cực để cho làng xóm được ấm no và yên vui? Chưa nói đến lòng nhân đạo yêu thương bà con làng xóm, hãy nói đến chuyện an ninh cho gia đình bạn thì bạn cũng sẽ chọn cách giải quyết thứ hai. Đúng không?

Nước Mỹ nếu muốn thoát khỏi nạn di dân lậu tràn vào nội địa của mình thì phải thay đổi chính sách đối ngoại đối với các nước Trung và Nam Mỹ, đặc biệt là đối với nước láng giềng Mexico. Thay đổi chính sách như thế nào? Nước Mỹ nên cải thiện bang giao với các nước láng giềng ở lục địa Châu Mỹ để có thể liên kết và tương trợ với nhau trong một liên minh Châu Mỹ gắn bó bằng cách viện trợ tài chánh giúp cải thiện bộ máy nhà nước trong sạch, nâng cao chính sách an ninh nội địa và khu vực, và đầu tư để phát triển kinh tế làm cho các nước Trung và Nam Mỹ thoát cảnh nghèo đói. Cứ nhìn vào người láng giềng phương Bắc của Mỹ là Canada thì thấy được hiệu quả của chính sách đó. Nhờ Canada trở thành một quốc gia thịnh vượng là thành viên của Khối G7 và G20 mà người dân xứ này không bỏ trốn quê hương giá lạnh của họ để vượt biên bất hợp pháp vào Mỹ sinh sống như các nước láng giềng phương Nam.

Thật ra, đây không phải là ý tưởng mới mẻ gì vì trước đây cũng đã có các giải pháp tương tự diễn ra ở Châu Âu và dưới thời TT Biden. Thứ nhất, đó là Kế Hoạch Marshall hay còn gọi là Kế Hoạch Phục Hồi Châu Âu (European Recovery Program) lấy theo tên của người đã khởi xướng ra nó là Ngoại Trưởng Mỹ George Marshall. Đó là kế hoạch tái thiết Châu Âu sau Thế Chiến Thứ II bằng viện trợ của Mỹ 13.3 tỉ đô la để giúp Châu Âu xây dựng lại xã hội và kinh tế sau sự tàn phá kinh khủng của Thế Chiến Hai, theo Bách Khoa Từ Điển Toàn Thư Britannica. Thứ hai, đó là chính sách biên giới và di trú của Chính Phủ Biden (2021-2025) được giao cho PTT Kamala Harris điều hành. Bà Harris đã nhìn thấy được nguyên nhân sâu xa của vấn đề di dân lậu nằm ở chỗ sự nghèo khổ và bạo lực tại Trung Mỹ, theo Michael Miello trong bài nghiên cứu “Kamala Harris Immigration and Border Policies for 2025” được đăng trên Web www.docketwise.com. Theo đó, Harris đã đề ra sách lược giải quyết tận gốc nguyên nhân của vấn đề di dân lậu bằng cách khởi sự viện trợ 4 tỉ đô la cho các nước Trung Mỹ để cải thiện an ninh nội địa và biên giới của họ, bảo vệ biên giới trong khi cũng cung cấp các lộ trình hợp pháp cho các di dân lậu. Theo sau kế hoạch này là số lượng người đến biên giới Mỹ-Mễ đã có sự sút giảm so với trước đó. Rất tiếc kế hoạch này không có đủ bề dày thời gian áp dụng để biết kết quả thực sự ra sao!

Để kết thúc bài này, xin mượn lời phát biểu của Đức Giáo Hoàng Leo XIV đã kêu gọi mọi người hãy tôn trọng các di dân rằng, “Không ai được miễn trừ khỏi nỗ lực bảo đảm phẩm giá của mọi người, đặc biệt đối với những người yếu đuối và dễ bị tổn thương nhất, từ em bé chưa sinh đến người già cả, từ người bệnh tật đến người thất nghiệp, các công dân và các di dân,” theo bản tin của báo Daily Beast được www.yahoo.com đăng hôm 16 tháng 5 năm 2025.