Đối chiếu hai khái niệm “Phản động” và “Đối lập” trong bối cảnh chính trị Việt Nam hiện nay

Ở Hoa Kỳ, cụm từ “hòa giải quốc gia” luôn mang tính chất tham vọng hơn là thực tế. Một quốc gia với lịch sử đẫm máu về diệt chủng sắc tộc, các cuộc tàn sát phân biệt chủng tộc và ám sát đã phủ nhận mọi lời lẽ đạo đức giả về sự hòa giải. Nhưng các chính trị gia xuất sắc nhất của Mỹ đã có thể sử dụng tiếng nói của họ, ít nhất là để mở ra con đường dẫn đến tương lai hòa bình hơn. Năm 1865, trong bài diễn văn nhậm chức lần thứ hai, Tổng Thống Abraham Lincoln đã lập nên một hình mẫu của một tổng thống dùng tài hùng biện trước xung đột để nói về nhu cầu “hàn gắn vết thương của quốc gia.” Sự hòa giải mà Lincoln kêu gọi đã không bao giờ xuất hiện, nhưng ở đó, có một chính trị gia đang cố gắng đưa đất nước thoát khỏi nội chiến, thay vì tìm cách tiến sâu vào.

Không thể viết về cái chết của Charlie Kirk mà không nói về cuộc đời của anh ta. Chỉ 31 tuổi mà Kirk đã tạo được cho mình hình ảnh một trong những nhân vật nổi bật và gây chia rẽ nhất trong giới hữu khuynh Mỹ. Kirk sáng lập tổ chức Turning Point USA năm mới 18 tuổi, và trong thập niên kế tiếp biến nó thành một đế chế sinh viên với nguồn tài trợ dồi dào cùng với một kênh truyền thông bảo thủ. Đến năm 2019, doanh thu của TPUSA đã lên gần 30 triệu đô la một năm. Bản thân Kirk cũng nhận mức lương sáu con số. Cùng với podcast, hợp đồng xuất bản sách, phí diễn thuyết, và bất động sản sở hữu ở Arizona, Kirk nghiễm nhiên trở thành triệu phú nhiều lần trước khi bước sang tuổi 30. Song tài sản của Charlie Kirk không được gầy dựng dựa trên phát minh, nghệ thuật, hay thậm chí trên chính sách. Mà nó được xây dựng dựa trên sự chia rẽ, trên việc biến các nhóm người thiểu số thành những chiếc bao cát cho khán giả đấm đá hòng gây những tràng pháo tay và gây quỹ...

Thống đốc bang Utah, Spencer Cox, trong cuộc họp báo công bố về kết quả điều tra đã nói: “Trong 33 giờ qua, tôi đã cầu nguyện rằng người này (người đã giết Charlie Kirk) đến từ một quốc gia khác. Rằng đương sự không phải là một trong số chúng tôi bởi vì chúng tôi không như vậy. Nhưng cuối cùng, đó là một người trong số chúng tôi.” “Trong số chúng tôi” nghĩa là gì? Có phải ông đã hy vọng nghi phạm là một di dân đến từ quốc gia nào đó, vì căm phẫn chính sách di trú của chính quyền hiện tại nên đã hạ thủ? Nhưng không, đó là một người Mỹ; một đồng hương của ông; đảng Cộng Hòa như ông và đã ủng hộ vào quỹ tranh cử của Tổng thống Trump; da trắng như ông; “một người trong số ông.”

Đối với nhiều người Mỹ, đi làm không đơn thuần chỉ là để lãnh lương hàng tháng. Công việc còn là lẽ sống, là lý tưởng để hướng về, để sống một cuộc đời có ý nghĩa. Và điều này đặc biệt đúng với đội ngũ viên chức liên bang, những người từng cần mẫn hàng chục năm trời, gắn bó với sứ mệnh phục vụ cơ quan, mong mỏi được phụng sự nhân dân và đất nước.

James Walkinshaw (Dân Chủ) đã giành chiến thắng áp đảo trước Steward Whitson (Cộng Hòa) trong cuộc bầu cử đặc biệt ngày 9-9-2025 của địa hạt Virginia 11. Tính đến 10 giờ tối qua, Walkinshaw đã giành được gần 75% số phiếu bầu so với 25% của Whitson. Chiến thắng của Đảng Dân Chủ này gửi một thông điệp mạnh mẽ đến những thành viên Cộng Hòa MAGA. Những thảm bại nghiêm trọng đang chờ đợi họ phía trước dưới sự lãnh đạo tồi tệ và tàn phá của Trump.

Ngày mai, 8 tháng 9, chính phủ Pháp có thể thất bại trong cuộc bỏ phiếu tín nhiệm. Nếu vậy, thủ tướng mới sẽ phải đối đầu với Đảng Quốc Dân Tập Hợp (Rassemblement National – RN), lực lượng cực hữu đang dẫn đầu thăm dò với khoảng cách rộng. Pháp không phải trường hợp riêng lẻ: cực hữu đang trỗi dậy khắp lục địa. Tại Ý, Đảng Brothers of Italy nắm quyền. Tại Ba Lan, Đảng Luật Pháp và Công Lý (Prawo i Sprawiedliwość – PiS) kiểm soát tổng thống. Ở Anh, Đảng Reform UK dẫn đầu thăm dò. Tại Đức, Đảng Alternative für Deutschland (AfD) ngang ngửa khối bảo thủ.

Có bao giờ bạn nói một điều rõ ràng như ban ngày, rồi nghe người khác nhắc lại với nghĩa hoàn toàn khác? Bạn viết xuống một hàng chữ, tin rằng ý mình còn nguyên, thế mà khi quay lại, nó biến thành điều bạn chưa từng nghĩ đến – kiểu như soi gương mà thấy bóng mình méo mó, không phải bị hiểu lầm, mà bị người ta cố ý dựng chuyện. Chữ nghĩa, rơi vào tay kẻ cố ý xuyên tạc, chẳng khác gì tấm gương vỡ. Mỗi mảnh gương phản chiếu một phần, nhưng người ta vẫn đem mảnh vỡ đó làm bằng chứng cho toàn bộ bức tranh. Một câu, một đoạn, một khẩu hiệu – xé khỏi bối cảnh trở nên lệch lạc – hóa thành thứ vũ khí đâm ngược lại chính ý nghĩa ban đầu. Câu chuyện của đạo diễn Trấn Thành gần đây là một minh họa. Anh chỉ viết đôi dòng thương tiếc chia buồn với sự ra đi của nghệ sĩ đàn bầu Phạm Đức Thành. Vậy thôi. Thế mà lập tức bị chụp mũ, bêu riếu, bị gọi “3 que,” “khát nước,” “Cali con.” Người ta diễn giải đủ kiểu, vẽ ra đủ cáo buộc: từ tội mê văn hóa Việt Nam Cộng Hòa đến tội phản quốc.

Dưới thời chính quyền Trump, các đòn công kích nhắm vào di dân nhập cư có thể nói là đã thách thức mọi giới hạn pháp lý. Thế nhưng, thứ vũ khí sắc bén nhất được dùng để biện minh cho những chính sách đó – những lời lẽ gay gắt và đầy tính miệt thị – lại không hề mới. Đó là một chiến thuật có lịch sử kéo dài hơn một thế kỷ, được mài giũa trên các chiến trường ngoại quốc trước khi quay ngược về tấn công những người bị cho là “kẻ thù” ngay trên chính quê hương đất nước.