Thimerosal, chất bảo quản từng bị loại khỏi vắc-xin trẻ em đang gây tranh cãi sau khi được ủy ban vắc-xin mới của CDC đưa ra xem xét trở lại. (Nguồn: pixbay.com)
Những tranh luận tưởng chừng đã khép lại từ nhiều năm trước lại bất ngờ bùng lên khi chất bảo quản (preservative) thimerosal – từng được sử dụng trong vắc-xin dành cho trẻ em – được đưa trở lại nghị trình của ủy ban cố vấn thuộc Cơ Quan Kiểm Soát và Phòng Bệnh (CDC).
Câu chuyện bắt đầu tại buổi họp đầu tiên của Ủy ban cố vấn về Chủng ngừa (ACIP) thuộc CDC kể từ ngày 11 tháng 6, sau khi Bộ trưởng Y tế Robert F. Kennedy Jr. bất ngờ thay thế toàn bộ 17 thành viên cũ bằng 8 người do chính ông chỉ định. Phiên họp này diễn ra vào ngày 25-26 tháng 6 năm 2025, tập trung vào các loại vắc-xin phòng COVID-19, HPV, cúm mùa và các bệnh truyền nhiễm khác. Nhưng theo lịch trình mới được cập nhật, nội dung họp lần này còn bao gồm phần trình bày về chất bảo quản thimerosal, đồng thời bỏ phiếu về đề nghị tiếp tục sử dụng chất này trong các loại vắc-xin cúm.
Nhiều chuyên gia y tế công cộng đã bày tỏ quan ngại sâu sắc, bởi các tổ chức chống vắc-xin sẽ tiếp tục lợi dụng thimerosal để gieo rắc hoang mang và hoài nghi trong dư luận, dù đã có hàng loạt nghiên cứu khoa học xác nhận chất này là an toàn.
Terri Levien (giáo sư Dược, Đại học Bang Washington) là một chuyên gia về thông tin dược phẩm, với 35 năm kinh nghiệm trong việc thẩm định độ an toàn và hiệu quả của các loại thuốc qua thử nghiệm lâm sàng. Bà cho biết không có bằng chứng nào cho thấy thimerosal, từng được dùng làm chất bảo quản trong vắc-xin, lại gây hại hay làm ảnh hưởng đến sức khỏe con người.
Thimerosal là gì?
Thimerosal, còn gọi là thiomersal, là một chất bảo quản thuốc có nguồn gốc thủy ngân. Chất này được sử dụng từ những năm 1930 trong dược phẩm vì giúp tiêu diệt vi trùng và ngăn chặn sự phát triển của chúng.
Khi được đưa vào cơ thể người, thimerosal chuyển hóa thành ethylmercury, một dạng thủy ngân hữu cơ. Theo các nghiên cứu trên trẻ sơ sinh, ethylmercury không tích tụ trong máu mà sẽ nhanh chóng bị đào thải khỏi cơ thể.
Tuy nhiên, ethylmercury thường bị nhầm lẫn với methylmercury – một hợp chất thủy ngân khác rất độc, đặc biệt nguy hiểm đối với sự phát triển hệ thần kinh ở trẻ nhỏ. Trong thập niên 1970, các khoa học gia đã chứng minh rằng thủy ngân, đặc biệt là từ cá có chứa methylmercury, gây hại cho não bộ. Đến những năm 1990, Cơ Quan Bảo Vệ Môi Trường (EPA) và Cơ Quan Kiểm Soát Thực-Dược Phẩm (FDA) đưa ra khuyến nghị về mức độ tiếp xúc với methylmercury, đặc biệt đối với trẻ em, phụ nữ mang thai và những người trong độ tuổi sinh sản.
Nguồn cơn của tranh cãi
Mối lo ngại về thimerosal bắt đầu lan rộng từ hai sự kiện vào cuối thập niên 1990.
Sự kiện đầu tiên là bài viết gây tranh cãi đăng trên tạp chí The Lancet năm 1998 bởi bác sĩ người Anh Andrew Wakefield. Ông cho biết có 8 trẻ nhỏ bị tự kỷ (autism) sau khi chích vắc-xin MMR (sởi, quai bị, rubella). Tuy nhiên, nghiên cứu này sau đó đã bị vạch trần là ngụy tạo dữ liệu trắng trợn, không có nhóm so sánh (control group), và bản thân vắc-xin MMR không hề chứa thimerosal. Năm 2010, The Lancet đã chính thức gỡ bỏ bài báo, còn Wakefield thì bị Hội đồng Y khoa Anh tước giấy phép hành nghề.
Sự kiện thứ hai là việc ban hành các hướng dẫn liên bang về giới hạn mức độ tiếp xúc với methylmercury, xảy ra cùng lúc với bài viết của Wakefield. Cũng trong khoảng thời gian này, bệnh tự kỷ bắt đầu được cộng đồng y khoa chú ý nhiều hơn, và các ca chẩn bịnh cũng ngày càng nhiều.
Có nhiều người tin vào nghiên cứu của Wakefield lại không phân biệt được methylmercury và ethylmercury, rồi đi đồn thổi rằng ethylmercury trong vắc-xin (vốn có thành phần thimerosal) là nguyên nhân gây ra bệnh tự kỷ.
Dù nhiều nghiên cứu sau đó chứng minh không có mối liên quan nào giữa vắc-xin MMR và bệnh tự kỷ, niềm tin sai lầm đó vẫn tồn tại dai dẳng và rất khó xóa bỏ.
Thimerosal đã được nghiên cứu kỹ lưỡng chưa?
Cho đến nay, chưa có nghiên cứu đáng tin cậy nào phát hiện ethylmercury trong vắc-xin là chất độc hoặc có liên quan với bệnh tự kỷ hay gây ra các vấn đề ảnh hưởng đến sự phát triển.
Năm 1999, sau khi rà soát dữ liệu, FDA kết luận không có bằng chứng nào về tác hại của thimerosal ngoài một số trường hợp bị dị ứng (nhưng cũng hiếm gặp). Dù vậy, để bảo đảm an toàn cho trẻ sơ sinh, Viện Hàn lâm Nhi khoa (American Academy of Pediatrics) và Cơ quan Y tế Công cộng Hoa Kỳ (U.S. Public Health Service) cùng khuyến nghị loại bỏ thimerosal khỏi các loại vắc-xin.
Vào thời điểm đó, chỉ có vắc-xin DTP (bạch hầu, uốn ván, ho gà) là còn chứa thimerosal. Các loại vắc-xin khác đã có sẵn ở những dạng không chứa chất này. Đến năm 2001, hầu hết các loại vắc-xin do Hoa Kỳ sản xuất, đặc biệt là toàn bộ vắc-xin dành cho trẻ em, đều đã không còn chứa thimerosal.
Năm 2004, Ủy Ban An Toàn Chủng Ngừa (Immunization Safety Review Committee, ISR) của Viện Y Khoa Hoa Kỳ (Institute of Medicine) rà soát hơn 200 nghiên cứu khoa học và kết luận rằng không có mối quan hệ nhân quả giữa vắc-xin có chứa thimerosal và bệnh tự kỷ. Các cơ quan y tế hàng đầu như CDC và FDA cũng tiến hành thẩm định và đều không phát hiện mối quan hệ giữa thimerosal với bệnh tự kỷ hay các cơ nguy chậm phát triển thần kinh.
Thimerosal ngày nay được sử dụng ra sao?
Hiện nay tại Hoa Kỳ, phần lớn các loại vắc-xin đều được sản xuất ở dạng ống, liều đơn (single-dose) hoặc ống chích có chứa thuốc sẵn, nên không còn cần đến chất bảo quản thimerosal. Chất này chỉ còn được sử dụng trong một số ít ống chứa vắc-xin nhiều liều (multidose), thường dùng cho các chương trình chủng ngừa đại trà. Vắc-xin dành cho trẻ em hiện nay không còn chứa chất này, và nếu cần chích vắc-xin cúm, mọi người có thể chọn vắc-xin liều đơn nếu muốn tránh thimerosal.
Ở các nước khác, thimerosal vẫn được dùng để bảo đảm nguồn cung cấp vắc-xin không bị gián đoạn. Theo Tổ Chức Y Tế Thế Giới (WHO), chưa có bằng chứng nào cho thấy các loại vắc-xin chứa thimerosal gây hại cho trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ hay người lớn.
Nguồn: “A preservative removed from childhood vaccines 20 years ago is still causing controversy today − a drug safety expert explains” được đăng trên trang TheConversation.com.
Gửi ý kiến của bạn
