ASEAN Giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ
Nguyễn Xuân Nghĩa & Việt Long RFA
...kinh tế Mỹ chậm phục hồi, nhập khẩu của Mỹ không tăng thì chính là TQ mới lao đao...
Trong tháng Ba, Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama sẽ thăm viếng Indonesia. Nhân dịp này, tại Hội nghị cấp Bộ trưởng của Hiệp hội 10 Quốc gia Đông Nam Á vừa tổ chức cuối tuần qua ở Putrajaya thuộc xứ Malaysia, các Bộ trưởng của Hiệp hội ASEAN đều tỏ ý là Hoa Kỳ cần quan tâm nhiều hơn đến Đông Nam Á, một thị trường rất lớn của Mỹ, chỉ thua Canada và Mexico. Diễn đàn Kinh tế đài RFA tìm hiểu về vấn đề ấy qua phần trao đổi cùng nhà tư vấn kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa do Việt Long thực hiện sau đây.
Việt Long: Xin kính chào ông Nguyễn Xuân Nghĩa. Thưa ông, trước hết, xin phải dào dòng trình bày nội dung của vấn đề là tại Malaysia vào cuối tuần qua, Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á gọi là ASEAN, trong đó có Việt Nam, vừa hoàn tất hội nghị định kỳ ở cấp Bộ trưởng. Nhân dịp này, các Bộ trưởng Thương mại của hiệp hội cùng gợi ý về vai trò của Hoa Kỳ trong khu vực Đông Nam Á. Vấn đề sở dĩ được họ nêu lên vì Tổng thống Mỹ Barack Obama sẽ thăm viếng Indonesia trong ba ngày từ 20 đến 22 tháng Ba này và vì Chính quyền của ông có vẻ quan tâm nhiều hơn đến Á châu, như ông Obama đã trình bày tại Thượng đỉnh của Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Á châu Thái bình dương APEC hồi tháng 11 năm ngoái.
Giới quan sát quốc tế đều chú ý đến việc khối ASEAN hiện đang ở vào vị trí tế nhị giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ và muốn thấy nước Mỹ có một chủ trương dứt khoát hơn về cả hai mặt kinh tế và an ninh với một khu vực then chốt cho luồng giao lưu kinh tế và cũng là nơi sinh sống của hơn 580 triệu người. Vì vậy, chúng tôi đề nghị là kỳ này ta sẽ tìm hiểu về vấn đề ấy. Xin ông trình bày cho bối cảnh của vấn đề trước khi ta đào sâu vào một số đề mục cụ thể.
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Về bối cảnh thì 10 nước trong nhóm ASEAN đều nhìn vào Trung Quốc với niềm hy vọng và nỗi lo âu.
- Hy vọng vì Trung Quốc là một thế lực kinh tế có một thị trường rất lớn và đang ra sức tranh thủ hậu thuẫn của từng nước trong nhóm với nhiều nỗ lực đầu tư hay viện trợ không điều kiện về chính trị hay nhân quyền. Ngược lại, ASEAN cũng lo vì Trung Quốc đang bành trướng mạnh xuống vùng biển Đông Nam Á và trở thành một mối đe dọa quân sự cho nhiều quốc gia và còn có thể khống chế cả luồng chuyển vận sinh tử quanh eo biển Malacca.
- Giữa khung cảnh ấy, khối ASEAN mong là Hoa Kỳ sẽ giữ một vai trò trọng yếu hơn tại khu vực Tây Thái bình dương và nhất là trong vùng biển Đông Nam Á nhưng cũng ngại là nếu Hoa Kỳ có quan tâm nhiều hơn đến khu vực này thì vẫn chưa dứt khoát khai thông trở ngại về ngoại thương và đầu tư do phản ứng bảo hộ mậu dịch còn quá mạnh trong chính trường Mỹ. Họ đặt nhiều kỳ vọng vào Chính quyền Obama khi thấy ông Obama và Ngoại trưởng Hillary Clinton có chú ý nhiều hơn và đã tiếp xúc với ASEAN, và với các quốc gia trong lưu vực sông Mekong. Vì vậy, trước khi ông Obama thăm viếng Indonesia, nhóm ASEAN mới nêu vấn đề để nhắc nhở.
Việt Long: Đấy là bối cảnh chung, và nếu ta hiểu cho thấu lẽ thì các nước ASEAN đều gợi ý về chuyện kinh tế như kêu gọi Hoa Kỳ đầu tư nhiều hơn vào khu vực này nhưng thâm tâm thì lại e ngại về an ninh đối với Trung Quốc mà không muốn nói ra, có phải không"
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Nếu nhìn từ khối ASEAN thì chúng ta thấy ra một nghịch lý. Mười quốc gia này có vị trí địa dư xa gần khác nhau với Trung Quốc nên cũng có lập trường khác biệt về an ninh. Càng ở gần thì càng sợ và phải cố dung hoà, là trường hợp của ba xứ Đông Dương, chưa kể Miến Điện là quốc gia mà chế độ quân phiệt phải nương vào Trung Quốc để tồn tại. Nhưng các nước có vị trí địa dư ở xa hơn thì lại khác. Bên ngoài sự dị biệt đó, mẫu số chung của cả khối là mong Hoa Kỳ có một lập trường tích cực hơn với cả khu vực nhờ khả năng ổn định và cân bằng tương quan lực lượng với Trung Quốc. Ngược lại, nhóm ASEAN này cũng không quên mối lợi kinh tế khi hợp tác với Bắc Kinh và thầm mong Hoa Kỳ không chỉ có mặt mà còn có mặt tích cực hơn, hầu ASEAN có thể yên tâm làm ăn với Trung Quốc. Đấy là một nghịch lý.
Việt Long: Còn Trung Quốc thì nhìn vào khối ASEAN này như thế nào và bành trướng ra sao"
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Trung Quốc có chủ trương tương đối rõ rệt, nhất quán và lâu dài với các nước Đông Nam Á và lặng lẽ bền bỉ thực hiện chủ trương này từ hơn chục năm nay. Tùy hoàn cảnh từng nước mà khi cứng khi mềm, khi ngang ngược khi hoà hoãn, họ tranh thủ hậu thuẫn ngoại giao qua việc buôn bán, đầu tư và viện trợ. Mục tiêu là để bành trướng vùng ảnh hưởng mà họ coi là truyền thống của Trung Quốc - chỉ bị gián đoạn trong hơn 150 năm của thế kỷ 19 và 20. Quy luật ở đây là những gì chiếm được thì cứ chiếm, là chuyện Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam, những gì chưa chiếm được thì thương thảo để mua chuộc và cùng khai thác.
- Một cách cụ thể, Trung Quốc dung dưỡng và bảo vệ chế độ quân phiệt tại Miến Điện - cũng tương tự nhưng quyết liệt hơn là với chế độ Hà Nội hiện nay. Với các nước khác, họ mở chiến dịch hợp tác quân sự, đón nhận du học sinh hay viện trợ để xây dựng nhiều công thự cho các chính quyền tại chức. Một thí dụ ít ai chú ý là họ phát triển mạng lưới thành lập miếu thờ Khổng Tử khắp nơi để có những trung tâm tuyên truyền cho việc hợp tác với Trung Quốc để ổn định toàn khu vực, là điều có vẻ vô hại mà hấp dẫn cho nhiều chính quyền Đông Nam Á.
- Về kinh tế thì Trung Quốc gia tăng buôn bán với ASEAN và nay đạt hơn 11% trong lượng giao dịch, là bằng với lượng giao dịch cứ sút giảm dần của Mỹ. Trong khi ấy, họ thúc đẩy tự do mậu dịch và từ đầu năm nay, Thỏa ước Tự do Thương mại gọi tắt là CAFTA bắt đầu vận hành cho một dân số lên tới gần hai tỷ người, gồm gần một tỷ tư của Trung Quốc và gần 600 triệu dân của nhóm ASEAN.
Việt Long: Trước những động thái ấy của Trung Quốc, Hoa Kỳ có chú trương hay ý kiến gì" Liệu nước Mỹ đã quay trở lại Đông Nam Á như Ngoạ trưởng Hillary Clinton đã tuyên bố năm ngoái hay chưa"
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Tôi thiển nghĩ rằng Hoa Kỳ là một xứ đa nguyên và còn trẻ nên khó có một chủ trương nhất quán và lâu dài tương tự như Trung Quốc, mà trông đợi vào ưu thế của các giá trị tinh thần như tự do, kinh tế thị trường, hợp tác hoà bình, phát huy dân chủ, v.v... Nhưng cũng vì tinh thần đa nguyên và trong tư thế một siêu cường toàn cầu, Hoa Kỳ hiển nhiên là phải theo dõi mọi biến động trên thế giới, và quan tâm đến quyền lợi của mình.
- Một thí dụ là cách đây đúng một tháng, Hội đồng Khảo sát Quan hệ Kinh tế và Chiến lược giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, là cơ chế nghiên cứu độc lập cho Quốc hội Mỹ, đã có buổi điều trần về "Hoạt động của Trung Quốc tại Đông Nam Á và Hậu quả Đối với Quyền lợi của Hoa Kỳ". Hội đồng này nghe các dân biểu nghị sĩ, giới hữu trách về ngoại giao và quân sự, và các học giả trình bày sự thể từ nhiều giác độ khác nhau để đúc kết thành khuyến cáo cho Quốc hội và từ đó tác động vào đường lối chính sách của Hoa Kỳ. Điểm đặc biệt của xã hội Mỹ là tất cả nội dung đó đều được công bố cho dân chúng tham khảo và nếu quan tâm thì chính người dân sẽ vận động vào chính trường qua giới đại diện dân cử của họ.
Việt Long: Ông có tham khảo kết quả của cuộc điều trần này phải không" Và ông nghĩ sao về các cuộc tranh luận hay thuyết trình ấy"
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Tôi thiển nghĩ là Hoa Kỳ thật ra biết rất rõ sự thể ở tại chỗ và công khai nêu ra một số ý kiến về cách phản ứng hầu bảo vệ quyền lợi của nước Mỹ, nhưng nhìn từ một khung cảnh rộng lớn và lâu dài. Còn lại thì tùy theo mức độ quan tâm của Chính quyền trong bối cảnh của rất nhiều hồ sơ cùng cấp bách như nhau.
Việt Long: Các nước trong nhóm ASEAN thì tin là khác với Chính quyền tiền nhiệm, Chính quyền của Tổng thống Obama có thể quan tâm nhiều hơn tới Á Châu và đặc biệt là Đông Nam Á. Niềm tin ấy có cơ sở hay không"
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Tôi rất khó trả lời câu hỏi này vì nhiều nghịch lý rất mâu thuẫn.
- Nói chung, các Chính quyền thuộc đảng Dân Chủ thường chú trọng tới Âu Châu hơn Á Châu. Ngược lại, đảng Cộng Hoà mới quan tâm đến Á Châu, và truyền thống ấy được thấy hầu như suốt thế kỷ 20. Dù Tổng thống Obama tự xưng là có nhiều liên hệ tới Á Châu Thái bình dương vì đã sống tại Indonesia và Hawaii, thì sau khi nhậm chức vào đầu năm ngoái, ông đã công du nhiều nơi trên thế giới mà chỉ tới Á Châu vào cuối năm và thật sự vẫn giữ một thái độ hoà hoãn với Bắc Kinh khi thăm viếng Trung Quốc để nhắm vào mục tiêu khác hơn là Á Châu.
- Ngược lại, Ngoại trưởng Hillary Clinton lại tích cực tham gia các hội nghị của khối Đông Nam Á và đang muốn rà soát lại đối sách của Mỹ với Miến Điện. Đã thế, từ vài tháng nay thì Hoa Kỳ có thái độ cứng rắn hơn với Trung Quốc trong nhiều hồ sơ giữa hai nước. Vì vậy, nói rằng Mỹ có quan tâm nhiều hơn tới Đông Nam Á là đúng, nhất là khi Mỹ vẫn có nhiều quan hệ kinh tế lớn lao hơn Trung Quốc trong khu vực này. Nhưng từ đó mà có một đối sách rõ rệt và liên tục hơn hay không thì chúng ta chưa rõ. Dù sao, hiện nay Hoa Kỳ vẫn có những ưu tiên lớn là chuyện Afghanistan, Iran, Iraq và nhất là những tranh luận hay ách tắc về các hồ sơ kinh tế xã hội ở bên trong, khi mà cuộc bầu cử vào cuối năm nay sẽ cuốn hút mọi sự quan tâm của dư luận.
Việt Long: Chưa kể một vấn đề đáng quan tâm khác là Trung Quốc hiện đang làm chủ một số lượng Công khố phiếu khá lớn Mỹ, tức là một chủ nợ của Hoa Kỳ. Trong khung cảnh đó, thì liệu quyền lợi của Mỹ có thể nào là tìm cách dung hoà quan điểm với Bắc Kinh hơn là quan tâm đến nỗi lo cũng như kỳ vọng của khối ASEAN"
Nguyễn Xuân Nghĩa: - Đó cũng lại có một nghịch lý khác mà người ta cần nhìn ra.
- Nhân đây, xin được nói thêm rằng hôm 25 vừa qua, Hội đồng về Quan hệ Mỹ-Hoa mà ta vừa nhắc tới ở trên cũng có buổi điều trần về chuyện Hoa Kỳ mắc nợ Trung Quốc. Nếu theo dõi vụ này, ta thấy ra một vấn đề là nước Mỹ tăng chi và tiêu thụ quá đà nên mắc nợ - chủ yếu vì bị nhập siêu về ngoại thương - và đây là một vấn đề nội bộ mà Hoa Kỳ sẽ phải giải quyết về dài. Nhưng trong tổng số nợ ấy, Mỹ nợ Trung Quốc tối đa chừng 10%, mà có giảm dần. Và thực tế thì chẳng vì món nợ ấy mà bị Bắc Kinh chi phối hay bắt bí như người ta suy đoán. Ngược lại, nếu không cho Mỹ vay thì Bắc Kinh cũng chưa có nơi nào đầu tư an toàn và có lời hơn. Cho nên, đôi bên đều cần nhau và nếu kinh tế Mỹ chậm phục hồi, nhập khẩu của Mỹ không tăng thì chính là Trung Quốc mới lao đao.
- Tổng kết lại thì tôi cho rằng nhóm ASEAN không nên đặt quá nhiều kỳ vọng vào Hoa Kỳ ít ra là trong một hai năm tới. Nhưng ngược lại, nếu Trung Quốc mà thừa cơ hội bành trướng mạnh, là điều ai cũng có thể thấy ra hoặc đoán trước, thì sẽ có ngày Hoa Kỳ thực sự có phản ứng. Tôi nghĩ đến chuyện "già néo đứt giây", chưa nói đến một sự thể khách quan khác là Trung Quốc cũng đang có rất nhiều vấn đề nội bộ trong viễn ảnh sẽ lại có Đại hội đảng để đưa lên một tầng lớp lãnh đạo mới vào năm 2012 này. Chúng ta sẽ còn phải chờ xem và không nên quá lạc quan.
Việt Long: Xin cảm ơn ông Nguyễn Xuân Nghĩa.
Gửi ý kiến của bạn
