Hôm nay,  

Từ Mỹ Lai Đến Mậu Thân

4/30/201100:00:00(View: 8253)

Từ Mỹ Lai Đến Mậu Thân

Phan Kiến Quốc (21/3/2008)

(LTS: Phan Kiến Quốc bây giờ chính là tù nhân Phạm Minh Hoàng. Xin trân trọng gửi đến độc giả bài viết của một tù nhân lương tâm Việt Nam.)

Ngày 16/3/2008 vừa qua, nhà nước Việt Nam đã cho tổ chức buổi lễ kỷ niệm 40 năm xảy ra vụ Mỹ Lai. 40 năm trước, trong một trận hành quân, trung úy Calley, 24 tuổi, đã cho binh sĩ giết hại 504 thường dân hai làng Tư Cung và Mỹ Lai nay thuộc làng Sơn Mỹ tỉnh Quảng Ngãi. Vụ này sau đó được đảng cộng sản khai thác tối đa cùng với sự hỗ trợ của các đảng cộng sản quốc tế đã làm dư luận quốc tế ít nhiều thay đổi nhãn quan về cuộc chiến tranh Việt Nam.

Gạt ra ngoài các lý do biện minh mà trung úy Calley đưa ra trước phiên tòa xét xử tại Mỹ, hành động của anh không thể nào chấp nhận được khi xả súng bắn vào những thường dân không tấc sắt trong tay. Hình ảnh hàng trăm nạn nhân nằm xếp lớp trên con đường làng đã làm cả thế giới phải bàng hoàng xúc động.

Tuy nhiên, năm 1968 máu thường dân vô tội không chỉ đổ ở Mỹ Lai.

Người Việt Nam không thể nào quên được Tết Mậu Thân 1968. Làm sao mà quên được cái tết kinh hoàng đó, khi ở cả hai miền đất nước đều có những người hằn sâu dấu ấn thương vong tang tóc. Tết Mậu Thân, biết bao nhiêu người đã bỏ mình trong cái mà cộng sản Việt Nam gọi là "cuộc tổng tiến công và nổi dậy xuân Mậu Thân". Hàng ngàn dân xứ Huế đã bị cộng quân tàn sát, kẻ bị xử bắn, người bị chôn sống, người bị đập vỡ sọ. Có những nhà giáo, nhà tu hành, người Việt Nam cũng như ngoại quốc; có những học sinh, sinh viên; có những công chức, quân nhân về ăn Tết với gia đình. Những hình ảnh tang thương đó đã được tường thuật lại qua bài viết Hướng về lễ kỷ niệm 40 năm Mậu Thân. Cuộc thảm sát tại Khe Đá Mài của các linh mục Nguyễn Hữu Giải và Phan Văn Lợi là những nhân chứng sống. Ngoài Cố đô Huế, trên khắp 17 tỉnh thành miền Nam, nơi nào cũng có máu thường dân vô tội đổ xuống dưới bàn tay quân "giải phóng". Tại Sàigòn, hai triệu dân sống trong hoảng hốt lo âu mỗi khi đêm xuống, đó là lúc mà "bộ đội cụ Hồ" đã nã đại bác 122 ly vào thủ đô miền Nam. Cứ đến sáng ra khi đọc báo thấy xương thịt vương vãi ở đâu đó mới biết mình còn sống, và cuộc sống chờ đợi lưỡi hái tử thần từ trên chụp xuống như thế kéo dài cả tháng trường.

Tổng số thường dân ngã gục trong Tết Mậu Thân xấp xỉ 15.000 người, nghĩa là gấp 30 lần nạn nhân tại Mỹ Lai. Nhưng làm như biến cố này hoàn toàn không hiện hữu trong sử sách ngày nay, làm như 15.000 ngàn sinh linh chết thảm thương không xứng đáng được một nén nhang, một câu kinh"

Còn nhớ vào thời gian ấy, các phương tiện tuyên truyền của cộng sản tại các nước Âu Mỹ đều đổ vấy cho người Mỹ là thủ phạm của các vụ tàn sát tập thể tại Huế. Chúng tôi thật sự kinh ngạc về luận điệu của họ. Nếu quả thực như thế tại sao người cộng sản không đem những thủ phạm ra truy tố để Tư Pháp Mỹ xét xử như đã xét xử trung úy Calley"

Sự việc tổ chức trọng thể một biến cố và che đậy một biến cố còn đau thương gấp cả chục lần cho thấy hai điều:

1/ Khả năng tự do viết, sửa và bóp méo lịch sử của cộng sản.

Chưa bao giờ cảm nhận được làm vua thua làm giặc lại lớn lao như thời đại Hồ Chí Minh, thời đại chủ nghĩa cộng sản bao trùm lên toàn cõi đất nước và chẳng khác chi thời thực dân phong kiến.

Ngay sau năm 75, cộng sản đã cho đổi tên hàng loạt các nhân vật lịch sử triều Nguyễn từ các vua Gia Long, Minh Mạng đến các công thần như Phan Thanh Giản, Phan Đình Phùng, Lê Văn Duyệt. Thậm chí đến các nhà khoa học lớn của dân tộc cũng bị đổi như Petrus Ký, Nguyễn Trường Tộ và thay vào bằng các tên tuổi hoàn toàn không dính dáng gì đến khoa học, giáo dục. Với quyền hạn tuyệt đối, đảng cộng sản đã tự cho phép mình tô son trét phấn cho nhân vật này và nhúng xuống bùn những nhân vật, những giai đoạn khác.

Gần đây, do nhu cầu đánh bóng bộ mặt cho có vẻ nhân bản và cũng do áp lực từ nhiều phía trong đó có cả từ trong nội bộ, các sử gia chế độ, các nhà báo đã được "bật đèn xanh" để phục hồi danh dự cho các nhân vật triều Nguyễn. Người ta bắt đầu công nhận Nguyễn Trường Tộ là nhà bác học, rằng Lăng Ông là một kiến trúc xứng đáng với công lao của Tả quân Lê Văn Duyệt…Nhiều dư luận cũng đang kiến nghị lấy lại tên Petrus Ký cho trường Lê Hồng Phong nhưng còn đang gặp nhiều chống đối từ các đầu óc cặn bã.

2/ Đào sâu thêm sự ngăn cách giữa người quốc gia và cộng sản, đào sâu thù hận đối với cộng đồng người Việt hải ngoại, trái ngược với nghị quyết 36 của Bộ chính trị về công tác với ngưới Việt định cư ở nước ngoài.

Phải nói rằng việc mừng "chiến thắng Mậu Thân 68" vào đầu năm 2008 là một cái tát tai chí mạng vào những người còn tin vào thiện chí hòa giải, quên đi quá khứ, xóa bỏ hận thù mà cộng sản ra rả trong suốt thời gian vừa qua. Cách đây không lâu, vào tháng 1/2005, Võ Văn Kiệt đã viết một bài đượm mùi hòa giải trong đó có câu: "cuộc chiến nào cũng có kẻ vui người buồn" và cổ súy cho việc xóa đi những cách biệt trong quá khứ. Nhưng mới đây, trong bài phỏng vấn trên tuần báo Weekly, ông đã đổi chiều 360 độ và cho rằng việc duy trì độc đảng là điều cần thiết trong khi ông ta dư sức biết rằng cái làm cho cộng đồng hải ngoại "buồn" không đơn thuần là việc liên tục bị lăng mạ bằng những từ dao búa như "ngụy quân ngụy quyền, tội ác Mỹ Ngụy…" mà còn là việc không được sống và đóng góp vào việc tái thiết đất nước. Nhưng tái thiết phải được hiểu theo nghĩa rộng là chung tay xây dựng một đất nước thật sự dân chủ chứ không đơn thuần là gửi tiền về nuôi thân nhân và nuôi luôn cả chế độ.

Cách đây mới chỉ vài ngày một bạn trẻ đã hỏi tôi: "phải chăng sau thế chiến thứ hai, người Pháp đã dành một khoảng đất để làm nghĩa trang cho các binh sĩ Đức tử trận trên đất Pháp" [1]. Đây quả là một cơ hội tốt để tôi cho bạn trẻ này biết về cái gọi là "đạo lý", là "bề dày hơn 4000 năm văn hiến" của dân tộc mình hoặc chính xác hơn là của con người cộng sản. Ba mươi ba năm sau chiến tranh kẻ thắng trận vẫn không ngừng chế giễu và xỉ nhục kẻ bại trận. Tôi còn nhớ có lần trong lớp học, một em học sinh lỡ miệng nói: "người lính chế độ Sàigòn hi sinh…" thì bị thầy giáo quát mắng thậm tệ: "phải dùng từ chết chứ không được hi sinh…". Tôi nghĩ đã là người lính thì họ cống hiến cho lý tưởng của họ, và khi nằm xuống thì gọi là hi sinh cho lý tưởng đó thì cũng đâu có gì sai trái, cho dù lý tưởng đó có như thế nào đi nữa. Một người thầy được giáo dục thế nào là đạo lý, rằng nghĩa tử là nghĩa tận mà còn hành xử như thế huống hồ gì…Tôi thậm nghĩ nếu em học sinh ấy nói rằng nghĩa trang Biên Hòa là nơi yên nghỉ của những người lính chế độ cũ cũng sẽ bị đe nẹt như khi dùng chữ hi sinh. Làm như người cộng sản vĩnh viễn không muốn sự yên bình cho người lính chế độ cũ, cho dù họ đã chết cách đây từ rất lâu. Không biết đến bao giờ người cộng sản làm được điều họ nói trong nghị quyết 36 chứ đừng nói gì đến đạo lý, đến những gì cao xa"

Trong thời gian vừa qua, đặc biệt là vào dịp Tết, hình ảnh của kiều bào thường xuyên được xuất hiện trên báo chí, truyền hình. Nào là chủ tịch nước tiếp đón việt kiều về ăn Tết, nào là quê hương chào đón kiều bào…Đâu đâu cũng thấy nụ cười, xem ra kiều bào ta ở nước ngoài đều trăm người như một, đồng lòng với sự lãnh đạo (anh minh) của đảng. Đây không phải là không có chủ đích.

Trong vài năm gần đây, tinh thần đấu tranh của đồng bào trong và ngoài nước đã có nhiều chuyển biến tích cực. Trong nước, đã có nhiều người không ngại nguy hiểm đứng lên, bên ngoài đã có nhiều người trở về hợp lực với họ gầy dựng phong trào đấu tranh bất bạo động. Những bước ban đầu tuy gặp nhiều khó khăn, người bị tù, kẻ bị trục xuất hoặc cô lập, nhũng nhiễu nhưng đã làm cho nhà cầm quyền phải hoảng loạn. Vụ hai việt kiều Mỹ bị vu cáo mang súng về Việt Nam vào tháng 12/07 là một thí dụ điển hình. Mặt khác, những biến động như các yêu sách của các Giáo hội, cụ thể là việc Tòa Tổng Giám Mục Hà Nội đòi đất, vụ khiếu kiện trước các cơ quan nhà nước, vụ tranh chấp tại Trường Sa, các vụ đình công kéo dài càng đưa cộng sản vào cảnh "tứ bề thọ địch", trông đâu cũng thấy kẻ thù.

Chính vì thấy trước viễn ảnh phải đối phó với các phong trào chống đối lan rộng nên nhà cầm quyền đang cố phơi bày bộ mặt nhân bản của họ nhằm chia rẽ tiềm năng của đồng bào cùng với nhiều đoàn thể cá nhân đang đấu tranh cho dân chủ nhân quyền tại Việt Nam. Việc đưa các đoàn văn nghệ ra nước ngoài, việc chấp thuận một số ưu đãi cho vài nghệ sĩ, ca sĩ hải ngoại, việc tổ chức các buổi tiếp tân cho việt kiều vào dịp Tết đều nằm trong mục đích đó. Tuy nhiên trong các tất cả những lúc đó, chưa bao giờ cộng sản dám đề cập đến Mỹ Lai chứ đừng nói đến Mậu Thân, bởi vì họ biết đó là điểm yếu của họ.

* * *

Trở lại chuyện kỷ niệm 40 năm Mỹ Lai, chúng tôi đã làm một cuộc thăm dò trong cơ quan, trong khu phố cũng như trong người thân thì nhận thấy một sự hờ hững rõ ràng. Hóa ra sự "sôi động" thực ra chỉ có trên báo, đài. Điều này có thể cắt nghĩa được rằng lúc này người dân còn quá nhiều ưu tư khác như vật giá đắt đỏ, dịch cúm gia cầm tái bùng phát, tình trạng học sinh bỏ học gia tăng, môi trường sống bị xuống cấp nghiêm trọng…Tuy nhiên khi được hỏi tại sao kỷ niệm Mỹ Lai mà không kỷ niệm nạn nhân Mậu Thân thì chúng tôi ghi nhận được lý giải từ những người đã sống và biết thảm trạng Mậu Thân (đặc biệt là các cán bộ, đảng viên đảng cộng sản) như sau:

70% cho là lý do chính trị

20% cho là vì phe ta (bộ đội) chết cũng nhiều.

10% không có ý kiến.

Đại đa số cho là vì chính trị! Nói toạc móng heo là vì "phe ta" đã phạm tội ác khi chôn sống hàng ngàn người ở Huế và bắn đại bác 122 ly vô tôi vạ vào Sàigòn, đó là chưa kể hàng trăm vụ thủ tiêu, hành quyết các công chức, trí thức của 17 tỉnh thành miền Nam trong thời gian họ tạm chiếm. Làm lễ kỷ niệm nạn nhân Mậu Thân chẳng khác gì thú tội trước công chúng, điều nhà nước và con người cộng sản không thể chấp nhận (ít ra là trong giai đoạn này).

20% cho là vì "phe ta" chết cũng nhiều! Đây là một lý do hết sức mơ hồ và có tính bào chữa, vì nếu bộ đội chết nhiều thì lại càng phải kỷ niệm chứ! hơn nữa chúng ta đang nói đến nạn nhân chiến tranh chứ không luận xem phe nào thắng, thua. Trong lễ kỷ niệm nạn nhân Mậu Thân (nếu được tổ chức ở Việt Nam) khác với kỷ niệm Mỹ Lai là chúng ta không nhất thiết phải nói họ chết vì bom Mỹ hay đại bác Liên Xô ! Rõ ràng câu trả lời trên không khỏa lấp được sự lúng túng của người được hỏi. Và sự lúng túng này càng lộ rõ khi đối mặt với họ, những người cộng sản. Nét mặt của họ sượng trân, giọng nói nhỏ đi như chỉ để cho mình nghe, có nhiều người còn làm những động tác như không muốn bàn tiếp chuyện ấy.

10% không có ý kiến có lẽ là vì họ không can đảm để trả lời như 20% trên đây. Nói tóm lại, khi không phải trả lời trên báo, đài thì tuyệt đại đa số cán bộ, cho dù đã có hay không tham chiến vụ Mậu Thân cũng thấy một cái gì đang đè trĩu nặng trong tâm thức của họ. Đến đây chúng tôi tự hỏi nếu như được hỏi trực tiếp trên ti-vi thì ngay như cả những Nguyễn Minh Triết, Võ Văn Kiệt, Trương Tấn Sang, Tôn Thất Lập, Huỳnh Tấn Mẫm, Hoàng Phủ Ngọc Tường…cũng sẽ ú ớ. Và chuyện đó đã từng xảy ra. Cách đây khoảng 10 năm, cũng vào dịp đồng bào hải ngoại tưởng nhớ 30 năm Mậu Thân, Hoàng Phủ Ngọc Tường cũng đi công tác nước ngoài và được đài Phát tanh Quốc Tế Pháp (RFI) đặt câu hỏi về vai trò của ông ta trong vụ thảm sát Mậu Thân tại Cố Đô Huế, thì ông ta chối đây đẩy và còn bồi thêm đó là sai lầm của "quân cách mạng".

Một yếu tố khác khiến cộng sản cương quyết che đậy biến cố Mậu Thân đơn thuần là vì có dính líu đến ông Hồ Chí Minh. Vào đúng ngày Tết năm ấy ông ta đã lên đài phát thanh đọc bài thơ xuân mà đến ngày hôm nay người cộng sản đã thú nhận đó chính là hiệu lệnh tổng tấn công. Với cương vị chủ tịch nước và với hiệu lệnh ấy, trách nhiệm của thảm kịch Mậu Thân trước tiên phải thuộc về ông ta.

Vậy thì rõ ràng là cộng sản đang bị động trên những vấn đề liên quan chính sách hòa giải hòa hợp. Vì chính sách này vẫn xây dựng trên một tiên đề bất di bất dịch là phía cộng sản bao giờ cũng đúng, cũng nhân bản, cũng tốt đẹp; còn phía quốc gia thì vĩnh viễn là ác ôn, là hèn mạt, là sai. Nếu tiếp tục đi theo con đường này thì chẳng bao giờ tạo được tình đoàn kết dân tộc như nhà nước thường vẽ, mà thỉnh thoảng chỉ tổ chức được trong dịp Tết những cuộc họp mặt quy tụ rặt những thành phần thiên cộng, thỉnh thoảng tổ chức được những cuộc tiếp tân trong khuôn viên các lãnh sự quán hải ngoại với sự tham dự của các ca sĩ, nghệ sĩ được ưu ái cho phép hát và ra băng ra đĩa trong nước. Tuyệt đại đa số 3 triệu đồng bào hải ngoại vẫn phải đứng ngoài lề công cuộc xây dựng tái thiết đất nước trong tình đại đoàn kết dân tộc. Quả là một điều đáng tiếc.

Cộng sản đang bị động. Vậy thì mỗi người trong chúng ta, trong lẫn ngoài nước, nếu có cơ hội hãy nêu thẳng những vấn đề trên với các cán bộ, với những người còn tin vào chính sách đại đoàn kết dân tộc, nếu có cơ hội hãy kể cho các cháu, các thế hệ sinh sau 1975 biết rõ tội ác của đảng cộng sản kể từ khi đảng cộng sản được thành lập cho đến ngày hôm nay. Từ việc sát hại, chỉ điểm các đảng phái trong thời chống Pháp sang việc nổi dậy ở Quỳnh Lưu, vụ cải cách ruộng đất, Nhân Văn giai phẩm, vụ xét lại chống đảng, thảm sát Mậu Thân, rồi sau 75 các vụ học tập cải tạo, giết hại biết bao trí thức và lãnh đạo tôn giáo và gần đây nhất là bắt giam, cô lập những người đấu tranh vì dân chủ…Phải nói cộng sản hiện hữu bao nhiêu năm là ngần ấy máu và nước mắt và có bao nhiêu bảo tàng Hồ Chí Minh thì cũng phải ngần ấy mới ghi chép và lưu trữ những tội ác của họ. Chúng ta cũng đừng sợ hãi bị trù dập, kể cả trong trường hợp ở trong nước vì ngày hôm nay, khi đã gia nhập WTO và trở thành thành viên không thưòng trực của Hội đồng bảo an, nhà cầm quyền không thể áp dụng những biện pháp rừng rú như trước.

Làm như thế hoàn toàn không có nghĩa là khơi lại những vết thương quá khứ, nhưng trước tiên là trả lại sự thật cho lịch sử và không cho phép bất kỳ ai, bất kỳ tổ chức nào bóp méo lịch sử và khai thác nó theo ý mình. Đừng quên rằng nửa thế kỷ sau ngày thế chiến thứ hai chấm dứt, người ta vẫn tiếp tục truy tìm những tên đồ tể phát xít như Klauss Barbie, Agribert Heim, Michael Seifert…người ta vẫn cải táng để tìm cho ra thủ phạm của vụ tàn sát 22.000 binh sĩ Ba Lan trong rừng Katyn [2]; sau nữa là chúng ta dồn đảng cộng sản vào thế bị động trong các chính sách hướng về kiều bào, không nhất thiết phải nhìn nhận tội ác trong quá khứ nhưng buộc họ phải thực tâm trong chính sách đại đoàn kết dân tộc, trong đó mọi người không phân biệt quá khứ, không phân biệt chính kiến được quyền đóng góp vào công cuộc xây dựng đất nước, mà điều kiện tiên quyết là thiết lập một nhà nước pháp quyền, một nhà nước thực sự dân chủ.

Đọc đến đây chắc nhiều người nói đây là chuyện viễn tưởng vì chẳng bao giờ người cộng sản lại nhìn nhận những sai lầm của họ. Điều này đúng 100%, nhưng nó chỉ đúng khi chẳng ai dám làm gì cả, thậm chí nêu lên những thắc mắc về lịch sử chứ chưa đánh động đến những khái niệm "tế nhị" như dân chủ, nhân quyền. Lại có nhiều người biện minh rằng "ừ, thì cứ cho là nhà nước có sai lầm nhưng đó là quá khứ, ưu tiên bây giờ làm làm ăn, là kinh tế". Tôi không dám lạm bàn về kinh tế nhưng chỉ muốn nói rằng khi con người ta còn ngạo mạn, coi nửa dân tộc đã sống dưới chế độ cũ là ác ôn và không ngừng xỉ vả họ thì năng lực đóng góp cho đất nước cũng giảm đi một nửa. Điều đó cắt nghĩa tại sao từ ngày nghị quyết 36 ra đời (đến nay vừa tròn 4 năm), hàng trăm hội nghị đã được tổ chức nhưng cũng chưa có được những bước khởi đầu, vẫn còn dò dẫm. Đó là chưa kể khi con người ngạo mạn thì không thích nghe ý kiến đóng góp và sai lầm nối tiếp sai lầm. Đó là tất cả những gì chúng ta thấy ngổn ngang trong xã hội ngày hôm nay, từ chính trị đến xã hội, giáo dục, y tế, môi sinh, giao thông, nếp sống đô thị, quy hoạch…Tất cả đều bầy hầy, động đâu cũng có vấn đề và tình trạng ngày càng xuống dốc.

Hãy bắt đầu bằng những cử chỉ thật nhỏ, thật đơn sơ.

Sàigòn, 21/3/2008

Phan-Kiến-Quốc

Chú Thích:

[1] Nghĩa trang La Cambe nằm trên bờ Normandie (nơi đổ bộ của Đồng Minh) là nơi yên nghỉ của 21.000 binh sĩ Đức tử trận tại Pháp. Một nơi uy nghiêm và tôn kinh.

[2] Trong thế chiến thứ hai, Hồng quân Liên Xô đã giết 22.000 binh sĩ Ba Lan vì những người này chủ trương không lệ thuộc với Stalin. Trong suốt 50 năm Liên Xô đã đổ vấy cho phát xít Đức là thủ phạm. Phải đợi đến khi bức tường Bá Linh sụp đổ, tất cả ánh sáng mới được phơi bầy.

Reader's Comment
5/1/201118:54:30
Guest
Bản chất thực cuả CSVN là LƯÀ BỊP , hễ lừa bịp không xong thì dùng thủ đoạn GIAN ÁC đẻ trấn áp , thủ tiêu . Chúng mạo danh mỹ từ là CHUYÊN CHÍNH VÔ SẢN . Đó là lý do tại sao KHÔNG BAO GIỜ CÓ THỂ NÓI CHUYỆN HOÀ HỢP HOÀ GIẢI với đảng CSVN một khi chúng vẫn còn lưu manh và vẫn còn nắm chặt bạo lực .
Send comment
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu.Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Your Name
Your email address
)
Ở đời dường như chúng ta hay nghe nói người đi buôn chiến tranh, tức là những người trục lợi chiến tranh như buôn bán vũ khí, xâm chiếm đất đai, lãnh thổ của nước khác, thỏa mãn tham vọng bá quyền cá nhân, v.v… Nhưng lại không mấy khi chúng ta nghe nói có người đi buôn hòa bình. Vậy mà ở thời đại này lại có người đi buôn hòa bình. Thế mới lạ chứ! Các bạn đừng tưởng tôi nói chuyện vui đùa cuối năm. Không đâu! Đó là chuyện thật, người thật đấy. Nếu các bạn không tin thì hãy nghe tôi kể hết câu chuyện dưới đây rồi phán xét cũng không muộn. Vậy thì trước hết hãy nói cho rõ ý nghĩa của việc đi buôn hòa bình là thế nào để các bạn khỏi phải thắc mắc rồi sau đó sẽ kể chi tiết câu chuyện. Đi buôn thì ai cũng biết rồi. Đó là đem bán món hàng này để mua món hàng khác, hoặc đi mua món hàng này để bán lại cho ai đó hầu kiếm lời. Như vậy, đi buôn thì phải có lời...
Hồi đầu năm nay, một người bạn quen gọi đến, chỉ sau một tháng quốc gia chuyển giao quyền lực. Giọng chị mệt mỏi, pha chút bất cần, “Giờ sao? Đi đâu bây giờ nữa?” Chị không hỏi về kế hoạch chuyến đi du lịch, cũng không phải địa chỉ một quán ăn ngon nào đó. Câu hỏi của chị đúng ra là, “Giờ đi tỵ nạn ở đâu nữa?” “Nữa!” Cái chữ “nữa” kéo dài, rồi buông thỏng. Chữ “nữa” của chị dài như nửa thế kỷ từ ngày làm người tỵ nạn. Vài tháng trước, cuộc điện thoại gọi đến người bạn từng bị giam giữ trong nhà tù California vì một sai phạm thời trẻ, chỉ để biết chắc họ bình an. “Mỗi sáng tôi chạy bộ cũng mang theo giấy quốc tịch, giấy chứng minh tôi sinh ở Mỹ,” câu trả lời trấn an người thăm hỏi.
Chỉ trong vài ngày cuối tuần qua, bạo lực như nổi cơn lốc. Sinh viên bị bắn trong lớp ở Đại học Brown. Người Do Thái gục ngã trên bãi biển Bondi, Úc châu, ngay ngày đầu lễ Hanukkah. Một đạo diễn tài danh cùng vợ bị sát hại — nghi do chính con trai. Quá nhiều thảm kịch trong một thời khắc ngắn, quá nhiều bóng tối dồn dập khiến người ta lạc mất hướng nhìn. Nhưng giữa lúc chưa thể giải được gốc rễ, ta vẫn còn một điều có thể làm: học cho được cách ứng xử và phản ứng, sao cho không tiếp tay cho lửa hận thù. Giữ đầu óc tỉnh táo giữa khủng hoảng giúp ta nhìn vào ngọn cháy thật, thay vì mải dập tàn lửa do người khác thổi lên.
Trong những thời khắc nguy kịch nhất, thảm họa nhất, tổng thống Hoa Kỳ là người duy nhất có tiếng nói quyền lực với toàn dân để đưa họ vượt qua nghịch cảnh. Tổng thống sẽ trấn an dân bằng luật pháp, bằng ý chí kiên cường, bằng bản lĩnh lãnh đạo, bao dung nhưng dứt khoát. Thậm chí, có khi phải bằng mệnh lệnh sắc bén để khống chế những tư tưởng bốc đồng sẽ gây hỗn loạn. Mấy trăm năm lập quốc của Mỹ đã chứng minh rất nhiều lần như thế.
(Sydney – 14 tháng 12, 2025) - Hàng trăm người có mặt tại bãi biển Bondi, Sydney, để dự lễ Hanukkah đã chứng kiến một trong những vụ khủng bố đẫm máu nhất kể từ sau thảm sát Port Arthur năm 1996. Vào lúc 6 giờ 45 chiều Chủ Nhật, hai tay súng mặc đồ đen xuất hiện trên cây cầu bộ hành nối Campbell Parade với Bondi Pavilion, bắt đầu nổ súng xuống đám đông đang dự lễ. Hai kẻ này dùng súng trường, bắn liên tục trong khoảng 10 phút, khiến hàng trăm người hoảng loạn bỏ chạy, nhiều người ngã gục ngay trên bãi cát và công viên ven biển. Ít nhất 12 người thiệt mạng, trong đó có 9 nạn nhân thường dân, 1 cảnh sát và 2 tay súng (một bị bắn chết tại chỗ, một bị bắt nhưng sau đó tử vong do vết thương). Ngoài ra, có ít nhất 38 người bị thương, trong đó có 2 cảnh sát và nhiều nạn nhân ở tình trạng nguy kịch.
Năm 2024, con người trung bình dành hai giờ rưỡi mỗi ngày trên mạng xã hội. Nhân lên, đó là hơn một tháng mỗi năm nhìn vào màn hình, lướt ‘feed’ (dòng tin), đợi ‘notification’ (báo tin), đếm ‘like’ (lược thích). Bạn dành nhiều thới giờ cho Facebook, Instagram, TikTok. Và câu hỏi không phải "có nhiều không?", mà là "chúng ta nhận được gì?" Câu trả lời, theo một nhóm triết gia, nhà tâm lý học, nhà xã hội học đương đại, không phải kết nối, không phải hạnh phúc, không phải sự thật. Mà là cô đơn có tổ chức, lo âu có hệ thống, và sự thật bị thao túng. Mạng xã hội—đặc biệt Facebook, nền tảng với ba tỷ người dùng, lớn hơn bất kỳ quốc gia nào trên hành tinh—không phải công cụ trung lập. Nó là kiến trúc quyền lực đang định hình lại não bộ, xã hội, và chính trị theo cách mà chúng ta chưa kịp nhận ra. Và đây là điều đáng sợ nhất: chúng ta không bị ép. Chúng ta tự nguyện. Chúng ta mở Facebook vì muốn "kết nối." Nhưng sau ba mươi phút lướt, chúng ta cảm thấy trống rỗng hơn. Chúng ta vào để "cập nhật
Trong sân khấu chính trị đồ sộ từ cổ chí kim của nước Mỹ, hiếm có nhân vật nào diễn xuất giỏi như Donald J. Trump. Những cuộc vận động tranh cử từ hơn mười năm trước của Trump vốn đã tràn ngập những lời hứa, giáo huấn, sự tức giận vì “nước Mỹ quá tệ hại”, những lời phỉ báng đối thủ. Tất cả hòa hợp thành những bản giao hưởng ký tên DJT. Mỗi lần Trump bước lên sân khấu, điệu nhảy YCMA vô tư, không theo chuẩn mực, thay cho tiếng kèn hiệu triệu “hoàng đế giá lâm.”
Năm 2025 được xem là giai đoạn khó khăn cho ngành khoa học khi ngân sách nghiên cứu bị thu hẹp và nhiều nhóm chuyên môn phải giải thể. Tuy vậy, những thành tựu y học nổi bật lại chứng minh rằng sức sáng tạo của con người chưa bao giờ dừng lại. Hàng loạt phát hiện mới đã mở rộng hiểu biết của chúng ta về sức khỏe, đồng thời thay đổi cách chăm sóc bệnh nhân hiện nay. Dưới đây là chín trong số những khám phá ấn tượng nhất trong năm 2025.
Năm 2025 khởi đầu bằng nỗi lo dấy lên từ các sàn tài chính quốc tế. Tháng Tư, Tổng thống Donald Trump khơi lại cuộc chiến thương mại, khiến nhiều người e sợ suy thái toàn cầu. Thế nhưng, sau mười hai tháng, kinh tế thế giới vẫn đứng vững: tổng sản lượng tăng khoảng 3%, bằng năm trước; thất nghiệp thấp và chứng khoán nhiều nơi tiếp tục lên giá. Chỉ riêng lạm phát vẫn còn là bóng mây bao phủ, vì phần lớn các nước trong khối công nghiệp OECD chưa đưa được vật giá về mức ổn định như mong muốn.
Sự phát triển nhanh chóng của Artificial Intelligence/ AI và robot đặt ra nhiều thách thức về đạo đức xã hội và cá nhân, đặc biệt là trong việc thu thập dữ liệu cá nhân làm ảnh hưởng đến các quyết định quan trọng như tuyển dụng, trị liệu và xét xử. Mặc dù AI có thể mô phỏng cảm xúc, nhưng không có ý thức thực sự, dẫn đến nguy cơ làm cho con người phụ thuộc vào AI và robot và suy giảm kỹ năng giao tiếp xã hội...


Kính chào quý vị,

Tôi là Derek Trần, dân biểu đại diện Địa Hạt 45, và thật là một vinh dự lớn lao khi được đứng nơi đây hôm nay, giữa những tiếng nói, những câu chuyện, và những tâm hồn đã góp phần tạo nên diện mạo văn học của cộng đồng người Mỹ gốc Việt trong suốt một phần tư thế kỷ qua.
Hai mươi lăm năm! Một cột mốc bạc! Một cột mốc không chỉ đánh dấu thời gian trôi qua, mà còn ghi nhận sức bền bỉ của một giấc mơ. Hôm nay, chúng ta kỷ niệm 25 năm Giải Viết Về Nước Mỹ của nhật báo Việt Báo.

Khi những người sáng lập giải thưởng này lần đầu tiên ngồi lại bàn thảo, họ đã hiểu một điều rất căn bản rằng: Kinh nghiệm tỵ nạn, hành trình nhập cư, những phức tạp, gian nan, và sự thành công mỹ mãn trong hành trình trở thành người Mỹ gốc Việt – tất cả cần được ghi lại. Một hành trình ý nghĩa không những cần nhân chứng, mà cần cả những người viết để ghi nhận và bảo tồn. Họ không chỉ tạo ra một cuộc thi; họ đã và đang xây dựng một kho lưu trữ. Họ thắp lên một ngọn hải đăng cho thế hệ sau để chuyển hóa tổn thương thành chứng tích, sự im lặng thành lời ca, và cuộc sống lưu vong thành sự hội nhập.

Trong những ngày đầu ấy, văn học Hoa Kỳ thường chưa phản ánh đầy đủ sự phong phú và đa dạng về kinh nghiệm của chúng ta. Giải thưởng Viết Về Nước Mỹ thực sự đã lấp đầy khoảng trống đó bằng sự ghi nhận và khích lệ vô số tác giả, những người đã cầm bút và cùng viết nên một thông điệp mạnh mẽ: “Chúng ta đang hiện diện nơi đây. Trải nghiệm của chúng ta là quan trọng. Và nước Mỹ của chúng ta là thế đó.”


Suốt 25 năm qua, giải thưởng này không chỉ vinh danh tài năng mà dựng nên một cộng đồng và tạo thành một truyền thống.
Những cây bút được tôn vinh hôm nay không chỉ mô tả nước Mỹ; họ định nghĩa nó. Họ mở rộng giới hạn của nước Mỹ, làm phong phú văn hóa của nước Mỹ, và khắc sâu tâm hồn của nước Mỹ. Qua đôi mắt họ, chúng ta nhìn thấy một nước Mỹ tinh tế hơn, nhân ái hơn, và sau cùng, chân thật hơn.

Xin được nhắn gửi đến các tác giả góp mặt từ bao thế hệ để chia sẻ tấm chân tình trên các bài viết, chúng tôi trân trọng cảm ơn sự can đảm của quý vị. Can đảm không chỉ là vượt qua biến cố của lịch sử; can đảm còn là việc ngồi trước trang giấy trắng, đối diện với chính mình, lục lọi ký ức đau thương sâu đậm, và gửi tặng trải nghiệm đó đến tha nhân. Quý vị là những người gìn giữ ký ức tập thể và là những người dẫn đường cho tương lai văn hóa Việt tại Hoa Kỳ.

Với Việt Báo: Xin trân trọng cảm ơn tầm nhìn, tâm huyết, và sự duy trì bền bỉ giải thưởng này suốt một phần tư thế kỷ.
Khi hướng đến 25 năm tới, chúng ta hãy tiếp tục khích lệ thế hệ kế tiếp—những blogger, thi sĩ, tiểu thuyết gia, nhà phê bình, nhà văn trẻ—để họ tìm thấy tiếng nói của chính mình và kể lại sự thật của họ, dù đó là thử thách hay niềm vui. Bởi văn chương không phải là một thứ xa xỉ; đó là sự cần thiết. Đó là cách chúng ta chữa lành, cách chúng ta ghi nhớ, và là cách chúng ta tìm thấy nơi chốn của mình một cách trọn vẹn.

Xin cảm ơn quý vị.

NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.