Phương Pháp Khoa Học Mới Học Tiếng Việt Nhanh và Dễ Dàng: áp dụng Âm Vị Học
Trịnh Thanh Thủy
Trong một dịp tình cờ, tôi được tham dự một buổi văn nghệ tất niên do các em thiếu nhi thuộc lớp dạy tiếng Việt thí điểm của Viện Việt Học trình diễn. Một bé trai khoảng 7 hay 8 tuổi lên sân khấu đọc cho khán thính giả nghe một bài thơ hai ba trang rất dài, một cách trôi chảy có vần điệu. Điều đáng ngạc nhiên là em chỉ mới học ở lớp tiếng Việt thực nghiệm này trong 6 tuần, mỗi tuần 2 tiếng đồng hồ vào ngày thứ Bảy. Nghĩa là trong quá trình học, em học tất cả 12 tiếng. Em có thể đọc thông thạo tiếng Việt, đúng dấu giọng mà không cần hiểu nghĩa bài văn, thơ hay báo. Chuyện này làm mọi người sững sờ. Riêng tôi, trong lòng dấy lên một cảm xúc khó tả, vừa ngạc nhiên vừa vui sướng. Tôi nghĩ em bé ấy thật thông minh. Tôi từng có kinh nghiệm dạy trẻ học tiếng Việt, tôi biết, để các em đọc thông thạo tiếng Việt như vậy, các em cần một thời gian dài hơn nhiều, nhất là các em sống ở Mỹ hay hải ngoại mà Anh ngữ hay phương ngữ là sinh ngữ chính.
Sau buổi tiệc, tôi có tiếp xúc với ban giám hiệu của Viện Việt Học để tìm hiểu thêm hầu sáng tỏ thắc mắc của mình. Tôi khám phá ra đây không phải là việc đơn thuần. Cũng không tại em bé này thông minh hay là một nhân tài xuất chúng nổi trội mà em được giảng dạy Việt Ngữ theo phương pháp mới “Âm Vị Học tiếng Việt”. Đây là một công trình nghiên cứu đã lâu của nhiều giáo sư và những nhà nghiên cứu về Việt Học từng có quan tâm và trăn trở về những phương pháp dạy tiếng Việt ở hải ngoại cho trẻ nhỏ. Các vị khi ra ngoại quốc có cơ hội được tiếp xúc với các nền văn hoá và phương pháp giáo dục của người ngoại quốc, lại gặp khó khăn trong việc giảng dạy tiếng Việt nên đã dấy lên một mối ưu tư to lớn. Họ là các Giáo sư Nguyễn Đình Hoà, Trần Ngọc Ninh, Nguyễn Bạt Tụy, Lưu Gia Linh, Nguyễn Phước Đáng, Phạm Văn Hải, LM Lê Văn Lý.... Các vị ấy đã đi sâu vào việc nghiên cứu ngữ học và cảm thấy phương pháp giáo dục cũ, phép đánh vần và học mặt chữ Quốc Ngữ có vấn đề. Tuy nhiên họ không tích cực đề ra phương pháp Âm Vị Học. Người sử dụng có thể tự chọn lấy phương pháp Âm Vị Học hay một số phương pháp cũ tùy theo cách ứng xử riêng.
Ngược lại, Giáo sư Trần Ngọc Ninh thấy rằng dạy trẻ nhỏ theo phong cách cổ xưa không còn hợp thời và thiếu khoa học. Tất cả phải được đánh giá lại dựa trên những hiểu biết đương thời, theo tâm lý trẻ nhỏ, kể cả đường lối sư phạm. Ngày nay chúng ta đã bước sang thời đại tin học, chúng ta cần có một phương pháp đánh vần và giảng dạy mới trong đó tính nhân bản dành cho trẻ nhỏ là trọng tâm. Có như vậy mới đáp ứng được những nhu cầu và đòi hỏi hiện đại. Ông thấy rõ các em nhỏ khi học tiếng Anh chúng quen thuộc với phép giảng dạy tiếng Anh bằng Âm Vị Học (Phonology) ở trường lớp, nên nếu dạy các em theo một phương cách mới bằng Âm Vị Học tiếng Việt nương theo Âm Vị Học tiếng Anh, chắc chắn các em sẽ học dễ và nhanh hơn. Hơn thế nữa, các thanh thiếu niên ngoại quốc chưa từng học nói và viết tiếng Việt khi áp dụng phương pháp này, sẽ đạt được tiến bộ còn nhanh hơn các em thiếu nhi. Họ chỉ cần dựa theo cách phát âm có sẵn đã học tại trường văn hóa và nhận ngay ra cách phát âm trong tiếng Việt của chúng ta.
Ông chủ trương tích cực đẩy mạnh phương pháp Âm Vị Học và áp dụng một cách triệt để. Ông phân tích rõ ưu và khuyết điểm của việc sử dụng. Qua quá trình làm việc với GS Trần Ngọc Ninh và một số học giả khác cùng những tài liệu mà Viện Việt Học có được, Viện thấy được hiệu quả của việc dùng Âm Vị Học nên đã mở ra một chương trình thí điểm Việt ngữ 3 năm. Đây là một thử nghiệm đầu tiên(2008) rất quan trọng, vì qua 3 năm hoạt động với nhiều công sức, nỗ lực, nó mang lại sự thành công ngoài mức mong đợi. Viện đã mang kinh nghiệm này phổ biến và chia sẻ ở các trung tâm Việt Ngữ ở những tiểu bang khác như Washington DC, Minessota, Texas...v..v...
Giáo sư Nguyễn Minh Lân là một trong các vị giảng dạy tại Viện cho biết:
Vấn đề học đọc và viết tiếng Việt cho hiện tại và tương lai rất quan trọng. Hãy quay lui trong một khung cảnh ở VN, khi chúng ta sinh hoạt, nói chuyện với gia đình bạn bè bằng tiếng Việt, chúng ta sẽ không thấy và để ý đến vấn đề này. Nhưng khi chúng ta phải tiếp xúc với nền văn hoá của nhiều quốc gia khác, nhìn lại cách đọc và viết tiếng Việt của thế hệ cũ mà chúng ta đã học từ xưa tới giờ, sẽ thấy không còn thích hợp với các em nữa. Phương pháp giảng dạy đó có tính cách từ chương và hầu như mình “tra tấn” các em. Chúng tỏ rõ không thích lối dạy này. Thí dụ như khi mình đọc chữ “thuận” của chữ “thuận tiện” hay “thuận nghịch” chẳng hạn. Khi xưa, ta phải học chữ a, ă, â, u và âu rồi ân. Tất cả những chuyện phức tạp đó rất khó cho các em nhận biết và học ngay được vì đối với các em sinh ngữ dùng hàng ngày không phải là tiếng Việt.
Trong khi trên thế giới, Âm Vị Học (phonology) được áp dụng ở các quốc gia tiên tiến ngày naỵ. Tuy lối áp dụng của mỗi quốc gia có những đặc tính khác và cách phát âm riêng nhưng nguyên tắc chung vẫn là cách phát âm từ thanh quản đi lên miệng, môi, lưỡi của một người. Âm Vị Học Việt Nam cũng có cách phát âm riêng theo được tiếng nói của người Việt và ghi ra được bằng chữ alfabet.
Ngày xưa khi chúng ta học a,b,c mình phát âm là a, bê, xê. Vô tình mình đọc và phát âm không đúng với tiếng Việt của mình mà mình đọc theo lối phát âm của người Bồ Đào Nha hay người Pháp. Với chữ a,e, ê thì đúng với lối phát âm của Người Việt Nam nhưng với chữ bê thì âm này không phải âm của Việt Nam. Có khi mình phát âm là bờ , cũng không phải âm Việt Nam. Âm tạm đúng phải đọc b là bơ. Hay chữ ca trong ca hát, mình sẽ đánh vần là xê a ka, nếu đánh vần đúng phải là xê a xa theo âm tiếng Pháp như Cinéma. Chúng ta theo thói quen mà đọc như vậy rồi chứ nếu theo như âm đọc của chữ ca chúng ta phải viết và đánh vần như kờ a ka và viết là ka hát thay vì ca hát.
Lúc trước khi học chữ Việt chúng ta học a, ă, â, e, ê, i. Lợi điểm trong cách phát âm của Âm Vị Học là các em được học về nguyên âm(những âm chính) trước sau đó mới đến phụ âm. Như a, e , i, u được dạy trước và t, b, c sẽ dạy sau. Các nguyên âm, ă, â cũng được dạy sau vì các nguyên âm này luôn luôn có phụ âm đứng sau như ăn, ấm nhưng nhóm nguyên âm này không bao giờ có phụ âm đứng trước, nếu có thì chúng phải có dấu trên đầu hay có phụ âm đứng sau như tắt hay cấm. Lối dạy cũ thiếu sự phân loại nên các em dễ lẫn lộn. Chúng ta gọi vần ngược tức nguyên âm trước phụ âm sau, vần xuôi tức phụ âm trước nguyên âm sau. Thí dụ như chữ ta là vần xuôi và an là vần ngược. Tuy nhiên khi gọi như thế, cách gọi này gọi theo chỉ dấu chứ không theo âm. Viện Việt Học đặt lại lối gọi là vần thông và vần chặn. Như khi phát âm chữ ta, âm đi thông không bị chặn, còn chữ an thì âm bị chặn không vang ra nữa.
Với hai nguyên âm đặc biệt ă và â, muốn học hai chữ này phải học vần chặn của chữ a là an hay am trước rồi mới học ăn và ân. Khi đó các em đã quen thuộc với vần chặn mà bắt qua học ă và â dễ hơn. Khi học theo phương cách học xưa của a, ă, â, chúng ta không biết đến vai trò đặc biệt của nguyên âm ă và â ra sao. Phương cách mới giúp các em biết được những phụ âm nào đứng trước nguyên âm và những nguyên âm nào cần phụ âm đứng sau. Do đó khi chúng ta học đánh vần chữ ba, theo cách cũ chúng ta sẽ đọc bờ a ba, nhưng theo Âm Vị Học VN thì ta đọc nguyên âm trước a rồi ba. Hoặc khi học chữ thuận, ta sẽ chia chữ thuận ra làm hai phần vần thông là thu và vần chặn là ận. Các em đã học Âm Vị Học tiếng Anh quen rồi sẽ kết hợp thu và ận thành thuận. Yếu tố dễ dàng và quen thuộc sẽ dẫn tới việc thích thú khi học. Một khi các em thích học tiếng Việt thì việc học không còn là vấn đề đối với các em.
Khi hỏi tới việc dùng Âm Vị Học vào việc học viết có hiệu quả hơn lối cũ không thì ông Lân cho biết thêm:
Lợi điểm thấy rõ là các em bỏ dấu rất đúng. Chúng ta thường bỏ dấu theo lối đối xứng là bỏ theo thẩm mỹ. Thí dụ như chữ của, dấu hỏi sẽ bỏ ở giữa trên chữ u, nhưng bỏ dấu như vậy khi đánh vần sẽ ra củ..a không đúng ngữ âm tiếng Việt. Theo Âm Vị Học thì Viện dạy các em bỏ dấu theo âm đọc. Nghĩa là các em sẽ bỏ dấu trên chữ a cuối: cuả. Chúng ta sẽ thấy lối viết bỏ dấu này lạ mắt đối với lối viết bình thường. Chắc chắn sẽ có người bị dị ứng nhưng viết như thế mới đúng và hợp theo với cách phát âm của tiếng Việt.
Song song với dạy học và viết, các em còn được học sinh hoạt học đường. Trong giờ này các em được học những bài hát và các màn kịch. Nhờ sinh hoạt mà các em thực tập ngữ nghĩa tiếng Việt thấm và nhanh hơn vì các em vốn năng động và thích chơi nhiều hơn học. Khi các em thành công sau 3 năm thực nghiệm, chương trình này được đổi tên là lớp Việt ngữ căn bản. Ngoài ra Viện còn đưa ra những tiêu chuẩn khi ghi danh một em học sinh tình nguyện theo chương trình thí điểm. Đó là sự đóng góp công sức của các phụ huynh muốn cho con em mình theo học. Nhiệm vụ của các bậc cha mẹ phải theo dõi và chăm sóc các em trong suốt học trình. Viện sẽ hướng dẫn các phụ huynh nên giúp đỡ các em trong phương diện gì, học cái nào. Các thầy cô giáo cũng được phỏng vấn và huấn luyện kỹ lưỡng trước khi đứng lớp. Vấn đề tâm lý trẻ em, dạy đọc và viết theo Âm Vị Học, tương quan và giao tiếp giữa phụ huynh, học sinh và thày cô giáo là những đề tài căn bản trong lớp tu nghiệp của người dạy. Và tất cả họ đều là những người tự nguyện không lương, hy sinh thời gian cho việc dạy tiếng Việt, với một hoài bảo duy nhất là muốn các em đọc và viết thông thạo tiếng Việt để giữ gìn tiếng mẹ đẻ và qua đó là bảo tồn văn hóa truyền thống Việt Nam trên xứ người. Chương Trình Tiếng Việt của Viện hoàn toàn miễn phí cho học sinh.
Sống trong một thời đại toàn cầu hoá, cái khó của chúng ta là làm sao nhận biết được tinh hoa của ta và của người. Viện Việt Học là một tổ chức tự nguyện đặt cho mình cái nhiệm vụ tìm hiểu chuyện đó để cống hiến cho người Việt mình, đặc biệt cho giới trẻ. Chức năng của Viện là làm việc dưới góc cạnh của những người chuyên môn chứ không phải thích đâu làm đó. Các em nhỏ là đối tượng chính trong việc nghiên cứu về tiếng Việt của Viện. Do đó khi dạy các em học, nội dung của tài liệu và sách vở cần phù hợp với nếp sống hiện tại hay môi trường sinh sống chung quanh của các em. Những sách giáo khoa với hình ảnh cũ hay nội dung xa vời với đời sống rất khó cho các em học và tưởng tượng. Thí dụ như hình ảnh một người nông dân dắt trâu ra đồng trong một buổi sớm trong một sách giáo khoa không còn phù hợp. Viện cũng soạn ra sách giáo khoa viết theo thời đại và nhu cầu giúp các em học trong tinh thần thoải mái và thích thú. Chúng ta người của thế hệ đi trước có cái may mắn sống và đối mặt giữa những chấn động văn hoá của thời buổi giao thoa. Nếu thấy được cái hay và chọn được cái ưu việt của hai nền văn hoá Âu Tây nên ứng xử sao cho khôn khéo. Chúng ta cố làm sao để người lớn tuổi sống được một cách an lạc, các em nhỏ có thể hội nhập vào các luồng văn hoá. Nếu thế hệ chúng ta cứ cố chấp khăng khăng nắm giữ những gì xưa cũ sẽ tạo ra một khoảng cách mà vô tình đánh mất các em. Gia đình mất một người, cộng đồng mất một người. Viện Việt Học ý thức được điều này nên đã đưa vai trò của phụ huynh lên, giúp cho họ biết điểm đứng của mình hầu làm cho cuộc sống gia đình tốt đẹp hơn. Viện thường nhắc nhở họ nên để ý đến con em, thay vì bỏ mặc các em cho trường học bản xứ dạy dỗ. Các em dễ bị hoà lẫn và tan biến vào văn hoá xứ người, cộng đồng người Việt hải ngoại sẽ từ từ biến mất.
Trên phương diện ngữ học hỗ tương, nếu các em thiếu nhi trong nước được giảng dạy tiếng Việt bằng phương pháp Âm Vị Học tiếng Việt, khi các em học tiếng Anh, chắc chắn các em sẽ nhanh chóng quen thuộc với phương pháp Âm Vị Học tiếng Anh và sẽ học mau, hiểu nhanh, phát âm đúng tiếng Anh hơn.
Trong tinh thần nghiên cứu tinh hoa văn hóa bao gồm học thuật và nghệ thuật, khi thành công Viện Việt Học rất muốn chia sẻ sâu xa những tìm tòi có được cùng cộng đồng. Nếu bạn đọc hay các trung tâm Việt Ngữ cần hiểu biết thêm về phương pháp giảng dạy tiếng Việt nhanh và dễ bằng Âm Vị Học, có thể liên lạc trực tiếp với Viện Việt Học. Nếu hoàn cảnh cho phép Viện có thể phái người tới từng địa phương để chỉ dẫn thêm nếu được yêu cầu.
Xin liên lạc Giáo Sư Nguyễn Minh Lân hay Viện Việt Học , P.O. Box 11900 Westminster, CA 92685-1900 - Điện thoại: 714-775-2050, Email: [email protected]
Trịnh Thanh Thủy
Send comment
