Chờ xuân, ôn cố tri tân

Chờ xuân, ôn cố tri tân

Hội Tết Nhâm Thìn của cộng đồng người Việt San Francisco thu hút cả vạn khách du xuân (ảnh Bùi Văn Phú)

Cụ Nguyễn Phú Biên, bên trái, và các cụ trong hội cao niên lo việc tế lễ hàng năm (ảnh Bùi Văn Phú)

Vũ điệu “Đi chùa Hương” trong chương trình văn nghệ đón Tết Nhâm Thìn ở Little Saigon San Francisco (ảnh Bùi Văn Phú)

Bùi Văn Phú

Nhâm Thìn năm nay là Tết con Rồng thứ tư của người Việt hải ngoại từ sau biến cố 30-4-1975 vốn là cột mốc phân định thời gian trước sau với những đổi đời buồn vui trong lòng người Việt.

Năm rồng đầu tiên nơi xứ lạ, Tết Bính Thìn 1976 buồn như mùa đông buốt giá của tiết trời đất Mỹ khi xuân về. Cuộc đời đang xum vầy cùng bố mẹ và các em, bỗng dưng mất cả, bị đánh bật gốc rễ văn hoá, đẩy vào cuộc sống tha hương xa lạ, chung quanh không chút hương vị Tết.

*

Một con giáp sau cuộc sống nơi đất mới đã quen. Ngoái nhìn lại năm 1988 mà không nhớ là cái gì Thìn. Mười hai con giáp tôi thuộc vanh vách: Dần, Mão, Thìn, Tị, Ngọ… nhưng chẳng rành về can, chi, quẻ trong âm lịch.

Năm đó tôi trở lại Hoa Kỳ sau nhiều năm dạy học ở nước ngoài. Về lại nơi đã cho mình hấp thụ nền giáo dục tiến bộ nhất nhưng chưa biết phải làm gì. Tiếp tục dạy học hay chọn một ngành nghề khác?

Trước Tết tôi nhận việc làm tại một cơ quan giúp người tị nạn và di dân, trụ sở ở đường số 3, Oakland, với cái tên nghe không liên hệ gì đến quá khứ học hành và làm việc của mình: Hội Ngư phủ Việt Nam, lúc đó anh Phạm Minh Chiếu làm giám đốc điều hành. Tên cơ quan như thế, nhưng có nhiều phân bộ, ngoài chức năng giúp ngư dân Việt am hiểu luật lệ ngư nghiệp, còn có phân bộ dạy ESL và tìm việc. Tôi làm chung với anh Joe Đào trong công tác tìm việc làm cho người mới đến.

Hết hè tìm được việc dạy học. Các anh trong hội thấy tôi có tinh thần hoạt động nên mời vào hội đồng quản trị.

Hội sinh hoạt nhiều năm, có đóng góp của các anh trong nhiều ngành nghề: anh Châu Thao là một ngư dân thứ thiệt, chủ tàu. Anh Tạo Lê có cửa hàng bên San Francisco, anh Nguyễn Đức Lâm hoạt động cộng đồng ở San Jose, anh Henry Lê làm việc cho một dân biểu ở Sacramento. Bác sĩ Phan Kim Nguyên có phòng mạch ở Oakland, anh mất cách đây hơn chục năm, là phu quân của chị Phan Anh Tú, tốt nghiệp U.C. Berkeley cùng năm với tôi. Anh Frank Young là chủ ga-ra sửa xe ở Berkeley. Anh Trương Bổn Tài là nhà nghiên cứu Việt học.

Anh David Dương có công ti rác hoạt động ở cả hai bờ Thái Bình Dương mà nhiều đã biết và là mạnh thường quân của cộng đồng và các dân cử. Gặp anh những năm cuối thập niên 1980, công ti mới phất lên, nhưng trong kí ức của tôi luôn in đậm hai hình ảnh về anh: một thanh niên sáng sớm lái xe pick-up đi lượm thùng cạc-tông ở các chợ và một nhà ảo thuật đã nhiều lần lên sân khấu biểu diễn cho đồng hương.

Đầu thập niên 1990 Hội Ngư phủ được biết đến nhiều qua vụ kiện đạo luật Jones Act về an ninh lãnh thổ Hoa Kỳ. Luật có từ cả trăm năm trước, bất thình lình đem áp dụng khiến nhiều ngư dân Việt bị phạt nặng, không thể tiếp tục công việc. Vì chưa nhập tịch nên không được hành nghề trên các tàu đánh cá lớn. Ngư dân và Hội Ngư phủ Việt kiện chính phủ Mỹ cản trở tự do mưu sinh của dân. Vụ án kéo dài mấy năm qua nhiều tranh cãi trước toà liên bang. Với sự yểm trợ của dân biểu Norm Mineta, một đạo luật được Tổng Thống George Bush (cha) ký ban hành cho phép ngư dân Việt tiếp tục đánh cá và trong thời gian mười năm phải nhập tịch.

Tiếp tục vận động cho tiếng nói cộng đồng, hội và nhiều cá nhân đã gây quỹ cho các dân cử như Dân biểu Tiểu bang John Burton, Phó Thống đốc Leo McCarthy, Thị trưởng San Francisco Art Agnos, Thị trưởng Oakland Elihu Harris.

Từ cuối thập niên 1990, ngân sách dành cho di dân cắt giảm khiến nhiều cơ quan xã hội của người Việt đóng cửa, trong đó có American Việt League là hậu thân của Hội Ngư phủ.

Nhìn về quê hương, năm rồng 1988 là thời điểm đất nước Việt Nam mới mở cửa giao tiếp với Tây Phương. Chính sách “Đổi mới” ban hành hai năm trước làm bừng lên không khí tự do buôn bán trên cả nước.

Nhìn qua lân bang, năm 1988 Nam Hàn vươn lên thành rồng, trở thành quốc gia thứ nhì ở Đông Á, sau Nhật Bản, đứng ra tổ chức Olympics mùa hè.

*

Năm 2000 cũng là Năm Rồng, tôi nhớ giao thừa tây lịch hơn vì những xôn xao với Y2K. Máy điện toán đang được dùng hầu như ở mọi nơi, từ cơ quan công quyền đến doanh nghiệp, từ bộ quốc phòng, hãng hàng không sang thị trường tài chính. Nhiều gia đình đã có máy điện toán cá nhân nối mạng toàn cầu. Chuyện gì sẽ đến khi con số nhảy lên 00 cho niên lịch mới. Trở lại thời khắc ban đầu của nhân loại? Những bộ nhớ sẽ rối loạn?

Giao thừa 2000 đến với Úc, Nhật, Bắc Kinh, Hồng Kông trước, sau là Paris, London, New York mà không có trục trặc kĩ thuật đáng quan ngại nào. Thế giới vẫn bình yên. Pháo hoa vẫn nở rực chào đón thiên niên kỉ mới.

Sau ngày nghỉ Tết Tây, ra máy ATM lấy tiền thấy tài khoản có gần trăm nghìn đô dư. Trong thoáng giây tôi mừng rỡ, mơ hồ tưởng trúng số. Bình tâm lại suy đoán đó là hệ lụy của Y2K. Vợ chồng nói đùa với nhau, cứ lấy hết ra, lên Las Vegas thử thời vận. Trúng thì lời. Xui nhà băng đòi lại cứ nói đã cúng hết ở sòng bài! Đến nay tôi cũng không rõ hư thực ra sao vì vài ngày sau số tiền được điều chỉnh lại chính xác từng xu, như số tiền dư chưa bao giờ lọt vào trương mục của tôi.

Cuối năm đó nước Mỹ trải qua những ngày căng thẳng chờ đợi kết quả bầu tổng thống đã không được định đoạt bằng lá phiếu của dân mà qua phán quyết của Tối cao Pháp viện. George W. Bush (con) lên làm tổng thống với số phiếu chỉ hơn Al Gore vài trăm ở bang Florida, nơi gặp khó khăn, tranh cãi về cách đếm phiếu. Tính tổng số phiếu phổ thông thì Bush thua Gore. Ở nhiều nơi khác, với kết quả mong manh và nghịch lý như thế sẽ không tránh khỏi biểu tình, bạo động tranh giành quyền lực, nhưng Hoa Kỳ là xứ pháp trị, người dân tôn trọng quyết định của Tối cao Pháp viện là cơ quan cao nhất với thẩm quyền giải thích hiến pháp.

Năm 2000, cộng đồng người Việt tại Hoa Kỳ bước vào tuổi 25. San Jose có nhiều sinh hoạt đón Tết, nhưng năm đó chia năm, xẻ bảy. Cùng năm, nhiều người Việt bước vào sinh hoạt chính trị dòng chính với thất bại và thành công. Ông Vũ-Đức Vượng ứng cử Hội đồng Giám sát San Francisco không đạt. Luật sư Trần Thái Văn được bầu chọn vào hội đồng thành phố Garden Grove, là dân cử gốc Việt thứ hai tại Hoa Kỳ, sau Nghị viên Tony Lâm của Thành phố Westminster bên cạnh, là thủ phủ của Little Saigon.

*

Hôm Chủ Nhật đi chơi Hội Tết San Francisco gặp Giáo sư Lê Thức Lân đã gợi nhớ nhiều kỷ niệm. Một mùa hè xưa thày phụ trách lớp Việt ngữ tại Đại học Berkeley với những buổi nói chuyện của giáo sư Nguyễn Khắc Kham, Nguyễn Đình Hoà giúp sinh viên mở mang kiến thức văn hoá Việt. Bây giờ mỗi niên học trường có chục lớp Việt ngữ.

Nhớ hơn nữa là lần sinh viên Berkeley tổ chức văn nghệ đầu tiên vào mùa xuân năm 1980, khi đó có nhờ Đoàn Oanh Vũ dưới sự hướng dẫn của phu nhân giáo sư giúp đóng góp những điệu vũ cổ truyền dân tộc. Sinh viên còn cần khăn đóng áo dài để diễn kịch thơ “Hận Nam Quan”. Vất vả đi tìm và được bác Nguyễn Phú Biên, chủ hãng phim Mỹ Vân ngày trước, và cụ Đào Đăng Vỹ cho mượn. Áo dài gấm, khăn đóng, nón lá, áo tứ thân rất hiếm trong những năm mới định cư ở Mỹ. Sự giúp đỡ của các bậc cha anh lúc bấy giờ thật đáng quý. Học giả Đào Đăng Vỹ qua đời đã lâu. Bác Biên nay hơn thất tuần, vẫn sinh hoạt cộng đồng, phụ trách nghi thức tế lễ tại Hội Tết San Francisco.

Rong chơi hội chợ gặp Nguyễn Khánh là chủ tịch Hội Sinh viên Việt Nam tại Đại học Berkeley năm 1981-82. Lúc đó sinh viên vận động mở lớp học về cộng đồng người Mỹ gốc Việt và được đại học chấp thuận. Giáo sư Chung Hoàng Chương là người đầu tiên phụ trách giảng dạy.

Khánh đang giúp Trung tâm Văn hoá Âu Cơ, cùng với chị Tô Lệ Hằng, anh Trần Quốc Hùng lo chương trình Việt ngữ và văn hoá cuối tuần, giúp thiếu nhi giữ gìn văn hoá dân tộc. Từ năm 1986 đến nay trung tâm đóng góp nhiều cho cộng đồng và các sinh hoạt đa văn hoá của thành phố. Nhiều lần các em đã trình diễn ở Union Square.

Hội Tết Nhâm Thìn 2012 còn có sự tham gia của cộng đồng người Miến Điện, người Lào và người Hoa làm tăng thêm phong phú cho sinh hoạt văn hoá. Đây là một điểm son.

Nhiều người đã góp công sức tổ chức Hội Tết trong những năm qua: Dược sĩ Phạm Đỗ Hùng, ông Nguyễn Phú, anh Huỳnh Lương Thiện, anh Đoàn Ngọc Thuỷ, cô Liên Nguyễn, cô Nguyễn Thuỷ Tiên, anh Lê Chí Lượng, ông Nguyễn Thanh Tâm, ông Tạ Thanh Phong, ông Huỳnh Khắc Minh và nhiều người nữa tôi không nhớ hết tên.

Gần hai chục năm qua, Hội Tết được tổ chức tại khu Little Saigon trên đường Larkin. Mỗi năm có nhiều dân cử dự lễ khai mạc. Năm nay Thị trưởng Ed Lee và Chủ tịch Hội đồng Giám sát David Chiu cũng đã đến. Ông Lee là thị trưởng gốc Á đầu tiên được bầu chọn vào tháng 11 năm ngoái.

Vận động bên trong cho sự thành hình của Little Saigon San Francisco, cho những yểm trợ tài chánh từ thành phố và sự có mặt tham dự của nhiều quan chức là nhờ anh Phạm Thư Đăng. Hoạt động từ thời sinh viên ở Boston, vào đời anh đi dạy học, tham gia sinh hoạt Đảng Dân chủ và đã được bổ nhiệm làm việc một thời gian trong bộ giáo dục của chính quyền Bill Clinton. Di chuyển về miền Bắc California, anh Đăng làm việc trong toà thị chính San Francisco nhiều năm qua.

Nhìn lại một con giáp, từ năm 2000 đến nay số dân cử gốc Việt đã tăng đáng kể. Cộng đồng người Việt hiện có Dân biểu Tiểu bang Hubert Võ ở Texas, Giám sát viên Janet Nguyễn ở Quận Cam, Phó Thị trưởng Madison Nguyễn ở San Jose và khoảng hai chục dân cử trong các hội đồng thành phố, sở học chính, các ủy ban tiện ích. Đông nhất ở California.

Năm Nhâm Thìn với tổng tuyển cử vào tháng 11. Liệu cộng đồng sẽ có đưa được người trở lại trong lập pháp bang California thay cho Dân biểu Trần Thái Văn và vào Quốc hội Hoa Kỳ như đã có Dân biểu Cao Quang Ánh là đại diện hai năm trước đây.

*

Cuối tuần rồi gặp anh David Dương tại liên hoan đón Tết của Tổng Lãnh sự quán Việt Nam. Hỏi thăm lúc này công ti rác ở Việt Nam còn gặp khó khăn. Anh nói thỉnh thoảng cũng có nhưng mọi chuyện được giải quyết theo khoa học và luật pháp.

Trước cũng như nay, khi trò chuyện hay phỏng vấn về quan hệ thương mại giữa hai nước, anh David luôn tỏ ra lạc quan và tin rằng Việt Nam sẽ phải vào sân chơi theo luật quốc tế. Tuy về Việt Nam làm ăn, giúp cải thiện đời sống dân Việt, nhưng anh không quên mình từng là người tị nạn và luôn tôn trọng những ưu tư, quan tâm của cộng đồng.

Liên hoan có chừng 500 khách, du sinh nhiều hơn, thương gia ít đi. Số người tham dự thay đổi, nhưng không năm nào thiếu bài diễn văn của Tổng Lãnh sự. Đó là một bản báo cáo tình hình phát triển trong nước, quan hệ với Hoa Kỳ, với cộng đồng người Việt hải ngoại. Năm qua kinh tế tăng 5.9%, mức đầu tư tăng, giao thương hai nước đạt gần 20 tỉ. Số người Việt về thăm, tiền gửi về mỗi năm mỗi nhiều. Năm nào cũng những con số, những lời mời gọi đầu tư, gắn bó với quê hương, giữ gìn bản sắc dân tộc.

Dường như báo cáo là điều bắt buộc cho trưởng nhiệm sở ngoại giao của Việt Nam ở đây. Báo cáo thích hợp nơi hội nghị nhưng có cần thiết không trong liên hoan? Nếu những nét chính trong phát triển và quan hệ được in vào tờ chương trình để khách xem qua lúc thưởng thức văn nghệ, ăn uống, hoặc đem về thì tốt hơn là ông Tổng Lãnh sự đọc giữa tiếng ồn, khó nghe, khó nhớ.

Năm nay bừng lên hai nét truyền thống: Tổng Lãnh sự quán tặng nhiều lịch hoa sen, giờ là quốc hoa, và tân Tổng Lãnh sự Nguyễn Bá Hùng mặc khăn đóng áo dài. Hơn nữa cán bộ và du sinh còn tỏ ra rất văn nghệ qua các màn trình diễn văn hoá. Ông Hùng cùng phu nhân phô diễn thời trang tây và ta. Ông hát quan họ với Ái Vân, song ca “Ai ra xứ Huế” với Kim Ngân. MC của chương trình là Giáo sư Chung Hoàng Chương và Phó Tổng Lãnh sự Thu Hà. Thày Chương sau những năm dạy học ở Mỹ giờ về sống ở Việt Nam nhiều hơn. Mấy năm nay thày làm MC cho liên hoan đón Tết.

Từ năm 1998, đây là lần thứ 15 Tổng Lãnh sự quán tổ chức liên hoan đón Tết. Năm đầu tiên thời ông Nguyễn Xuân Phong có hai trăm khách, ăn uống ngồi bàn trong đại sảnh cạnh toà thị chính. Sau này, lúc đông trên nghìn khách thời ông Trần Tuấn Anh. Năm nay số khách xuống theo tình hình kinh tế Việt Nam và ở Mỹ.

*

Hôm ở Hội Tết cộng đồng, ghé quầy ban tổ chức lấy tập chương trình để định hình tổng quát sinh hoạt hội chợ và đọc qua. Xem bài văn khấn do cụ Nguyễn Phú Biên phụng soạn mới biết năm Nhâm Thìn là Việt Nam Quốc niên Thứ 4891. Về nhà làm con tính, nếu đúng thế thì nước Việt khai sinh vào năm Dậu, tuổi con gà.

Qua lịch sử gìn giữ cõi bờ, mở mang biên cương, nước Việt có những điạ danh mang tên rồng: Thăng Long, Hạ Long, Cửu Long. Liệu rồng Việt Nam có bay lên được trong năm Nhâm Thìn để con Rồng cháu Tiên tiến lên sánh vai cùng thế giới?

© 2012 Buivanphu.wordpress.com

• Lời Hát Xa Xưa Trở Lại
• 22 Phái Đoàn, 1000 Lực Sĩ Dự Đại Hội Thể Thao Bắc Mỹ
• Người Đẹp Đó Đây
• Sự Chuyển Dịch Ô Nhiễm Từ Trung Quốc Vào Việt Nam