WASHINGTON - Vào ngày kỷ niệm năm thứ 60 cuộc đảo chính năm 1953 tại Iran, lật đổ chính quyền Mohammad Mossadegh cực hữu, Hoa Kỳ đã giải mật tài liệu mô tả chi tiết hoạt động mật của CIA đưa vua Shah trở lại quyền lãnh đạo.
Thư khố an ninh Hoa Kỳ cho hay sự can dự của Hoa Kỳ và Anh đã đuợc biết từ lâu, nhưng công bố hôm nay gồm những điều đuợc tin là sự nhận biết chính thức đầu tiên của CIA rằng cơ quan đã giúp hoạch định và thi hành cuộc đảo chính.
Công bố hôm Thứ Hai theo luật về tự do thông tin diễn ra như là sự kiện bất ngờ, vì đa số hồ sơ và tài liệu đuợc tin là đã bị hủy.
CIA cho biết: kho tài liệu đã là quá đầy.
Hoạt động gọi là TPAJAX của CIA tìm kiếm sự thay đổi tại Iran thông qua hối lộ các giới chính khách, an ninh và viên chức và cuộc tuyên truyền quy mô chống chính quyền Mossadegh để tiếp sức gây ra cuộc nổi dậy năm 1953.
Các tài liệu giải mật cho thấy 5, 6 kiểu mẫu tuyên truyền mô tả Thủ Tướng Mossadegh vờ là "cứu tinh của đất nước" nhưng xây dựng 1 bộ máy do thám gài tại mọi lãnh vực xã hội, từ quân đội tới báo chí, từ chính khách tới các lãnh đạo tôn giáo.
Chiến dịch tuyên truyền khuấy động hình ảnh Thủ Tướng Mossadeagh như là liên minh của các thế lực sát nhân Qashqai Khan và tổ chức Bolshevik - các tác giả đặt vấn đề "Đó có là cách mà ông Mossadegh cứu nuớc". Thu hồi độc lập từ vuơng quốc Anh sau thế chiến, năm 1951 Iran bầu thủ lãnh Mossadegh của đảng Mặt Trận Quốc Dân làm Thủ Tướng - ông này nhanh chóng quốc hữu hoá các tài sản tại Iran của công ty dầu Anglo-Iranian (tiền thân của BP hiện nay), là 1 bước đưa tới đối đầu Anh và Hoa Kỳ.
Tình báo Anh và Hoa Kỳ phối hợp thực hiện cuộc đảo chính hạ bệ Thủ Tướng Mossadegh vào Tháng 8-1953, đưa vua Shah Mohammed Reza Pahlavi trở lại chính quyền.
Âm mưu đầu tiên thất bại khi ông Mossadegh "nghe hơi gió" - nhưng, tình báo Anh-Mỹ tổ chức đảo chính đợt 2, tập trung quân đội thân Shah và huy động biểu tình quy mô ngày 19-8-1953.
Biểu tình lập tưc đuợc cảnh sát và quân đội hậu thuẫn. Nhà của ông Mossadegh bị phá hủy sau cuộc tấn công kéo dài của các lực luợng thân biểu tình có chiến xa.
Thủ Tướng Mossadegh bị thay thế bởi Tướng Fazlollah, do tình báo Anh-Mỹ chọn. Ông Mossadegh bị kết án tử hình nhưng vua Shah không dám thi hành án - sau cùng ông Mossadegh chết tại nhà riêng năm 1967.
Nền độc tài thân phương tây của vua Shah kéo dài 27 năm, kết thúc với cuộc cách mạng Hồi Giáo 1979.
Chính biến 1953 vẫn còn phủ mây u ám trên các quan hệ giữa Iran và Hoa Kỳ cho tới nay. 1 phúc trình của CIA tỏ ý quan ngại về cuộc xâm lấn của Nga, là sự can thiệp của Nga thời thế chiến mà sử gia của CIA mô tả, khi 1 hiệp ước Liên-Xô Iran 1940 cho phép Nga đặt binh lực tại Iran nếu biên giới Nga bị đe dọa. Thực tế là Nga chiếm đóng 1 phần lãnh thổ Iran năm 1941-1945.
Thư khố an ninh Hoa Kỳ cho hay sự can dự của Hoa Kỳ và Anh đã đuợc biết từ lâu, nhưng công bố hôm nay gồm những điều đuợc tin là sự nhận biết chính thức đầu tiên của CIA rằng cơ quan đã giúp hoạch định và thi hành cuộc đảo chính.
Công bố hôm Thứ Hai theo luật về tự do thông tin diễn ra như là sự kiện bất ngờ, vì đa số hồ sơ và tài liệu đuợc tin là đã bị hủy.
CIA cho biết: kho tài liệu đã là quá đầy.
Hoạt động gọi là TPAJAX của CIA tìm kiếm sự thay đổi tại Iran thông qua hối lộ các giới chính khách, an ninh và viên chức và cuộc tuyên truyền quy mô chống chính quyền Mossadegh để tiếp sức gây ra cuộc nổi dậy năm 1953.
Các tài liệu giải mật cho thấy 5, 6 kiểu mẫu tuyên truyền mô tả Thủ Tướng Mossadegh vờ là "cứu tinh của đất nước" nhưng xây dựng 1 bộ máy do thám gài tại mọi lãnh vực xã hội, từ quân đội tới báo chí, từ chính khách tới các lãnh đạo tôn giáo.
Chiến dịch tuyên truyền khuấy động hình ảnh Thủ Tướng Mossadeagh như là liên minh của các thế lực sát nhân Qashqai Khan và tổ chức Bolshevik - các tác giả đặt vấn đề "Đó có là cách mà ông Mossadegh cứu nuớc". Thu hồi độc lập từ vuơng quốc Anh sau thế chiến, năm 1951 Iran bầu thủ lãnh Mossadegh của đảng Mặt Trận Quốc Dân làm Thủ Tướng - ông này nhanh chóng quốc hữu hoá các tài sản tại Iran của công ty dầu Anglo-Iranian (tiền thân của BP hiện nay), là 1 bước đưa tới đối đầu Anh và Hoa Kỳ.
Tình báo Anh và Hoa Kỳ phối hợp thực hiện cuộc đảo chính hạ bệ Thủ Tướng Mossadegh vào Tháng 8-1953, đưa vua Shah Mohammed Reza Pahlavi trở lại chính quyền.
Âm mưu đầu tiên thất bại khi ông Mossadegh "nghe hơi gió" - nhưng, tình báo Anh-Mỹ tổ chức đảo chính đợt 2, tập trung quân đội thân Shah và huy động biểu tình quy mô ngày 19-8-1953.
Biểu tình lập tưc đuợc cảnh sát và quân đội hậu thuẫn. Nhà của ông Mossadegh bị phá hủy sau cuộc tấn công kéo dài của các lực luợng thân biểu tình có chiến xa.
Thủ Tướng Mossadegh bị thay thế bởi Tướng Fazlollah, do tình báo Anh-Mỹ chọn. Ông Mossadegh bị kết án tử hình nhưng vua Shah không dám thi hành án - sau cùng ông Mossadegh chết tại nhà riêng năm 1967.
Nền độc tài thân phương tây của vua Shah kéo dài 27 năm, kết thúc với cuộc cách mạng Hồi Giáo 1979.
Chính biến 1953 vẫn còn phủ mây u ám trên các quan hệ giữa Iran và Hoa Kỳ cho tới nay. 1 phúc trình của CIA tỏ ý quan ngại về cuộc xâm lấn của Nga, là sự can thiệp của Nga thời thế chiến mà sử gia của CIA mô tả, khi 1 hiệp ước Liên-Xô Iran 1940 cho phép Nga đặt binh lực tại Iran nếu biên giới Nga bị đe dọa. Thực tế là Nga chiếm đóng 1 phần lãnh thổ Iran năm 1941-1945.
Gửi ý kiến của bạn
