Năm 1983, trong một công trình nghiên cứu mang tựa đề “Một Quốc Gia Lâm Nguy,” Ủy Ban quốc gia kiện toàn giáo dục báo động, “Nếu một thế lực ngoại lai, không thân thiện, nào áp đặt lên Mỹ một chất lượng giáo dục tầm thường như hiện hành, chúng ta (người Mỹ) xem đó là một hành vi chiến tranh.” (1983:5)
Cái tầm thường đó chỉ là gồm 40% của lứa tuổi 17 không thể rút ra ngụ ý một bài văn, chỉ một phần năm có thể viết luận thuyết, và một phần ba là có thể giải một bài toán cần qua nhiều bước (1983:9). Với một thành quả như thế, chỉ trên lứa tuổi 17, và cách đây 17 năm nền giáo dục Mỹ bị kết án, và Tổ Quốc được người Mỹ xem là lâm nguy. Còn trên quê hương đau khổ Việt Nam chúng ta, 10 năm qua từ khi CSVN đổi mới, hàng triệu triệu trẻ em Tiểu học Việt Nam là nạn nhân trầm trọng, âm thầm của cái gọi là kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa (sic) trong vấn đề giáo dục. Trường học trở thành chợ mua bán chữ; trường ốc, mặt bằng kinh doanh sản xuất, mà nạn nhân số một vẫn là trẻ thơ vô tội.
Liên tục nhiều tuần, đài BBC gần đây có loan một phóng sự dài về việc học của học sinh Mẫu giáo và Tiểu học ở khắp Việt Nam. Hoàn cảnh bỏ học đi bụi đời vì không đủ tiền đóng cho trường, cảnh ngồi học trên lề đường trước tòa soạn báo Phật Giáo Giác Ngộ khiến cho tôi mủi lòng trên đường đi làm. Không phải riêng tôi, còn hàng trăm ngàn người Việt hải ngoại, ai mà chẳng từng gởi tiền về cho con cháu còn kẹt ở Việt Nam đóng tiền học. Thế hệ chúng tôi, trong những thập niên 50, 70 đã từng là trò, thầy và phụ huynh học sinh, nhân chứng sống của ba thời kỳ giáo dục Pháp thuộc, VNCH, VNCS nên có thể so sánh khách quan và không một thiên kiến chính trị nào rằng quả thực là trẻ em thời VNCS là thế hệ bị thiệt thòi nhất - bị tốn kém nhứt - trong suốt quá trình lịch sử giáo dục cận đại VN.
Trở lại thời kỳ Pháp thuộc, dù trường lớp ít nhưng đi học trường công lập vẫn miễn phí 100%. Sách được trường cho mượn. Học sinh tiểu học giỏi từ lớp ba (Cours Elementaire) được học bổng toàn hoặc bán phần (tôi nhớ là 150 piastres mỗi tháng năm 1949). Giáo chức đa số được trường Sư Phạm đào tạo kỹ, có chỉ số lương cao hơn Thơ Ký Tòa Bố cùng trình độ, và thêm phụ cấp sư phạm hàng tháng.
Qua thời kỳ VNCH, đệ nhứt lẫn đệ nhị, giáo dục tiểu học đặt lên hàng quốc sách, cốt yếu là cưỡng bách và miễn phí, qui định hẳn hoi trong Hiến pháp, luật, và văn kiện lập qui. Ngân sách Bộ Giáo Dục không dưới 1/5 ngân sách quốc gia. Ngoài việc đi học miễn phí, học sinh được cấp tất cả các loại sách, giỏi được học bổng, chích ngừa, săn sóc mắt và răng... Lương một giáo học bổ túc chỉ số tương đương một đại úy. Trường Sư Phạm phải thi tuyển vào trong khi các chuyên khoa khác đa số chỉ cần ghi danh thôi. Lễ phát thưởng từ xã ấp đến thành đô, tỉnh, quận đều có phần thưởng của Tổng Thống VNCH tặng. Vị nguyên thủ này xem việc dự lễ phát thưởng là một nghĩa vụ đối với học sinh, y như nghĩa vụ báo cáo tình hình quốc gia trước Quốc Hội đại diện toàn dân.
Đến thời kỳ CSVN, Hiến Pháp vẫn viết câu chánh quyền do dân, vì dân, của dân; vẫn viết giáo dục miễn phí và cưỡng bách cho trẻ em. Sinh thời ông Hồ và hiện tại, hậu duệ vẫn tuyên bố khẩu hiệu “cơm ăn, áo mặc, được học hành”. Nhưng khẩu hiệu nửa thế kỷ nay vẫn còn là khẩu hiệu. Nó còn tồi tệ hơn trong thời kỳ “kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa”. Rõ nét và tiêu biểu nhất là gánh nặng ngoài sức tưởng tượng về tài chánh của gia đình học sinh và sự phá sản của trường ốc - hình ảnh nên thơ nhất trong tiến trình xã hội hóa của đời người.
Thứ nhất, học sinh tiểu học và mẫu giáo công lập Việt Nam thay vì được miễn phí như hầu hết các quốc gia trên thế giới lại bị đóng tiền để được đi học, lệ phí cao nhất thế giới so với mức lương của phụ huynh học sinh (PHHS). Tại thành thị, lương trung bình hai lao động thường là 700 ngàn. Một đứa con đi học phải đóng ít nhất 100 ngàn phát triển trường sở mỗi niên học, ăn trưa 200 ngàn/tháng và phụ đạo khoản 100 ngàn/tháng. Dù không xây thêm lớp, dù nhà chỉ cách một khu phố, dù không cần học thêm cũng phải đóng - nếu không, trường trả lời hết chỗ. Một đứa con học, tổn phí là 50% lương 2 vợ chồng thì làm sao chịu cho nổi!
Kế tiếp là sách, học sinh phải mua 100% mà cơ quan phát hành Nhà Nước toàn quyền định giá theo lời lỗ tài trợ. So với lương tối thiểu 5.75 Mỹ Kim/giờ ở California, giá sách Đại học Mỹ nổi tiếng là mắc vẫn còn rẻ hơn, ít nhứt 30% so với thang lương VN. Còn bậc Tiểu Trung học Mỹ, học miễn phí, và ăn trưa miễn phí cho các em gia đình nghèo.
Ngân sách Bộ Giáo Dục VNCS quá thấp so với tổng số giáo chức và so với các Bộ khác, nên nội việc trả lương đã khiếm hụt rồi, huống hồ phát triển. Có giáo viên, nhứt là giáo viên “lưu dung” (dung không có dấu nặng tức là tha, chớ không phải dụng là dùng) - mười năm chưa được thăng trật, tăng lương.
Do vậy để tự cứu mình, nhà trường phải sống nhờ học sinh, xem học sinh là vú sữa sống thoi thóp. Và Đảng và Nhà Nước thả nổi để các cấp ủy chỉ đạo tùy tình hình địa phương. Thứ hai là trường ốc. Nếu học sinh bị xem là tài nguyên khai thác để cứu giáo chức về tài chánh thì trường ốc là “mặt bằng sản xuất kinh doanh” (sic). Nếu hiện tượng quán bia ôm, như Restaurant Thanh Trà nổi tiếng ở trường Bác Ái, Saigon - quán hớt tóc ôm, chỗ kéo sắt, lò nấu cồn, làm nước đá bao quanh, bám sát ngoài, và trong sân trường là phổ quát... Trường Petrus Ký, trường Bác Ái, trường Hùng Vương, phượng vĩ báo hiệu mùa chia tay, in gót hàng ngàn nhân tài thủ đô trở thành cảnh chợ búa, xí nghiệp. Ôi Cửa Khổng Sân Trình xưa nay còn đâu! Vì đâu nên nổi. Vì đâu kỷ niệm đầu đời của một trẻ em mới bước chân vào xã hội bị tước đoạt, bị giẫm nát. Vì đâu mái đầu xanh nên thơ vô tội bị bóc lột ngay từ khi bước đến ngưỡng cửa trường" Vì đâu các em bỏ học khi mà các em có quyền được học, và xã hội có nghĩa vụ lo cho các em" Vì đâu tỷ lệ số bỏ học, số trẻ em bụi đời, xì ke, ma túy, nạn thiếu niên phạm pháp càng tăng"
Chính Đảng CSVN, đảng cầm quyền - chớ nhứt định không phải do học đường (Giáo chức) hay xã hội (PHHS và Nhân dân) - phải chịu trách nhiệm, trách nhiệm hoàn toàn. Trách nhiệm trước học sinh Tiểu học trong đó có hàng trăm Mozart, hàng ngàn Euclide và Nguyễn Du của VN tương lai. Trách nhiệm trước lịch sử mà từ anh hùng hào kiệt, liệt nữ đến thứ dân đều tôn sư trọng đạo. Trách nhiệm trước dân tộc đã đưa 3 thế hệ trẻ em vào cảnh thất học, bỏ học chỉ vì tiền.
Nhân danh là một con người và một nhà giáo, tôi yêu cầu CSVN quí ông, dành một phút quên chính kiến, quyền lợi đảng phái riêng tư, hãy đối diện với lương tâm đích thực người của mình, tự vấn lương tri mình xem có làm đủ trách nhiệm người lớn đối với trẻ thơ Việt Nam chưa"
Và hành vi duy trì tình hình giáo dục xuống cấp như hiện nay phải bị xem là hành vi gây chiến đối với cả dân tộc, đối với các thế hệ trẻ em.
Gửi ý kiến của bạn
