Chứng Hiếu Động Thiếu Tập Trung (ADHD, ADD) là gì?
Tăng động giảm chú ý (ADHD) hay giảm chú ý (ADD) là một trong những rối loạn thường gặp nhất ở trẻ em và có thể tiếp tục qua tuổi vị thành niên và tuổi trưởng thành. Các triệu chứng bao gồm khó tập trung và chú ý, khó kiểm soát hành vi, và hiếu động thái quá.
Có một số trẻ bị cả hai chứng là hiếu động và khó tập trung chú ý, gọi là ADHD - Chứng Hiếu Động Thiếu Tập Trung. Có một số trẻ chỉ bị giảm chú ý, không bị tăng động, gọi là ADD - RỐI LOẠN TẬP TRUNG.
*Nguyên nhân
Các nhà khoa học không có kết luận chắc chắn về những nguyên nhân gây ra ADHD/ADD. Có nhiều nghiên cứu cho rằng yếu tố di truyền đóng một vai trò lớn. Giống như nhiều bệnh khác, ADHD/ADD có thể là kết quả của một sự kết hợp của các yếu tố. Ngoài di truyền, các nhà nghiên cứu cho rằng các yếu tố môi trường sinh thái, chấn thương não, dinh dưỡng và môi trường xã hội có thể đóng góp vào việc gây ra chứng ADHD.
Trẻ em bị ADHD có mô não phụ trách các lĩnh vực liên quan đến sự chú ý mỏng hơn so với bộ não bình thường. Nghiên cứu này cho biết rằng sự khác biệt này có thể là không vĩnh viễn, và khi trẻ em lớn lên, bộ não có thể phát triển đến một mức độ dày bình thường, và các triệu chứng ADHD của họ cũng được cải thiện.
Yếu tố môi trường: Nghiên cứu cho thấy thuốc lá và rượu sử dụng trong khi mang thai có thể gây ra chứng ADHD ở trẻ em. Ngoài ra, trẻ dưới tuổi mẫu giáo tiếp xúc với hàm lượng chì cao, mà đôi khi có thể được tìm thấy trong đường ống nước hoặc sơn trong các tòa nhà cũ, có thể có nguy cơ phát triển ADHD.
Tổn thương não bộ: Trẻ em bị chấn thương não có thể biểu hiện một số hành vi tương tự như ADHD. Tuy nhiên, chỉ có một tỷ lệ nhỏ trẻ em bị ADHD đã bị chấn thương sọ não.
*Các dấu hiệu và triệu chứng: Thiếu chú ý, hiếu động thái quá, và bốc đồng là hành vi quan trọng của ADHD. Tuy những hành vi này là bình thường đối với tất cả trẻ em, nhưng đối với trẻ em bị ADHD, những hành vi này nghiêm trọng hơn và xảy ra thường xuyên hơn. Các triệu chứng này phải kéo dài trong vòng 6 tháng trở lên và với một mức độ nghiệm trọng hơn những đứa trẻ khác cùng lứa tuổi.
Trẻ em có các triệu chứng thiếu chú ý có thể:
- dễ dàng bị phân tâm, bỏ qua các chi tiết, hay quên,
- thường xuyên chuyển đổi từ hoạt động naỳ sang hoạt động khác mà không hoàn thành hoạt động nào cả, gặp khó khăn trong việc tập trung vào một hoạt động
- trở nên chán nản với một công việc chỉ sau một thời gian ngắn
- gặp khó khăn trong việc tập trung chú ý tổ chức và hoàn thành một công việc hay học một điều mới
- gặp khó khăn trong việc hoàn thành bài tập về nhà/homework
- thường đánh mất đồ đạc (ví dụ, bút chì, đồ chơi, bài tập) cần thiết để hoàn thành công việc hoặc hoạt động
- Không có vẻ lắng nghe khi nói chuyện với người khác, hay mơ mộng, dễ dàng nhầm lẫn, và di chuyển chậm chạp
- gặp khó khăn trong xử lý thông tin một cách nhanh chóng và chính xác
- thường không làm theo lời hướng dẫn ở trường và ở nhà.
- tỏ ra bồn chồn và lúng túng, không thể ngồi yên
- nói không ngừng
- rất thiếu kiên nhẫn
- thốt ra ý kiến không phù hợp, thể hiện cảm xúc của mình không hạn chế, và hành động không quan tâm đến hậu quả
-Thường làm gián đoạn cuộc trò chuyện hoặc các hoạt động của người khác.
ADHD/ADD là một trong những rối loạn thường gặp nhất ở trẻ em và có thể tiếp tục qua tuổi vị thành niên và tuổi trưởng thành. Tuổi trung bình ADHD bộc phát là 7 tuổi.
ADHD ảnh hưởng đến khoảng 4,1% dân chúng ở Mỹ từ 18 tuổi trở lên. Chứng rối loạn này ảnh hưởng đến 9,0% trẻ em ở Mỹ tuổi từ 13 đến 18 tuổi. Bé trai có nguy cơ mắc phải chứng ADHD nhiều hơn bé gái đến bốn lần.
Nghiên cứu cho thấy số lượng trẻ em được chẩn đoán bị ADHD ngày càng tăng, nhưng không rõ lý do tại sao.
*Phương pháp điều trị
Các phương pháp điều trị hiện nay tập trung vào việc giảm các triệu chứng do ADHD gây ra và cải thiện chức năng. Phương pháp điều trị bao gồm thuốc, các hình thức trị liệu tâm lý, giáo dục.
Phương pháp điều trị có thể làm giảm nhiều triệu chứng rối loạn, nhưng không có cách chữa dứt chứng rối loạn này. Nếu được điều trị, hầu hết mọi người bị ADHD có thể thành công trong trường học và sống một cuộc sống bình thường.
- Thuốc: Loại phổ biến nhất dùng để điều trị ADHD được gọi là "chất kích thích". Mặc dù nó có vẻ bất thường khi điều trị ADHD với một loại thuốc được coi là một chất kích thích, nó thực sự có tác dụng làm dịu chứng rối loạn của trẻ em bị ADHD. Đối với nhiều trẻ em, thuốc ADHD giảm chứng hiếu động thái quá và cải thiện khả năng tập trung, làm việc và học tập. Trong khi dùng thuốc, trẻ em phải được theo dõi chặt chẽ và cẩn thận bởi người chăm sóc và các bác sĩ.
- Tác dụng phụ của thuốc kích thích để chữa trị chứng ADHD là gì? Các tác dụng phụ thường gặp nhất là giảm sự thèm ăn, khó ngủ, lo âu, và cảm giác bực bội khó chịu. Một số trẻ em còn bị đau bụng nhẹ hoặc đau đầu. Hầu hết các tác dụng phụ thường nhẹ và biến mất theo thời gian hoặc khi mức độ liều lượng được hạ xuống.
- Các phương pháp trị liệu tâm lý: Liệu pháp hành vi (Behavior therapy) nhằm mục đích giúp trẻ thay đổi hành vi của mình. Nó có thể liên quan đến việc hỗ trợ các hoạt động thiết thực, chẳng hạn như giúp đỡ trẻ hoàn thành việc học. Liệu pháp hành vi cũng dạy một đứa trẻ làm thế nào để theo dõi hành vi của chính mình. Trẻ có thể cố gắng để được khen ngợi hay được phần thưởng cho một hành động cụ thể. Phụ huynh và giáo viên cũng có thể đưa ra phản hồi tích cực hay tiêu cực đối với một hành vi nhất định của trẻ. Liệu pháp hành vi có thể dạy cho các em các kỹ năng xã hội, chẳng hạn như làm thế nào để đợi đến lượt mình, chia sẻ đồ chơi của mình, yêu cầu giúp đỡ, hoặc trả lời các lời trêu chọc, và dạy các em học cách hiểu được nét mặt và giọng nói của người khác, và làm thế nào để làm theo các lời chỉ dẫn.
*Cha mẹ có thể giúp đỡ con rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD/ADD) như thế nào?
Trẻ em bị ADHD cần sự hướng dẫn và cảm thông của phụ huynh và giáo viên để đạt được thành công trong trường lớp. Cha mẹ có thể cần sự giúp đỡ đặc biệt để vượt qua cảm giác đau buồn vì con bị chứng rối loạn tăng động giảm chú ý/ADHD. Các chuyên gia sức khỏe tâm thần có thể giáo dục phụ huynh về ADHD và các ảnh hưởng đối với gia đình.
Behavior modification/ Hệ thống khen thưởng hành vi: Cha mẹ cần học kỹ năng làm cha mẹ của trẻ em ADHD để biết cách sử dụng hệ thống khen thưởng hành vi của trẻ (behavior modification) để thay đổi hành vi của trẻ. Cha mẹ được hướng dẫn để đưa ra phản hồi tích cực ngay lập tức đối với hành vi mà họ muốn khuyến khích, và chỉ dẫn hoặc chuyển hướng hành vi mà họ muốn ngăn cản.
Nếu đứa trẻ không thể hoàn thành công việc, cha mẹ có thể giúp con em mình chia công việc lớn thành nhiều công việc nhỏ hơn.
*Làm thế nào để giúp trẻ em ADHD tổ chức công việc và tuân theo sự hướng dẫn
- Lịch trình: Giữ cùng một thói quen mỗi ngày, từ giờ thức giấc đến giờ ngủ, thời gian để làm bài tập, chơi ngoài trời, và các hoạt động trong nhà. Giữ lịch trình trên tủ lạnh hoặc trên bảng thông báo trong bếp.
- Sắp xếp các vật dụng hàng ngày: Có một nơi nhất định cho tất cả mọi thứ, và giữ mọi thứ trong vị trí của nó. Điều này bao gồm quần áo, backpack (cặp đi học) và đồ chơi.
- Nhắc nhở cho con của bạn tầm quan trọng của việc mang về nhà bài tập và những cuốn sách cần thiết.
- Rõ ràng và nhất quán. Trẻ em bị ADHD cần có quy định rõ ràng và ít thay đổi để các em có thể hiểu và làm theo.
- Khen ngợi và tặng phần thưởng (phần thưởng không cần nhiều hay có giá trị, có thể chỉ là các món đồ chơi nhỏ để khuyến khích các em) khi các quy tắc được tuân theo. Trẻ em bị ADHD thường mong muốn nhận được các phản hồi tích cực từ phụ huynh và giáo viên. Hãy cố gắng tìm kiếm hành vi tốt và tiến bộ của các em, và khen ngợi hay tặng phần thưởng cho các em.
Mina Minh Hà
Tăng động giảm chú ý (ADHD) hay giảm chú ý (ADD) là một trong những rối loạn thường gặp nhất ở trẻ em và có thể tiếp tục qua tuổi vị thành niên và tuổi trưởng thành. Các triệu chứng bao gồm khó tập trung và chú ý, khó kiểm soát hành vi, và hiếu động thái quá.
Có một số trẻ bị cả hai chứng là hiếu động và khó tập trung chú ý, gọi là ADHD - Chứng Hiếu Động Thiếu Tập Trung. Có một số trẻ chỉ bị giảm chú ý, không bị tăng động, gọi là ADD - RỐI LOẠN TẬP TRUNG.
*Nguyên nhân
Các nhà khoa học không có kết luận chắc chắn về những nguyên nhân gây ra ADHD/ADD. Có nhiều nghiên cứu cho rằng yếu tố di truyền đóng một vai trò lớn. Giống như nhiều bệnh khác, ADHD/ADD có thể là kết quả của một sự kết hợp của các yếu tố. Ngoài di truyền, các nhà nghiên cứu cho rằng các yếu tố môi trường sinh thái, chấn thương não, dinh dưỡng và môi trường xã hội có thể đóng góp vào việc gây ra chứng ADHD.
Trẻ em bị ADHD có mô não phụ trách các lĩnh vực liên quan đến sự chú ý mỏng hơn so với bộ não bình thường. Nghiên cứu này cho biết rằng sự khác biệt này có thể là không vĩnh viễn, và khi trẻ em lớn lên, bộ não có thể phát triển đến một mức độ dày bình thường, và các triệu chứng ADHD của họ cũng được cải thiện.
Yếu tố môi trường: Nghiên cứu cho thấy thuốc lá và rượu sử dụng trong khi mang thai có thể gây ra chứng ADHD ở trẻ em. Ngoài ra, trẻ dưới tuổi mẫu giáo tiếp xúc với hàm lượng chì cao, mà đôi khi có thể được tìm thấy trong đường ống nước hoặc sơn trong các tòa nhà cũ, có thể có nguy cơ phát triển ADHD.
Tổn thương não bộ: Trẻ em bị chấn thương não có thể biểu hiện một số hành vi tương tự như ADHD. Tuy nhiên, chỉ có một tỷ lệ nhỏ trẻ em bị ADHD đã bị chấn thương sọ não.
*Các dấu hiệu và triệu chứng: Thiếu chú ý, hiếu động thái quá, và bốc đồng là hành vi quan trọng của ADHD. Tuy những hành vi này là bình thường đối với tất cả trẻ em, nhưng đối với trẻ em bị ADHD, những hành vi này nghiêm trọng hơn và xảy ra thường xuyên hơn. Các triệu chứng này phải kéo dài trong vòng 6 tháng trở lên và với một mức độ nghiệm trọng hơn những đứa trẻ khác cùng lứa tuổi.
Trẻ em có các triệu chứng thiếu chú ý có thể:
- dễ dàng bị phân tâm, bỏ qua các chi tiết, hay quên,
- thường xuyên chuyển đổi từ hoạt động naỳ sang hoạt động khác mà không hoàn thành hoạt động nào cả, gặp khó khăn trong việc tập trung vào một hoạt động
- trở nên chán nản với một công việc chỉ sau một thời gian ngắn
- gặp khó khăn trong việc tập trung chú ý tổ chức và hoàn thành một công việc hay học một điều mới
- gặp khó khăn trong việc hoàn thành bài tập về nhà/homework
- thường đánh mất đồ đạc (ví dụ, bút chì, đồ chơi, bài tập) cần thiết để hoàn thành công việc hoặc hoạt động
- Không có vẻ lắng nghe khi nói chuyện với người khác, hay mơ mộng, dễ dàng nhầm lẫn, và di chuyển chậm chạp
- gặp khó khăn trong xử lý thông tin một cách nhanh chóng và chính xác
- thường không làm theo lời hướng dẫn ở trường và ở nhà.
- tỏ ra bồn chồn và lúng túng, không thể ngồi yên
- nói không ngừng
- rất thiếu kiên nhẫn
- thốt ra ý kiến không phù hợp, thể hiện cảm xúc của mình không hạn chế, và hành động không quan tâm đến hậu quả
-Thường làm gián đoạn cuộc trò chuyện hoặc các hoạt động của người khác.
ADHD/ADD là một trong những rối loạn thường gặp nhất ở trẻ em và có thể tiếp tục qua tuổi vị thành niên và tuổi trưởng thành. Tuổi trung bình ADHD bộc phát là 7 tuổi.
ADHD ảnh hưởng đến khoảng 4,1% dân chúng ở Mỹ từ 18 tuổi trở lên. Chứng rối loạn này ảnh hưởng đến 9,0% trẻ em ở Mỹ tuổi từ 13 đến 18 tuổi. Bé trai có nguy cơ mắc phải chứng ADHD nhiều hơn bé gái đến bốn lần.
Nghiên cứu cho thấy số lượng trẻ em được chẩn đoán bị ADHD ngày càng tăng, nhưng không rõ lý do tại sao.
*Phương pháp điều trị
Các phương pháp điều trị hiện nay tập trung vào việc giảm các triệu chứng do ADHD gây ra và cải thiện chức năng. Phương pháp điều trị bao gồm thuốc, các hình thức trị liệu tâm lý, giáo dục.
Phương pháp điều trị có thể làm giảm nhiều triệu chứng rối loạn, nhưng không có cách chữa dứt chứng rối loạn này. Nếu được điều trị, hầu hết mọi người bị ADHD có thể thành công trong trường học và sống một cuộc sống bình thường.
- Thuốc: Loại phổ biến nhất dùng để điều trị ADHD được gọi là "chất kích thích". Mặc dù nó có vẻ bất thường khi điều trị ADHD với một loại thuốc được coi là một chất kích thích, nó thực sự có tác dụng làm dịu chứng rối loạn của trẻ em bị ADHD. Đối với nhiều trẻ em, thuốc ADHD giảm chứng hiếu động thái quá và cải thiện khả năng tập trung, làm việc và học tập. Trong khi dùng thuốc, trẻ em phải được theo dõi chặt chẽ và cẩn thận bởi người chăm sóc và các bác sĩ.
- Tác dụng phụ của thuốc kích thích để chữa trị chứng ADHD là gì? Các tác dụng phụ thường gặp nhất là giảm sự thèm ăn, khó ngủ, lo âu, và cảm giác bực bội khó chịu. Một số trẻ em còn bị đau bụng nhẹ hoặc đau đầu. Hầu hết các tác dụng phụ thường nhẹ và biến mất theo thời gian hoặc khi mức độ liều lượng được hạ xuống.
- Các phương pháp trị liệu tâm lý: Liệu pháp hành vi (Behavior therapy) nhằm mục đích giúp trẻ thay đổi hành vi của mình. Nó có thể liên quan đến việc hỗ trợ các hoạt động thiết thực, chẳng hạn như giúp đỡ trẻ hoàn thành việc học. Liệu pháp hành vi cũng dạy một đứa trẻ làm thế nào để theo dõi hành vi của chính mình. Trẻ có thể cố gắng để được khen ngợi hay được phần thưởng cho một hành động cụ thể. Phụ huynh và giáo viên cũng có thể đưa ra phản hồi tích cực hay tiêu cực đối với một hành vi nhất định của trẻ. Liệu pháp hành vi có thể dạy cho các em các kỹ năng xã hội, chẳng hạn như làm thế nào để đợi đến lượt mình, chia sẻ đồ chơi của mình, yêu cầu giúp đỡ, hoặc trả lời các lời trêu chọc, và dạy các em học cách hiểu được nét mặt và giọng nói của người khác, và làm thế nào để làm theo các lời chỉ dẫn.
*Cha mẹ có thể giúp đỡ con rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD/ADD) như thế nào?
Trẻ em bị ADHD cần sự hướng dẫn và cảm thông của phụ huynh và giáo viên để đạt được thành công trong trường lớp. Cha mẹ có thể cần sự giúp đỡ đặc biệt để vượt qua cảm giác đau buồn vì con bị chứng rối loạn tăng động giảm chú ý/ADHD. Các chuyên gia sức khỏe tâm thần có thể giáo dục phụ huynh về ADHD và các ảnh hưởng đối với gia đình.
Behavior modification/ Hệ thống khen thưởng hành vi: Cha mẹ cần học kỹ năng làm cha mẹ của trẻ em ADHD để biết cách sử dụng hệ thống khen thưởng hành vi của trẻ (behavior modification) để thay đổi hành vi của trẻ. Cha mẹ được hướng dẫn để đưa ra phản hồi tích cực ngay lập tức đối với hành vi mà họ muốn khuyến khích, và chỉ dẫn hoặc chuyển hướng hành vi mà họ muốn ngăn cản.
Nếu đứa trẻ không thể hoàn thành công việc, cha mẹ có thể giúp con em mình chia công việc lớn thành nhiều công việc nhỏ hơn.
*Làm thế nào để giúp trẻ em ADHD tổ chức công việc và tuân theo sự hướng dẫn
- Lịch trình: Giữ cùng một thói quen mỗi ngày, từ giờ thức giấc đến giờ ngủ, thời gian để làm bài tập, chơi ngoài trời, và các hoạt động trong nhà. Giữ lịch trình trên tủ lạnh hoặc trên bảng thông báo trong bếp.
- Sắp xếp các vật dụng hàng ngày: Có một nơi nhất định cho tất cả mọi thứ, và giữ mọi thứ trong vị trí của nó. Điều này bao gồm quần áo, backpack (cặp đi học) và đồ chơi.
- Nhắc nhở cho con của bạn tầm quan trọng của việc mang về nhà bài tập và những cuốn sách cần thiết.
- Rõ ràng và nhất quán. Trẻ em bị ADHD cần có quy định rõ ràng và ít thay đổi để các em có thể hiểu và làm theo.
- Khen ngợi và tặng phần thưởng (phần thưởng không cần nhiều hay có giá trị, có thể chỉ là các món đồ chơi nhỏ để khuyến khích các em) khi các quy tắc được tuân theo. Trẻ em bị ADHD thường mong muốn nhận được các phản hồi tích cực từ phụ huynh và giáo viên. Hãy cố gắng tìm kiếm hành vi tốt và tiến bộ của các em, và khen ngợi hay tặng phần thưởng cho các em.
Mina Minh Hà
Send comment
