Hôm nay,  

Từ sau cuộc chiến

29/04/201709:34:00(Xem: 7438)

Từ sau cuộc chiến

Sean Bảoblank
 ​Sau 4 năm nội chiến khốc liệt, phe miền Nam chấp nhận thua trận. Tướng Grant thảo vội những điều khoản đầu hàng trao cho tướng Lee: "Những binh lính miền Nam sẽ không bị coi là phản quốc. Họ sẽ không bị đi tù. Chính phủ không được đụng tới hoặc phiền hà nếu họ chấp hành tốt luật lệ nơi cư ngụ. Kỵ binh được quyền mang ngựa và lừa về nhà để giúp gia đình họ cày cấy vào mùa xuân. Binh lính được quyền giữ lại khí giới cá nhân để giúp họ bảo vệ gia đình." Tướng Lee đọc xong và nói: "Điều này sẽ làm quân lính của tôi vui lắm."
 

Một vài giờ sau khi Abraham Lincoln bị ám sát, phó tổng thống Andrew Johnson tuyên thệ nhậm chức vào ngày 15 tháng 4, 1865. Hơn 3 tuần sau, Andrew và phe miền Bắc đối diện với thử thách lớn: dùng chiến thắng của mình như thế nào cho việc hàn gắn đất nước và tái thiết sau chiến tranh? Mặc dù có một khoảnh khắc chớm lên muốn trả thù cho Abraham Lincoln và xữ phạt những kẻ phản loạn. Nhưng không có một ý tưởng và chính sách trừng phạt nào đối với miền Nam. Cái khó nhất là làm sao khôi phục lại các tiểu bang thua trận để cùng chung trong một liên bang, lấy được lòng dân trong cả nước.
 

Hai năm trước, sau chiến thắng quyết định ở Gettysburg và Vicksburg, Lincoln đã bày tỏ rằng các bang miền Nam chưa bao giờ ly khai hợp pháp cả; họ đã bị một số công dân phản loạn lừa dối dẫn tới việc thách thức không tuân phục Chính quyền Liên bang. Và vì chiến tranh là hành động của các cá nhân nên Chính phủ Liên bang sẽ xử lý những cá nhân này chứ không phải với các bang. Do đó, vào năm 1863, Lincoln lên Kế hoạch 10%: bất kỳ bang nào mà có 10% cử tri trung thành với Hiến pháp nước Mỹ thì sẽ được thu nhận lại trong liên bang. Trong khi đó phe Cộng hòa cấp tiến đã phản đối và đòi nâng lên 50% số cử tri. Tổng thống Lincoln đã phủ quyết. Dù vậy quốc hội đã lập Cục Phụ Trách Nô Lệ Được Tự Do tháng 3, 1865, nhằm trợ cấp thức ăn, dụng cụ, bảo vệ và chia đất cho người da đen.
 
Mùa thu 1865 Tổng thống Johnson đã ân xá toàn bộ binh lính sĩ quan miền Nam, trả lại đất đai cho chủ cũ, sử dụng và bổ nhiệm thống đốc và phục hồi hầu hết các bang miền Nam, không thừa nhận mọi khoản nợ đã dùng để trợ giúp cho phe ly khai trong thời gian chiến tranh và phê chuẩn bổ sung Tu Chính Án thứ 13 của Hiến pháp: bãi bỏ chế độ nô lệ. Cho đến cuối năm 1865, với một vài ngoại lệ, quá trình tái thiết và hòa giải tiến triển dù gặp nhiều chống đối trong quốc hội. Nhiều lãnh đạo chính phủ và tướng lãnh của phe thua trận được vào ghế quốc hội. Alexander Stephens, phó Tổng thống Confederate được bầu vào thượng viện,
 
Trong khi đó vài bang miền Nam lợi dụng sự khoan nhượng của Johnson đã áp dụng một loạt các luật gọi là Black Codes nhằm giới hạn quyền lợi của người da đen được giải phóng và tiếp tục dùng "lực lượng đen" cho công việc lao động. Hành động này làm phe miền Bắc và vài thành viên trong Quốc hội nổi giận, họ từ chối những chiếc ghế trong chính quyền từ phe miền Nam. Ngày 9 tháng 4, 1866 Quốc hội thông qua dự luật Nhân quyền, dự luật đầu tiên trong lịch sử về quyền con người bình đẳng trước pháp luật. Sau đó Tu Chính Án thứ 14 cho phép các nô lệ trở thành công dân Hoa Kỳ vào ngày 30 tháng 4, 1866.
 


Nhiều người da trắng miền Nam lo ưu thế chính trị và xã hội của họ bị đe dọa nên đã dùng những biện pháp bất hợp lệ đề ngăn chặn người da đen giành được quyền bình đẳng. Tổ chức cực đoan Ku Klux Klan ra đời ở Pulaski, Tennessee ngày 24 tháng 12, 1865 và trở nên ngày càng tàn bạo. Tháng 3, 1867 Quốc hội thông qua Đạo luật tái thiết đầu tiên, tạm thời chia miền Nam thành 5 vùng quân sự, mỗi khu vực do một viên tướng của Liên bang điều hành. Đồng thời thành lập các chính phủ dân sự phê chuẩn bổ sung sửa đổi Tu Chính Án thứ 14 và chấp nhận quyền bầu cử của người da đen. Những người ủng hộ phe ly khai và không tuyên thệ trung thành với nước Mỹ sẽ không được đi bầu cử. Ngày 24 tháng 7, 1866 Tennessee là tiểu bang miền Nam đầu tiên gia nhập trở lại với liên bang. Trong khi các bang miền Nam khác tiếp tục chống đối Tu chính án thứ 14. Tổng thống Johnson tiếp tục phủ quyết các Đạo luật tái thiết nhằm kiểm soát các bang phản loạn, bãi nhiệm Bộ trưởng chiến tranh Edwin M. Stanton, dẫn đến Quốc hội lần đầu tiên đàn hặc Tổng thống Johnson vào tháng 3, 1868. Johnson thoát được chỉ nhờ 1 phiếu bầu. Năm 1868 Oscar J. Dunn, một nô lệ da đen đầu tiên được bầu làm Thống đốc Louisiana. Tháng 8 năm đó Arkansas, North Carolina, South Carolina, Louisiana, Alabama và Florida tái nhập liên bang sau khi thừa nhận Tu Chính Án 14. Một tháng sau thì bạo động chống đối ở Opelousas, Louisiana làm 300 người da đen bị chết. Ulysses S. Grant, người hùng của cuộc nội chiến lên làm Tổng thống thứ 18, hủy bõ Cục Phụ Trách Nô Lệ và Tu chính án thứ 15 được Quốc hội thông qua vào năm 1870, quyết định quyền đi bầu cử của công dân Hoa Kỳ sẽ không bị phủ nhận hay hạn chế bởi Chính phủ Hoa Kỳ hay chính phủ bất kỳ bang nào vì lý do chủng tộc, màu da hay tình trạng nô lệ trước đây. Tất cả các bang miền Nam còn lại đều gia nhập liên bang. Tháng 5, 1872 Tổng thống Grant ký Đạo luật ân xá phục hồi quyền đi bầu và ứng cử cho hơn 150 ngàn sĩ quan binh lính của phe thua trận. Tuy vậy phải đến khi Tổng thống thứ 19 Rutherford B. Hayes rút quân đội ở S. Carolina và Louisiana thì Thời kỳ tái thiết sau nội chiến mới thực sự kết thúc.
 blank

Một cựu chiến binh Bắc quân Hoa Kỳ bắt tay một cựu chiến binh Nam quân Hoa Kỳ trong buổi lễ ở Gettysburg tại Pennsylvania năm 1913.
 

Trải qua 3 đời tổng thống với 3 Tu Chính Án thay đổi hiến pháp cho một đất nước đất nước sau cuộc nội chiến huynh đệ tương tàn. Bốn triệu người da đen tự do làm thay đổi nhanh chóng thời kỳ tái thiết bằng cách thể hiện quyền lợi công dân của mình trong chính quyền và nền kinh tế. Với 12 năm xung đột vì mâu thuẫn quyền lợi Nam - Bắc và nhiệt huyết từ các nhà lãnh đạo đất nước, nền dân chủ được phát huy tối ưu. Các nguồn lao động từ miền Nam cùng sự phát triển công nghiệp tiên tiến ở miền Bắc. Các chất xám và nhiệt tình xây dựng đất nước ở cả hai miền. Lần đầu tiên hệ thống giáo dục của tiểu bang miền Nam được tài trợ, chính sách thuế má công bằng, luật cấm kỳ thị chủng tộc ở các phương tiện vận chuyển và sinh hoạt nơi công cộng, liên bang trợ giúp đầu tư cho ngành hỏa xa và các tập đoàn công ty lớn...

Người Mỹ nhìn lại và xem thời kỳ tái thiết là một thất bại. Sau nội chiến thì chiến trường tiếp tục xãy ra ở chính trường. Người da đen vẫn còn vất vả để có được một đời sống công bằng trong tự do, tổ chức cực đoan Ku Klux Klan làm ung nhọt xã hội dân chủ, sự lũng đoạn và cơ hội đầu tư trong nền kinh tế làm bất công gia tăng, vai trò của chính quyền liên bang bao trùm lên các tiểu bang và kỳ thị da màu vẫn đậm nét cho đến 1960 với làn sóng phản đối để có được một ước mơ "I have a dream" của Martin Luther King. Thế nhưng 3 Tu Chính Án ra đời của một Hiến pháp dân chủ tối ưu đã đặt nền móng cho sự phát triển của đất nước ngày càng hùng mạnh. Nước Mỹ thống nhất và có được lòng dân từ miền Nam thua trận.

Người ta gọi thỏa thuận đầu hàng của tướng Grant và tướng Lee là Thỏa thuận của những người quân tử - The Gentlemen’s Agreement. Chính xác thì đó là thỏa thuận giữa các gentlemen, các người đàn ông hào hùng trong chinh chiến, nhân ái trong hòa bình, trọng chữ tín và đầy viễn kiến.

 

Sean Bảo



In Trang
Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
1234567Trang sauTrang cuối

Ở đời dường như chúng ta hay nghe nói người đi buôn chiến tranh, tức là những người trục lợi chiến tranh như buôn bán vũ khí, xâm chiếm đất đai, lãnh thổ của nước khác, thỏa mãn tham vọng bá quyền cá nhân, v.v… Nhưng lại không mấy khi chúng ta nghe nói có người đi buôn hòa bình. Vậy mà ở thời đại này lại có người đi buôn hòa bình. Thế mới lạ chứ! Các bạn đừng tưởng tôi nói chuyện vui đùa cuối năm. Không đâu! Đó là chuyện thật, người thật đấy. Nếu các bạn không tin thì hãy nghe tôi kể hết câu chuyện dưới đây rồi phán xét cũng không muộn. Vậy thì trước hết hãy nói cho rõ ý nghĩa của việc đi buôn hòa bình là thế nào để các bạn khỏi phải thắc mắc rồi sau đó sẽ kể chi tiết câu chuyện. Đi buôn thì ai cũng biết rồi. Đó là đem bán món hàng này để mua món hàng khác, hoặc đi mua món hàng này để bán lại cho ai đó hầu kiếm lời. Như vậy, đi buôn thì phải có lời...

Hồi đầu năm nay, một người bạn quen gọi đến, chỉ sau một tháng quốc gia chuyển giao quyền lực. Giọng chị mệt mỏi, pha chút bất cần, “Giờ sao? Đi đâu bây giờ nữa?” Chị không hỏi về kế hoạch chuyến đi du lịch, cũng không phải địa chỉ một quán ăn ngon nào đó. Câu hỏi của chị đúng ra là, “Giờ đi tỵ nạn ở đâu nữa?” “Nữa!” Cái chữ “nữa” kéo dài, rồi buông thỏng. Chữ “nữa” của chị dài như nửa thế kỷ từ ngày làm người tỵ nạn. Vài tháng trước, cuộc điện thoại gọi đến người bạn từng bị giam giữ trong nhà tù California vì một sai phạm thời trẻ, chỉ để biết chắc họ bình an. “Mỗi sáng tôi chạy bộ cũng mang theo giấy quốc tịch, giấy chứng minh tôi sinh ở Mỹ,” câu trả lời trấn an người thăm hỏi.

Chỉ trong vài ngày cuối tuần qua, bạo lực như nổi cơn lốc. Sinh viên bị bắn trong lớp ở Đại học Brown. Người Do Thái gục ngã trên bãi biển Bondi, Úc châu, ngay ngày đầu lễ Hanukkah. Một đạo diễn tài danh cùng vợ bị sát hại — nghi do chính con trai. Quá nhiều thảm kịch trong một thời khắc ngắn, quá nhiều bóng tối dồn dập khiến người ta lạc mất hướng nhìn. Nhưng giữa lúc chưa thể giải được gốc rễ, ta vẫn còn một điều có thể làm: học cho được cách ứng xử và phản ứng, sao cho không tiếp tay cho lửa hận thù. Giữ đầu óc tỉnh táo giữa khủng hoảng giúp ta nhìn vào ngọn cháy thật, thay vì mải dập tàn lửa do người khác thổi lên.

Trong những thời khắc nguy kịch nhất, thảm họa nhất, tổng thống Hoa Kỳ là người duy nhất có tiếng nói quyền lực với toàn dân để đưa họ vượt qua nghịch cảnh. Tổng thống sẽ trấn an dân bằng luật pháp, bằng ý chí kiên cường, bằng bản lĩnh lãnh đạo, bao dung nhưng dứt khoát. Thậm chí, có khi phải bằng mệnh lệnh sắc bén để khống chế những tư tưởng bốc đồng sẽ gây hỗn loạn. Mấy trăm năm lập quốc của Mỹ đã chứng minh rất nhiều lần như thế.

(Sydney – 14 tháng 12, 2025) - Hàng trăm người có mặt tại bãi biển Bondi, Sydney, để dự lễ Hanukkah đã chứng kiến một trong những vụ khủng bố đẫm máu nhất kể từ sau thảm sát Port Arthur năm 1996. Vào lúc 6 giờ 45 chiều Chủ Nhật, hai tay súng mặc đồ đen xuất hiện trên cây cầu bộ hành nối Campbell Parade với Bondi Pavilion, bắt đầu nổ súng xuống đám đông đang dự lễ. Hai kẻ này dùng súng trường, bắn liên tục trong khoảng 10 phút, khiến hàng trăm người hoảng loạn bỏ chạy, nhiều người ngã gục ngay trên bãi cát và công viên ven biển. Ít nhất 12 người thiệt mạng, trong đó có 9 nạn nhân thường dân, 1 cảnh sát và 2 tay súng (một bị bắn chết tại chỗ, một bị bắt nhưng sau đó tử vong do vết thương). Ngoài ra, có ít nhất 38 người bị thương, trong đó có 2 cảnh sát và nhiều nạn nhân ở tình trạng nguy kịch.

Năm 2024, con người trung bình dành hai giờ rưỡi mỗi ngày trên mạng xã hội. Nhân lên, đó là hơn một tháng mỗi năm nhìn vào màn hình, lướt ‘feed’ (dòng tin), đợi ‘notification’ (báo tin), đếm ‘like’ (lược thích). Bạn dành nhiều thới giờ cho Facebook, Instagram, TikTok. Và câu hỏi không phải "có nhiều không?", mà là "chúng ta nhận được gì?" Câu trả lời, theo một nhóm triết gia, nhà tâm lý học, nhà xã hội học đương đại, không phải kết nối, không phải hạnh phúc, không phải sự thật. Mà là cô đơn có tổ chức, lo âu có hệ thống, và sự thật bị thao túng. Mạng xã hội—đặc biệt Facebook, nền tảng với ba tỷ người dùng, lớn hơn bất kỳ quốc gia nào trên hành tinh—không phải công cụ trung lập. Nó là kiến trúc quyền lực đang định hình lại não bộ, xã hội, và chính trị theo cách mà chúng ta chưa kịp nhận ra. Và đây là điều đáng sợ nhất: chúng ta không bị ép. Chúng ta tự nguyện. Chúng ta mở Facebook vì muốn "kết nối." Nhưng sau ba mươi phút lướt, chúng ta cảm thấy trống rỗng hơn. Chúng ta vào để "cập nhật

Trong sân khấu chính trị đồ sộ từ cổ chí kim của nước Mỹ, hiếm có nhân vật nào diễn xuất giỏi như Donald J. Trump. Những cuộc vận động tranh cử từ hơn mười năm trước của Trump vốn đã tràn ngập những lời hứa, giáo huấn, sự tức giận vì “nước Mỹ quá tệ hại”, những lời phỉ báng đối thủ. Tất cả hòa hợp thành những bản giao hưởng ký tên DJT. Mỗi lần Trump bước lên sân khấu, điệu nhảy YCMA vô tư, không theo chuẩn mực, thay cho tiếng kèn hiệu triệu “hoàng đế giá lâm.”

Năm 2025 được xem là giai đoạn khó khăn cho ngành khoa học khi ngân sách nghiên cứu bị thu hẹp và nhiều nhóm chuyên môn phải giải thể. Tuy vậy, những thành tựu y học nổi bật lại chứng minh rằng sức sáng tạo của con người chưa bao giờ dừng lại. Hàng loạt phát hiện mới đã mở rộng hiểu biết của chúng ta về sức khỏe, đồng thời thay đổi cách chăm sóc bệnh nhân hiện nay. Dưới đây là chín trong số những khám phá ấn tượng nhất trong năm 2025.

Năm 2025 khởi đầu bằng nỗi lo dấy lên từ các sàn tài chính quốc tế. Tháng Tư, Tổng thống Donald Trump khơi lại cuộc chiến thương mại, khiến nhiều người e sợ suy thái toàn cầu. Thế nhưng, sau mười hai tháng, kinh tế thế giới vẫn đứng vững: tổng sản lượng tăng khoảng 3%, bằng năm trước; thất nghiệp thấp và chứng khoán nhiều nơi tiếp tục lên giá. Chỉ riêng lạm phát vẫn còn là bóng mây bao phủ, vì phần lớn các nước trong khối công nghiệp OECD chưa đưa được vật giá về mức ổn định như mong muốn.

Sự phát triển nhanh chóng của Artificial Intelligence/ AI và robot đặt ra nhiều thách thức về đạo đức xã hội và cá nhân, đặc biệt là trong việc thu thập dữ liệu cá nhân làm ảnh hưởng đến các quyết định quan trọng như tuyển dụng, trị liệu và xét xử. Mặc dù AI có thể mô phỏng cảm xúc, nhưng không có ý thức thực sự, dẫn đến nguy cơ làm cho con người phụ thuộc vào AI và robot và suy giảm kỹ năng giao tiếp xã hội...
1234567Trang sauTrang cuối
VB Podcast



Kính chào quý vị,

Tôi là Derek Trần, dân biểu đại diện Địa Hạt 45, và thật là một vinh dự lớn lao khi được đứng nơi đây hôm nay, giữa những tiếng nói, những câu chuyện, và những tâm hồn đã góp phần tạo nên diện mạo văn học của cộng đồng người Mỹ gốc Việt trong suốt một phần tư thế kỷ qua.
Hai mươi lăm năm! Một cột mốc bạc! Một cột mốc không chỉ đánh dấu thời gian trôi qua, mà còn ghi nhận sức bền bỉ của một giấc mơ. Hôm nay, chúng ta kỷ niệm 25 năm Giải Viết Về Nước Mỹ của nhật báo Việt Báo.

Khi những người sáng lập giải thưởng này lần đầu tiên ngồi lại bàn thảo, họ đã hiểu một điều rất căn bản rằng: Kinh nghiệm tỵ nạn, hành trình nhập cư, những phức tạp, gian nan, và sự thành công mỹ mãn trong hành trình trở thành người Mỹ gốc Việt – tất cả cần được ghi lại. Một hành trình ý nghĩa không những cần nhân chứng, mà cần cả những người viết để ghi nhận và bảo tồn. Họ không chỉ tạo ra một cuộc thi; họ đã và đang xây dựng một kho lưu trữ. Họ thắp lên một ngọn hải đăng cho thế hệ sau để chuyển hóa tổn thương thành chứng tích, sự im lặng thành lời ca, và cuộc sống lưu vong thành sự hội nhập.

Trong những ngày đầu ấy, văn học Hoa Kỳ thường chưa phản ánh đầy đủ sự phong phú và đa dạng về kinh nghiệm của chúng ta. Giải thưởng Viết Về Nước Mỹ thực sự đã lấp đầy khoảng trống đó bằng sự ghi nhận và khích lệ vô số tác giả, những người đã cầm bút và cùng viết nên một thông điệp mạnh mẽ: “Chúng ta đang hiện diện nơi đây. Trải nghiệm của chúng ta là quan trọng. Và nước Mỹ của chúng ta là thế đó.”


Suốt 25 năm qua, giải thưởng này không chỉ vinh danh tài năng mà dựng nên một cộng đồng và tạo thành một truyền thống.
Những cây bút được tôn vinh hôm nay không chỉ mô tả nước Mỹ; họ định nghĩa nó. Họ mở rộng giới hạn của nước Mỹ, làm phong phú văn hóa của nước Mỹ, và khắc sâu tâm hồn của nước Mỹ. Qua đôi mắt họ, chúng ta nhìn thấy một nước Mỹ tinh tế hơn, nhân ái hơn, và sau cùng, chân thật hơn.

Xin được nhắn gửi đến các tác giả góp mặt từ bao thế hệ để chia sẻ tấm chân tình trên các bài viết, chúng tôi trân trọng cảm ơn sự can đảm của quý vị. Can đảm không chỉ là vượt qua biến cố của lịch sử; can đảm còn là việc ngồi trước trang giấy trắng, đối diện với chính mình, lục lọi ký ức đau thương sâu đậm, và gửi tặng trải nghiệm đó đến tha nhân. Quý vị là những người gìn giữ ký ức tập thể và là những người dẫn đường cho tương lai văn hóa Việt tại Hoa Kỳ.

Với Việt Báo: Xin trân trọng cảm ơn tầm nhìn, tâm huyết, và sự duy trì bền bỉ giải thưởng này suốt một phần tư thế kỷ.
Khi hướng đến 25 năm tới, chúng ta hãy tiếp tục khích lệ thế hệ kế tiếp—những blogger, thi sĩ, tiểu thuyết gia, nhà phê bình, nhà văn trẻ—để họ tìm thấy tiếng nói của chính mình và kể lại sự thật của họ, dù đó là thử thách hay niềm vui. Bởi văn chương không phải là một thứ xa xỉ; đó là sự cần thiết. Đó là cách chúng ta chữa lành, cách chúng ta ghi nhớ, và là cách chúng ta tìm thấy nơi chốn của mình một cách trọn vẹn.

Xin cảm ơn quý vị.

NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.