Hôm nay,  

Khi Tôn Giáo thay thế Tổ Quốc (bài 2 Atatürk)

10/13/201709:32:00(View: 7080)

 

2017-10-13 : Khi Tôn Giáo thay thế Tổ Quốc  (bài 2 Atatürk)

 

 Atatürk, và ván bài thế tục.

 

Dẹp Tôn Giáo để cổ súy Dân tộc .

Phan Văn Song

 

Tuần trước, viết bài giới thiệu Ibn Saoud thứ hai, tên thật là Abdelaziz ben Abderrahmane Al Saoud  người sáng lập quốc gia Vương quốc A Rập XaÚt –  Royaume d’Arabie Saoudite - Kingdom of Saudi Arabia hùng mạnh giàu có, của thế kỷ thứ 20 nầy. Nhưng thật sự mà nói, đây là lần thứ ba Vương quốc ấy ra đời – và tồn tại từ năm 1933 đến nay. - hai lần trước, do ông nội của anh, Ibn Saoud số một, và cha anh đều bị đánh tan trong những trận chiến với Đế quốc Ottoman. Sở dĩ lần nầy thành công, tồn tại đến ngày nay, ấy là nhờ tài nghệ khôn khéo ngoại giao, biết lựa chọn, « lựa đúng người trao thân gởi phận », dựa vào một thế lực mới nổi, lúc bấy giờ - Huê Kỳ – và biết sử dụng tài nguyên Chúa Allah mới tặng cho dân A Rập - dầu hỏa !

 

-  Ibn Saoud 2 đã thương thuyết bán dầu hỏa cho Huê kỳ, thay vì giao du với Anh Quốc, cường quốc thuộc địa địa phương đương thời ở Cận Đông và Trung Đông, thuở ấy (cùng với Pháp) - (Hiệp Ước USS Quincy với Tổng thống Roosevelt ngày 14-02-1945 đánh dấu sự kiện quan trọng nầy) !

 

Lấy tên nước bằng ghép tên của một vùng, một bán đảo, một chủng tộc - A Rập - và tên gia đình mình - Al Saoud - là một sự kiêu căng, tự cao tự đại, vừa tự hào gia đình, dân tộc, chủng tộc, cộng với cái tự hào tôn giáo, dùng tôn giáo làm  biểu tượng và vũ khí chánh trị. Điển hình của cái tự mãn ấy : lá cờ võn vẹn chỉ, với một nền mầu xanh lam - mầu chung của Hồi giáo - và hai biểu tượng của đạo giáo : câu kinh ca tụng Chúa Allah và thanh kiếm cimeterre đặc biệt của dân thánh chiến hồi giáo (nửa đao nửa kiếm) để trừng phạt những ai không đạo, ngoài đạo, chống đạo, tóm lại tất cả những Infidèles – Không Trung thành (với Đạo Hồi).

 

- Hai hình ảnh, hai biểu tượng, để nói rõ tư tưởng, chánh sách cai trị : Thanh kiếm và  Kinh Coran, lập trường rõ ràng của những người sáng lập Đạo và giữ Đạo - trước là Giáo Chủ Mahomet, nay là Ibn Saoud. Cả hai đều muốn thành lập một Thánh Quốc Hồi Giáo, xưa với một Khalifat, hoàn toàn trừu tượng, chú trọng vào tôn giáo, xuyên quốc gia, xuyên biên giới - Khalifat thường bị dịch sai là Nhà Nước Hồi Giáo – État islamique - Islamic State – IS. Sai vì Khalifat có thể chỉ có Thần quyền thôi ! Người thủ lãnh là Khalif hay calife… Calife nghĩa là thừa kế (thừa kế, kế vị Giáo Chủ) - successeur, một lãnh tụ tinh thần, tôn giáo hơn là lãnh tụ chánh trị.

- Riêng Vương quốc A Râp Xa Út : các hậu duệ Ibn Souad 2 đều là Vua – vừa thế quyền vừa thần quyền ( tới ngày hôm nay 2017, toàn là con ruột của ông  cả!).

 

 - A Rập XaÚt nay là một  Vương Quốc hoàn toàn với một quốc giáo, cũng là quốc gia trung tâm Hồi Giáo. Đất nước của Chúa Allah, và ông Vua Ibn Saoud là người đại diện: Mọi công dân hoặc Phải Thật sự là Giáo dân Trung thành hoặc bị Diệt – người dân chỉ gồm là người Fidèles - Trung thành (với Chúa Allah!) thôi ! Nói tóm lại gia đình của Ibn Saoud, Al Saoud, tự tuyên bố mình là chánh gốc, là trung tâm của Văn hóa A Rập – Hồi giáo, chánh gốc Hồi giáo, và chánh gốc chủng tộc, sắc tộc hay dân tộc A Rập ! Và dỉ nhiên, một cách gián tiếp nhận mình là đại diện Allah. Trong khi các lãnh đạo các phái Hồi Giáo khác chỉ nhận mình là giòng dõi Giáo Chủ – Tiên tri Mohamet, người đã ngộ và nhận lời của Chúa phán ( bắt chước theo truyền thống Môi sen của Do Thái Giáo)

Cũng nên nhắc rằng tôn giáo Hồi giáo vượt khỏi biên giới của thế giới A Rập – Hồi Giáo phát xuất Cận Đông (Mecca – Medina...),

 . tràn về hướng Tây, phía Mặt Trời lặn – Magreb, các vùng từ Ai cập đến Mauritanie, xuyên xuống miền nam Phi Châu nhờ sa mạc và theo đám người du mục đi du thuyết. Ở lục địa Phi, Hồi giáo chỉ ngưng lại do vùng rừng già ở phía Trung Phi và Nam Phi.

. Từ Cận Đông Hồi Giáo tràn về hướng Đông và Đông Bắc, vượt A phú Hản, nhập Pakistan, khi đụng tiểu lục địa Ân độ, vướng phải cái bụng Ấn giáo đầy kỳ thị giai cấp xã hội-les castes – Hồi giáo không kỳ thị giai cấp, chỉ « kỳ thị, trị phái nữ thôi ! » - tựa như Khổng Giáo Tàu buộc đàn bà bó chơn ở nhà làm đồ chơi phục vụ đàn ông « tại gia tòng phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử » -

. Nhờ ghe thuyền thương nghiệp, Hồi giáo vượt biển nhập Mã lai và Nam Dương. Hồi Giáo đến Việt Nam (Chăm), và Phi luật Tân (Moro) bằng các thuyền nhơn buôn bán Mã Lai và Indonesia.

Tóm lại, hai Đại Dương đã nhốt Hồi Giáo trong lục địa Á Âu !

- Hồi Giáo là một tôn giáo không có Giáo Hội, tất cả kinh kệ, luật lệ – charia, và tập tục lễ nghi - sunna đều theo cuốn Kinh Coran. Hồi Giáo phát triển rất nhanh, đi theo vết chơn các đoàn du mục vượt sa mạc, nhập vào các ốc đảo, các làng mạc, định cư, hay đi theo các thương thuyền – thuyền Tây phương đi thám hiềm, tìm của quý trao đổi, tìm đất mới, thương thuyền dân Hồi giáo đi gần hơn, nhưng bám trụ, thông thương, chung sống…

 

Giới thiệu Hồi giáo, là giới thiệu một hiện tượng truyền thống tuy đã có cả ngàn năm nay, nhưng nay vẫn rất hiện thời. Hiện tượng Daech, IS Nhà Nước Hồi Giáo và cuộc Thánh Chiến Hồi Giáo - Giáo dân Trung Thành chống những người Phản Thệ – Parjures hay Infidèles là một hiện tượng đã có từ thời lập Giáo vào những năm 600 sau Công Nguyên, đến nay, vẫn còn tiếp tục. 

 

Thế nhưng ngày hôm nay, mặc dù Vương quốc A Rập Xa Út và Cộng hòa Thổ nhỉ Kỳ đều đứng chung, cùng trong một hợp tác chống Daech, nhưng mỗi quốc gia đều có kéo những con cờ để củng cố ảnh hưởng ngỏ hầu vẽ lại địa đồ vùng. Một bên, A Rập Xa Út, cái nôi của Hồi Giáo, nhơn danh Tôn giáo ; còn một bên, Thổ nhỉ Kỳ, nhơn danh lý lịch một dân tộc mạnh, và đã chứng minh bằnh lịch sử. Thử so sánh, giữa hai cái nhìn, cùng thoát thai từ thời sơ khai của hai quốc gia, của hai chế độ, đều được sanh trưởng từ đống tro tàn của Thế Chiến thứ nhứt và của đế quốc Ottoman. Cả hai đều phải trải qua những đấu tranh khó khăn và can trường để có được sự độc lập trước những âm mưu của những thế lực Tây phương. Cả hai đều nhờ hai nhơn vật đặc biệt Ibn Saoud và Attatürk. Nếu Attatürk, lựa cuộc chơi trên một chế độc Cộng hòa Thế tục rất tây học dựa trên một chủ nghĩa dân tộc cổ truyền : Ibn Saouad trái lại, giữ vững lập trường bành trướng Tôn giáo cổ truyền nhưng bám vào nguồn kinh tế tài chánh dầu hỏa tư bản tây phương.

Giới thiệu hai nhơn vật, hai nhà lãnh đạo, để tìm bài học lãnh đạo cho một một Việt Nam tương lai !

 

II - Atatürk, thách thức thế tục :

 

« Chủ quyền nhận được là do sức mạnh và bạo lực. Các hậu duệ của Osman đã dùng bạo lực để chiếm đoạt quyền lực, cai trị đất nước và dân tộc Thổ nhỉ Kỳ, và đã thống trị suốt sáu thế kỷ. Hôm nay, đất nước và dân tộc đã vùng dậy, và quyết tâm lấy lại quyền lực – La souveraineté s’acquiert par la force et la violence. C’est par la violence que les fils d’Osman se sont emparés du pouvoir, qu’ils ont régné sur la nation turque, qu’ils ont maintenu leur domination pendant six siècles. À présent, la nation s’est rébellé et a résolude reprendre elle-même l’exercice de sa souvenaineté ».

 

Đó là những lời Mustapha Kémal, chưa được là « Atatück- Người Cha già dân tộc Thổ», dùng trong bài diễn văn ngày 30 tháng 10 năm 1922, tuyên bố dẹp bỏ chế độ cầm quyền của vị Sultan (lãnh đạo vừa thế quyền vừa thần quyền califat). Mười tám ngày sau, vị Sultan cuối cùng của Đế quốc Ottoman MehmetVI, được Vương quốc Anh  dùng xe cứu thương đưa ra khỏi dinh thự, trốn khỏi thủ đô Contantinople để xuống tàu (Anh) tỵ nạn ở đảo Malte (thuộc địa Anh lúc bấy giờ). Thế là xong một Đế quốc Ottoman với Hồi giáo là quốc giáo đã ngự trị đất Thổ trên sáu thế kỷ (1299-1922) !

 

Ngày 13 tháng 10 1923, một năm sau, để nhấn mạnh rõ ràng đây là một cuộc Cách mạng, đây là một thay đổi lớn, Mustapha Kémal cho dời thủ đô, bỏ Constantinople, để đến Angora, từ nay tên gọi là Ankara.

Từ thành phố nầy, anh đặt bản doanh để chống đở những đối thủ nội địa, những sắc tộc khác nhau đòi tự trị hay độc lập  – nào người Arméniens, nào người Kurdes, nào dân Ottomans ; và cũng để dễ dàng đối đầu với những thù địch bên ngoài, Hy lạp, Anh quốc… Mười lăm ngày sau, anh họp tất cả các sĩ quan và phán : «  Ngày mai, chúng ta tuyên bố thành lập nước Cộng hòa Thổ nhỉ Kỳ » !

 

Ngày 29 tháng10, năm 1923, Cộng hòa Thổ nhỉ Kỳ ra đời ! Đây là Cộng hòa Hồi Giáo đầu tiên. Nhơn cơ hội một sự than phiền của hai chức sắc  tôn giáo hồi giáo đối với chế độ cộng hòa, anh tuyên bố hủy bỏ chế độ califat – nhà nước thần quyền, ngày 3 tháng 3 năm 1924.

Đây mới thật là một hành động đầy nguy hiểm ! Dù biết rằng chế độ califat là một gánh nặng cho một cải tổ, nhưng muốn xóa bỏ, đó là cả một vấn đề ! Vì tập tục, vì truyền thống, vì tôn giáo hồi giáo đè nặng trên xã hội, nên rất khó khăn đề nghị những cải tổ. Rất nhiều người chống đối, kể cả với những thuộc hạ, bạn bè, đồng chí đệ tử thân cận nhứt … Và dĩ nhiên, ngay tức thì, sau ngày tuyên bố xóa bỏ califat, người dân Thổ từ nay không được người A Rập nhìn nhận là cùng văn hóa hồi giáo nữa.

Uất hận, thất vọng, dân A Rập từ naythù dân Thổ, xem rằng dân Thồ là dân vong ơn bội nghĩa… Viện cớ văn hoá A Rập đã giải thoát Thổ nhỉ Kỳ khỏi thế giới Thiên Chúa Giáo ! Thế mà ngày nay, lưỡi gươm Thổ đã trở ngược đâm vào Tôn giáo mình !

 

1/ Thế tục, một ảnh hưởng của Phương Tây ?

 

Trong sách tiểu sử của Atatürk, nhà sử học Fabrice Monnier, đưa ra một giả thuyết. Sở dĩ Atatürk, có cái nhìn thế tục quá khích nầy là do gốc gác gia đình. Mustapha Kémal sanh ra ở vùng Macédoine (Hy lạp) và lớn lên ở Salonique, một thành phố rất quốc tế vừa đa chủng vừa cũng rất ít dân hồi giáo. Là quân nhơn, anh không thích những hội họp tôn giáo, cầu nguyện đầy mê tín dị đoan. Sống trong một căn cứ quân sự đóng ở khu Pancaldi, một khu rất tây hóa của thành phố Constantinople, đầy hàng quán, nhậu nhẹt, ca hát, ăn chơi, trai gái … cộng thêm những kinh nghiệm chiến trường đầy nguy hiểm, máu lửa… anh xa lánh hẳn tôn giáo. Mustapha lại càng xa lánh tôn giáo và mê tín dị đoan, vì là rất mê đọc các sách âu tây, chẳng những sách chiến lược âu tây, mà còn là môt « con mọt sách » âu tây nữa, lại là một người ngưởng mộ những nhà văn của thế kỷ Ánh Sáng, của thế kỷ Minh Triết của nước Pháp : Rousseau, Voltaire, ông cũng mê, cũng thích, ngưởng mộ Auguste Comte, người cha đẻ của lý thuyết thực tiển-le Positivisme, hay Durkheime nhà xã hội học ...

Mustapha Kémal, còn là tác giả, là nhà sáng lập, chủ bút tạp chí Vatan, trong ấy anh phê bình những hủ tục luật lệ Hồi giáo - charia hay những  tập tục, hành xữ cỗ xưa theo hồi giáo trong quân đội Thổ. Dĩ nhiên, anh gây sự chú ý của cấp trên, và bị « đì xa xứ » khỏi thủ đô Constantinople. Do đó, anh vắng mặt trong cuộc cách mạng do phong trào Jeunes Turcs – Các người Thổ Trẻ, các sĩ quan trẻ đòi làm Cách mạng kiểu Pháp, đã giựt được chánh quyền năm 1908, và giữ được đến năm 1920.

Muốn được hiểu tư tưởng và lý thuyết kémal chủ nghĩa - kémalisme, chúng ta cũng nên lồng vào bối cảnh của Thổ nhỉ Kỳ thời bấy giờ. Bị dư luận thế giới và các nhà chánh trị thời bấy giờ đặt tên là « Bệnh nhơn của Đông phương – Le malade de l’Orient », Đế quốc Ottoman đang thời mạt vận… xuống dốc thê thảm. Hành động « tự tử » cuối cùng do anh Sultan Mehmet VI, xuống tay ký Hiệp Ước Sèvre, chấp nhận Thổ nhỉ Kỳ mất hơn một nửa đất đai !! ( Biết làm gì hơn ? khi đã cùng với Đức thua trận -Thế chiến I ?).

Do đó, Mustapha Kémal, Atatürk « Người Cha già dân tộc Thổ – le Père des Turcs » lúc nào cũng nghĩ đến phục hận, trả thù cái hận Thổ nhỉ Kỳ thua trận cùng với Đức trong Thế chiến 1, bị mất rất nhiều đất đai. Do đó, phải tạo lại một quốc gia hùng cường, một dân tộc Thổ lớn mạnh, hào hùng và Thế Tục. Một loại « Make my Nation ... GREAT Again » rất đương thời ngày nay !

 

2/ Atatürk, Người Cha già của dân tộc Thổ – le père des Turcs :

 

Từ 1924 trở đi, Atatürk (Năm 1934, Quốc hội Thổ ký quyết định đặt tên Atatürk « Người cha già dân Thổ – le père des Turcs » cho anh) ban hành một loạt cải tổ :

Đóng cửa các trường Hồi giáo. Thống nhứt nền Giáo dục, Tôn giáo phục tòng Nhà nước, theo tinh thần của định nghĩa Thổ của thế tục. Để kiểm soát ngành thương mãi, sử dụng bộ Luật thương mại Đức, về Hình sự dùng Bộ Luật Ý đại Lợi, và về Dân sự, sử dụng Bộ Luật Thụy sĩ. ...

Và từ nay cho phép một người Hồi giáo hợp hôn với một người ngoại đạo, không hồi giáo (ngược với quan niệm và luật Hồi giáo – của Kinh Coran).

Tât cả những cải tổ  ấy đều gây nhiều xáo trộn và chống đối và  tạo nhiều âm mưu chống đối và lật đổ. Nhưng Atatürk bằng một chế đô cứng rắn và độc tài vượt qua tất cả !

(Phong trào bất mãn tung cả tin anh là người gốc Do thái ! Tất cả những cải tổ đều nhắm vào chống Hồi giáo, đều bị thổi phồng, đả phá, người ta đồn anh đã vứt Kinh Coran vào sọt rác, đã đàn áp các giáo sĩ, và từ chối không nói tên Chúa Allah ! Và hình như ông đã nói riêng với thuộc hạ rằng : «  Hồi Giáo, một giáo lý vô nghĩa của một tên du mục vô đạo là một xác chết mục rửa như một lý thuyết tối tămL’islam, cette théologie absurde d’un bédouin immoral, est un cadavre putrifié qui s’apparente à l’obscurantisme »)

 - Và cải tổ cuối cùng như rất quan trọng : dùng chữ la tinh để viết tiếng Thổ nhỉ Kỳ. Mustapha Kémal Atatürk tin rằng dùng chữ viết mẫu tự latinh, sẽ xóa bỏ được nạn mù chữ. Kémal cũng rất mê khoa học, nên ông dùng lý thuyết khoa học để chứng mình rằng « với bộ não đặc biệt – crâne brachycéphale – người Thổ là người đặc biệt thông minh hơn các sắc tộc láng giềng địa phương.Và với Kémal, chính Hồi Giáo là cái rào cản lớn nhứt của sự phát triển của dân tộc Thổ nhỉ Kỳ !

 

Kết Luận :

 

Hai quan niệm về vai trò tôn giáo trong tổ chức  chánh trị một quốc  gia.

Cái nhìn Hữu vi, Tôn giáo là nền tảng, và đi xa hơn nữa, tôn giáo là chủ nghĩa, dùng tôn giáo để cai trị, độc đoán, độc tài. Đóng khung, nhốt người dân trong Nề nếp, hủ tục, truyền thống để trị vì. May quá nhờtài nguyên đầu hỏa Ibn Saoud đã phân phát, nuôi dân. Đóng vai phụ huynh , cha mẹ, nuôi Dân, cai trị độc tài, xem dân như con, viớ ch ếđộ Xin Cho giữ dân trong trạng thái con nít ! Tuần qua, Vua Salman Ibn Saoud mới ký s&ăc lệnh cho phép phụ nữ có quyền lái xe và ra đường đi lại mtộ mình, không có một người Nam giới trách nhiệm dẫn dắt (chồng, con trai, cháu trai, em trai, cha …) Chúng ta đang ở thế kỷ thứ 21, nhiều nước trên thế giiớ có Nữ Thủ tướng, Nữ Tổng thống !

Cái nhìn Vô vi, tôn giáo phục tòng Nhà nước. Tôn giáo thuộc phạm vi riêng, tinh thần, gia đình. Chánh trị, hành chánh Nhà Nước thế tục. Như nước Pháp nay, là một thể chế Cộng hòa thế tục. Thếtục Dân chủ, với một quốc đầy đủ trí thức, đầy đủ  ý thức, đức độ, tư tưởng dân chủ như những quốc gia âu mỹ thì tốt. Nhưng chẳng may là nhnữg qucố gia chậm tiến, đạo đức, giáo dục do truyền thống gia đình tôn giáo giữ lề. Cái nhìn th ếtục sẽ gặp trở ngại bởi phần xã hôi kém giáo dục, kém văn hóa ...

Bằng chứng, Xã hội Việt Nam, ngày nay băng hoại, thiêu đạo đức vô cảm, do Công Sản phá bỏ nền tảng Tôn giáo cổ truyền bản sắc của người Việt ! Và thay bằng một lý thuyết tuy Vô Thần nhưng sửdụng như một Tôn Giáo

Ở Việt Nam,  Đảng Cộng Sản sử dụng Đảng như một Tôn Giáo.

Đừng tưởng chúng nó Vô thần, lầm to ! Thần của chúng là Marx, là Lénine, là Staline… Độc tài, khát máu nhơn danh các thần thánh Cộng Sản.

 

Cái chúng ta gọi là Ác, cộng sản gọi là sửa sai, loại bỏ. xóa bỏ.

- Luật Hồi giáo cho phép loại trừ những người không Hồi giáo, diệt người Infidèles.

 - Đảng Cộng Sản quốc tế, từ các ông tổ Lénine, Staline, Fidel Castro, từ các tây râu xồm Nga, Cuba... qua đến đàn em Đông Âu, Á châu... Tàu Mao, hay đến đệ tử  Việt Cộng Hồ Chí Minh, Trường Chinh Lê Duẫn hay cha con, ông nội ba đời nhà họ Kim Bắc Hàn… cho phép giết tố mọi người không trung thành Infidèles với Cộng Sản

- Suốt từ 1917 (cách mạng tháng 10 Nga thành lập Đảng Cộng Sản Bolchevik Nga) đến ngày nay 2017 (bốn nước còn Cộng Sản Cuba, Tàu, Việt Nam Bắc Hàn), thống kê cả một  100 năm đấu tố =  trên 100 Triệu người chết ! Từ Tây Bá Lợi Á – Sibérie của đất Nga đến những  Cổng Trời, T20 của Việt Nam bao nhiêu nhà Lao Cải ? Bao nhiêu hầm chôn người  tập thể ?  Huế, Toul Sleng Nam Vang ...

 - Vì vậy, Tội Ác là Cộng Sản ! Vì vậy đừng tách rời cái Ác với Cộng Sản. Hai cái là một ! Ác = Cộng giống nhau. Vừa qua nghe các bà con tỵ nạn hải ngoại mình cải nhau « hai từ ngữ » ấy mệt quá !

Ngày nay, cả thế giới âu tây ai ai cũng chống cũng bất mãn, than khóc với Daech, quá khích Hồi Giáo, khóc với những khủng bố ở Paris, London, New York… Daech dùng máy bay, mìn, bom, xe đụng …

Quên sao Việt Cộng Khmer Đỏ, rẻ tiền hơn, chỉ cuốc, xẻng, búa, đập đầu, … còn dao thì mổ bụng, dồn trấu, kẹp tre, thả sông… Thằng chỏng đặc biệt, chỉ có ở Miền Nam Việt Nam.

 2001 – 9 – 11 New York, Twin Tower, phải với hai chiếc máy bay trên 2 ngàn người chết. Huế chỉ mã tấu và búa 5000 người ! Ai hữu hiệu hơn ai ! Việt Cộng Ác hơn Daech nhiều !

Sáng kiến  gì không có, chứ sáng kiến giết người Việt Cộng số một !. …

Mắc cở quá !!

Hồi Nhơn Sơn Mùa Trung Thu

Phan Văn Song  

 

 

Send comment
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu.Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Your Name
Your email address
)
Ở đời dường như chúng ta hay nghe nói người đi buôn chiến tranh, tức là những người trục lợi chiến tranh như buôn bán vũ khí, xâm chiếm đất đai, lãnh thổ của nước khác, thỏa mãn tham vọng bá quyền cá nhân, v.v… Nhưng lại không mấy khi chúng ta nghe nói có người đi buôn hòa bình. Vậy mà ở thời đại này lại có người đi buôn hòa bình. Thế mới lạ chứ! Các bạn đừng tưởng tôi nói chuyện vui đùa cuối năm. Không đâu! Đó là chuyện thật, người thật đấy. Nếu các bạn không tin thì hãy nghe tôi kể hết câu chuyện dưới đây rồi phán xét cũng không muộn. Vậy thì trước hết hãy nói cho rõ ý nghĩa của việc đi buôn hòa bình là thế nào để các bạn khỏi phải thắc mắc rồi sau đó sẽ kể chi tiết câu chuyện. Đi buôn thì ai cũng biết rồi. Đó là đem bán món hàng này để mua món hàng khác, hoặc đi mua món hàng này để bán lại cho ai đó hầu kiếm lời. Như vậy, đi buôn thì phải có lời...
Hồi đầu năm nay, một người bạn quen gọi đến, chỉ sau một tháng quốc gia chuyển giao quyền lực. Giọng chị mệt mỏi, pha chút bất cần, “Giờ sao? Đi đâu bây giờ nữa?” Chị không hỏi về kế hoạch chuyến đi du lịch, cũng không phải địa chỉ một quán ăn ngon nào đó. Câu hỏi của chị đúng ra là, “Giờ đi tỵ nạn ở đâu nữa?” “Nữa!” Cái chữ “nữa” kéo dài, rồi buông thỏng. Chữ “nữa” của chị dài như nửa thế kỷ từ ngày làm người tỵ nạn. Vài tháng trước, cuộc điện thoại gọi đến người bạn từng bị giam giữ trong nhà tù California vì một sai phạm thời trẻ, chỉ để biết chắc họ bình an. “Mỗi sáng tôi chạy bộ cũng mang theo giấy quốc tịch, giấy chứng minh tôi sinh ở Mỹ,” câu trả lời trấn an người thăm hỏi.
Chỉ trong vài ngày cuối tuần qua, bạo lực như nổi cơn lốc. Sinh viên bị bắn trong lớp ở Đại học Brown. Người Do Thái gục ngã trên bãi biển Bondi, Úc châu, ngay ngày đầu lễ Hanukkah. Một đạo diễn tài danh cùng vợ bị sát hại — nghi do chính con trai. Quá nhiều thảm kịch trong một thời khắc ngắn, quá nhiều bóng tối dồn dập khiến người ta lạc mất hướng nhìn. Nhưng giữa lúc chưa thể giải được gốc rễ, ta vẫn còn một điều có thể làm: học cho được cách ứng xử và phản ứng, sao cho không tiếp tay cho lửa hận thù. Giữ đầu óc tỉnh táo giữa khủng hoảng giúp ta nhìn vào ngọn cháy thật, thay vì mải dập tàn lửa do người khác thổi lên.
Trong những thời khắc nguy kịch nhất, thảm họa nhất, tổng thống Hoa Kỳ là người duy nhất có tiếng nói quyền lực với toàn dân để đưa họ vượt qua nghịch cảnh. Tổng thống sẽ trấn an dân bằng luật pháp, bằng ý chí kiên cường, bằng bản lĩnh lãnh đạo, bao dung nhưng dứt khoát. Thậm chí, có khi phải bằng mệnh lệnh sắc bén để khống chế những tư tưởng bốc đồng sẽ gây hỗn loạn. Mấy trăm năm lập quốc của Mỹ đã chứng minh rất nhiều lần như thế.
(Sydney – 14 tháng 12, 2025) - Hàng trăm người có mặt tại bãi biển Bondi, Sydney, để dự lễ Hanukkah đã chứng kiến một trong những vụ khủng bố đẫm máu nhất kể từ sau thảm sát Port Arthur năm 1996. Vào lúc 6 giờ 45 chiều Chủ Nhật, hai tay súng mặc đồ đen xuất hiện trên cây cầu bộ hành nối Campbell Parade với Bondi Pavilion, bắt đầu nổ súng xuống đám đông đang dự lễ. Hai kẻ này dùng súng trường, bắn liên tục trong khoảng 10 phút, khiến hàng trăm người hoảng loạn bỏ chạy, nhiều người ngã gục ngay trên bãi cát và công viên ven biển. Ít nhất 12 người thiệt mạng, trong đó có 9 nạn nhân thường dân, 1 cảnh sát và 2 tay súng (một bị bắn chết tại chỗ, một bị bắt nhưng sau đó tử vong do vết thương). Ngoài ra, có ít nhất 38 người bị thương, trong đó có 2 cảnh sát và nhiều nạn nhân ở tình trạng nguy kịch.
Năm 2024, con người trung bình dành hai giờ rưỡi mỗi ngày trên mạng xã hội. Nhân lên, đó là hơn một tháng mỗi năm nhìn vào màn hình, lướt ‘feed’ (dòng tin), đợi ‘notification’ (báo tin), đếm ‘like’ (lược thích). Bạn dành nhiều thới giờ cho Facebook, Instagram, TikTok. Và câu hỏi không phải "có nhiều không?", mà là "chúng ta nhận được gì?" Câu trả lời, theo một nhóm triết gia, nhà tâm lý học, nhà xã hội học đương đại, không phải kết nối, không phải hạnh phúc, không phải sự thật. Mà là cô đơn có tổ chức, lo âu có hệ thống, và sự thật bị thao túng. Mạng xã hội—đặc biệt Facebook, nền tảng với ba tỷ người dùng, lớn hơn bất kỳ quốc gia nào trên hành tinh—không phải công cụ trung lập. Nó là kiến trúc quyền lực đang định hình lại não bộ, xã hội, và chính trị theo cách mà chúng ta chưa kịp nhận ra. Và đây là điều đáng sợ nhất: chúng ta không bị ép. Chúng ta tự nguyện. Chúng ta mở Facebook vì muốn "kết nối." Nhưng sau ba mươi phút lướt, chúng ta cảm thấy trống rỗng hơn. Chúng ta vào để "cập nhật
Trong sân khấu chính trị đồ sộ từ cổ chí kim của nước Mỹ, hiếm có nhân vật nào diễn xuất giỏi như Donald J. Trump. Những cuộc vận động tranh cử từ hơn mười năm trước của Trump vốn đã tràn ngập những lời hứa, giáo huấn, sự tức giận vì “nước Mỹ quá tệ hại”, những lời phỉ báng đối thủ. Tất cả hòa hợp thành những bản giao hưởng ký tên DJT. Mỗi lần Trump bước lên sân khấu, điệu nhảy YCMA vô tư, không theo chuẩn mực, thay cho tiếng kèn hiệu triệu “hoàng đế giá lâm.”
Năm 2025 được xem là giai đoạn khó khăn cho ngành khoa học khi ngân sách nghiên cứu bị thu hẹp và nhiều nhóm chuyên môn phải giải thể. Tuy vậy, những thành tựu y học nổi bật lại chứng minh rằng sức sáng tạo của con người chưa bao giờ dừng lại. Hàng loạt phát hiện mới đã mở rộng hiểu biết của chúng ta về sức khỏe, đồng thời thay đổi cách chăm sóc bệnh nhân hiện nay. Dưới đây là chín trong số những khám phá ấn tượng nhất trong năm 2025.
Năm 2025 khởi đầu bằng nỗi lo dấy lên từ các sàn tài chính quốc tế. Tháng Tư, Tổng thống Donald Trump khơi lại cuộc chiến thương mại, khiến nhiều người e sợ suy thái toàn cầu. Thế nhưng, sau mười hai tháng, kinh tế thế giới vẫn đứng vững: tổng sản lượng tăng khoảng 3%, bằng năm trước; thất nghiệp thấp và chứng khoán nhiều nơi tiếp tục lên giá. Chỉ riêng lạm phát vẫn còn là bóng mây bao phủ, vì phần lớn các nước trong khối công nghiệp OECD chưa đưa được vật giá về mức ổn định như mong muốn.
Sự phát triển nhanh chóng của Artificial Intelligence/ AI và robot đặt ra nhiều thách thức về đạo đức xã hội và cá nhân, đặc biệt là trong việc thu thập dữ liệu cá nhân làm ảnh hưởng đến các quyết định quan trọng như tuyển dụng, trị liệu và xét xử. Mặc dù AI có thể mô phỏng cảm xúc, nhưng không có ý thức thực sự, dẫn đến nguy cơ làm cho con người phụ thuộc vào AI và robot và suy giảm kỹ năng giao tiếp xã hội...


Kính chào quý vị,

Tôi là Derek Trần, dân biểu đại diện Địa Hạt 45, và thật là một vinh dự lớn lao khi được đứng nơi đây hôm nay, giữa những tiếng nói, những câu chuyện, và những tâm hồn đã góp phần tạo nên diện mạo văn học của cộng đồng người Mỹ gốc Việt trong suốt một phần tư thế kỷ qua.
Hai mươi lăm năm! Một cột mốc bạc! Một cột mốc không chỉ đánh dấu thời gian trôi qua, mà còn ghi nhận sức bền bỉ của một giấc mơ. Hôm nay, chúng ta kỷ niệm 25 năm Giải Viết Về Nước Mỹ của nhật báo Việt Báo.

Khi những người sáng lập giải thưởng này lần đầu tiên ngồi lại bàn thảo, họ đã hiểu một điều rất căn bản rằng: Kinh nghiệm tỵ nạn, hành trình nhập cư, những phức tạp, gian nan, và sự thành công mỹ mãn trong hành trình trở thành người Mỹ gốc Việt – tất cả cần được ghi lại. Một hành trình ý nghĩa không những cần nhân chứng, mà cần cả những người viết để ghi nhận và bảo tồn. Họ không chỉ tạo ra một cuộc thi; họ đã và đang xây dựng một kho lưu trữ. Họ thắp lên một ngọn hải đăng cho thế hệ sau để chuyển hóa tổn thương thành chứng tích, sự im lặng thành lời ca, và cuộc sống lưu vong thành sự hội nhập.

Trong những ngày đầu ấy, văn học Hoa Kỳ thường chưa phản ánh đầy đủ sự phong phú và đa dạng về kinh nghiệm của chúng ta. Giải thưởng Viết Về Nước Mỹ thực sự đã lấp đầy khoảng trống đó bằng sự ghi nhận và khích lệ vô số tác giả, những người đã cầm bút và cùng viết nên một thông điệp mạnh mẽ: “Chúng ta đang hiện diện nơi đây. Trải nghiệm của chúng ta là quan trọng. Và nước Mỹ của chúng ta là thế đó.”


Suốt 25 năm qua, giải thưởng này không chỉ vinh danh tài năng mà dựng nên một cộng đồng và tạo thành một truyền thống.
Những cây bút được tôn vinh hôm nay không chỉ mô tả nước Mỹ; họ định nghĩa nó. Họ mở rộng giới hạn của nước Mỹ, làm phong phú văn hóa của nước Mỹ, và khắc sâu tâm hồn của nước Mỹ. Qua đôi mắt họ, chúng ta nhìn thấy một nước Mỹ tinh tế hơn, nhân ái hơn, và sau cùng, chân thật hơn.

Xin được nhắn gửi đến các tác giả góp mặt từ bao thế hệ để chia sẻ tấm chân tình trên các bài viết, chúng tôi trân trọng cảm ơn sự can đảm của quý vị. Can đảm không chỉ là vượt qua biến cố của lịch sử; can đảm còn là việc ngồi trước trang giấy trắng, đối diện với chính mình, lục lọi ký ức đau thương sâu đậm, và gửi tặng trải nghiệm đó đến tha nhân. Quý vị là những người gìn giữ ký ức tập thể và là những người dẫn đường cho tương lai văn hóa Việt tại Hoa Kỳ.

Với Việt Báo: Xin trân trọng cảm ơn tầm nhìn, tâm huyết, và sự duy trì bền bỉ giải thưởng này suốt một phần tư thế kỷ.
Khi hướng đến 25 năm tới, chúng ta hãy tiếp tục khích lệ thế hệ kế tiếp—những blogger, thi sĩ, tiểu thuyết gia, nhà phê bình, nhà văn trẻ—để họ tìm thấy tiếng nói của chính mình và kể lại sự thật của họ, dù đó là thử thách hay niềm vui. Bởi văn chương không phải là một thứ xa xỉ; đó là sự cần thiết. Đó là cách chúng ta chữa lành, cách chúng ta ghi nhớ, và là cách chúng ta tìm thấy nơi chốn của mình một cách trọn vẹn.

Xin cảm ơn quý vị.

NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.