Hôm nay,  

Khi Thượng đã bất chánh, thì Hạ phải bất tuân

10/08/201807:21:00(Xem: 4445)

2018-08-10 : Khi Thượng đã bất chánh, thì Hạ phải bất tuân? - Bài 1

Hiến Pháp 1992 và cách sử dụng bất chánh
của Nhà cầm quyền Việt Nam đang tạo
Cuộc Cách Mang Bất tuân Dân Sự ngày nay

Phan Văn Song

- Chiếc áo không làm thầy tu - L'habit ne fait pas le moine - (Tục ngữ dân gian)

A/ Thượng bất chánh: Áp dụng Luật tùy tiện, bất chánh

Hiến pháp Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992 viết :
- Công dân có quyền tham gia quản lý Nhà Nước và xã hội, tham gia thảo luận các vấn đề chung của cả Nhà nước và địa phương, kiến nghị với các cơ quan Nhà Nước, biểu quyết khi Nhà Nước trưng cầu dân ý ’
- Thư tín điện thoại điện tín của công dân được bảo đảm an toàn và bí mật
- Không ai bị coi là có tội và phải chịu hình phạt khi chưa có bản án kết tội của Tòa Án để có hiệu lực pháp luật’

Tôi đọc những điều trên đây không phải của một bản Hiến Pháp Đức, Pháp hay Mỹ hoặc của một nước tân tiến nào khác mà đó là những điều số 53, 73 và 72 của bản Hiến Pháp 1992 của nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Và bản Hiến Pháp Việt Nam cũng nói rất nhiều bảo đảm, nói rất nhiều về các quyền của công dân. Đìều số 74 : ‘Công dân có quyền khiếu nại, có quyền tố cáo với cơ quan Nhà Nước’.

Đó là nói về Hiến Pháp tức là muốn nói đến bộ luật cao nhứt nước, còn nói về Đảng ?

Đảng Cộng sản Việt Nam cũng nêu lên rằng: ‘ Đối với những vấn đề lớn và đặc biệt quan trọng của Đất nước cần có những hình thức thích hợp để nhơn dân có ý kiến và tham gia bàn luận bảo đảm để nhơn dân có thể thẳng thắn đóng góp. Khuyến khích trao đổi, tranh luận với tinh thần xây dựng về những vấn đề có ý kiến khác nhau, tránh chụp mũ áp đặt’.

Nhưng tại sao ở Việt Nam, lúc nào Đảng cũng sẳn sàng chụp cho cái mũ ‘phản’, cái mũ ‘chống’, cái mũ ‘phản động’, cái mũ ‘phản Đảng’, ‘phản chống chế độ xã hội chủ nghĩa Việt Nam’, cụ thể như vừa qua, chỉ nói chuyện gần đây thôi :
- một Dự luật Đặc khu Kinh tế không thông qua ý kiến người công dân, nên người dân từ ngày 10 tháng 6 đã liên tục xuống đường biểu tình tỏ thái độ chống đối và Nhà Nước cho Công An đàn áp, trái với tinh thần tự do khiếu nại, tự do không đồng ý, tự do tham gia .. nêu trong Hiến Pháp 92.
- và tung ra một Luật An Ninh Mạng để kiểm soát thông tin, và truyền thông kiểm soát mạng internet, trái với những tuyên bố về tự do ngôn luận đã được nêu của Hiến Pháp 92 !
- vào tháng Giêng năm nay, 2018 trước Quốc Hội và đông đảo nhà báo, Tổng Bí Thư Đảng Cộng Sản Hà nội, người đứng đầu Nước và Nhà Nước Nguyễn Phú Trọng phát biểu thẳng thừng, hăm dọa : ‘Những đảng viên nào đòi đa nguyên, đa đảng, trừ bỏ Xã hội Chủ nghĩa, đòi th ực hiện Tam quyền Phân lập là lạc hậu, bị tác động của bọn phản động, cần phải bị khai trừ ra khỏi Đảng’
- và cũng trong tháng 7 vừa qua nầy, cũng trong năm nay 2018, Tổng Bí Thư Đảng Cộng Sản Hà nội nhà ta Nguyễn Phú Trọng cũng điên tiết nghiến răng nhắc nhở : ‘ Những kẻ đòi dân chủ đa nguyên, từ bỏ Xã hội Chủ nghĩa, đòi Tam quyền Phân lập .. đều là bọn bất hảo (tóm lại, là gian manh, trộm cướp, lừa bịp, đĩ điếm, lưu manh) !

Thật là một sỉ nhục đối với các dân, quân, cán, chánh của Nhà Nước Việt Nam để tay Lãnh đạo một Đảng, dù là Đảng cầm quyền đi nữa, lớn tiếng, lớn họng, cửa quyền, hăm he, chưởi mắng những viên chức phục vụ Nhà Nước.

Mới tháng giêng Nguyễn Phú Trọng chỉ hù đuổi ra khỏi Đảng thôi, nhưng qua tháng 7, các quan, viên chức nói trên đã .. đã biến thành thành phần lưu manh, trộm cướp .. bất hảo của một quốc gia ! Là ‘Đồ’ hết thuốc chửa phải vứt bỏ !

Ấy là chưa kể điều 80 của bộ Hình Sự dễ dàng ghép cho tất cả những ai có tư tưởng bàn luận khác với tư tưởng của chế độ, với cái tội ‘gián điệp’ chết người.

Thế là, năm xưa, Nguyễn Khắc Toàn một cựu chiến binh biến thành gián điệp.
Thế là Phạm Hoàng Sơn biến thành gián điệp khi dịch tài liệu ‘ Thế nào là Dân Chủ’ tên mạng Internet.
Rồi nào những Nguyễn Đan Quế, Phạm Quế Dương, rồi Trần Khuê, Nguyễn Vũ Bình .. tất cả đêù là gián điệp. Gián điệp, gián điệp và gián điệp ! Gián đìệp mà quá ngu, quá dốt ! Gián điệp gì mà không giữ bí mật. Gián điệp gì mà lại ký tên thật.
Rồi đến các bloggers, như Điếu cày .. rồi đến các nhạc sĩ như Việt Khang, ở tù vì làm nhạc yêu nước, ca bài chống Trung quốc xâm lược Việt Nam.
Và nay tất cả những ai đi biểu tình chống Trung Cộng, chống Luật Đặc Khu, chống Luật An Ninh cũng đã bị bắt, bị đánh đập, .. bị ở tù ... Và tin giờ chót, ngày hôm qua thứ năm 09 tháng 08, năm nay 2018, Huỳnh Thục Vy tại Buôn Hồ Tỉnh ĐặK Lắk !
Trong khi ấy thuyền ‘lạ’, ‘tàu lạ’, không dám nói là tàu thuyền Trung Cộng. xâm phạm lãnh hải, cấm không cho ngư dân Việt Nam ra khơi đánh cá làm ăn, thậm chí bắn chìm tàu ngư dân Việt Nam nhưng báo chí Đảng vẫn im thinh thích. ...Và nhiều chuyện nữa,

Chiếu Hiến Pháp 1992, ông dân Việt Nam có đủ mọi quyền công dân, hưởng đủ mọi nhơn quyền nhưng thực tế, tất cả những gì Nhà Nước KHÔNG ĐỒNG Ý là có tôi.
Tóm lại, tội lớn nhứt là tội không ĐỒNG Ý với Nhà Nước.

Thật là Hiến Pháp nói một, Nghị quyết Đảng cũng nói một, nhưng áp dụng thực tế lại là HAI.

Có phải đó là một ' sự cố’ ( hay ‘trục trặc kỹ thuật’ nói theo định nghĩa của người mình) trong tinh thần Dân chủ của bản Hiến Pháp 1992 của nước Việt Nam Cộng hòa Xã Hội Chủ Nghĩa ? Luật pháp trình bày đường lối Nhà nước Việt Nam, nhưng trên thực tế chỉ là một quầy bầy hàng chưng hình đẹp nhằm lừa bịp dư luận thế giới mà thôi.
 

1/ Hiến Pháp và Nhà Nước Pháp Tri

Phải, từ ngày nhà cầm quyền Cộng Sản Hà nội bắt đầu áp dụng Chánh sách ‘ Đổi mới’ ( vào cuối năm 1986) đi song song với cởi mở kinh tế tư bản thị trường mà Hiến Pháp ngày 15-04-1992 đã chánh thức đề cao, nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam bắt đầu được dư luận thế giới chú ý và công nhận có tiến bộ trên mặt kinh doanh ( vì đã bỏ thế cô lập với các nước ngoài, và nhờ đó được giới tư bản âu mỹ giúp đở làm ăn).

Có tự do kinh tế nhưng không giải thoát cởi mở đường lối chánh trị. Tại sao ?
Đây là nút thắt !
Chỉ vì SỢ, vì phải đề phòng, vì phải ngờ vực ! Quá SỢ Dân, nên ngừa sự nỗi dậy của một số ngưới có suy nghĩ ! có thắc mắc ! SỢ gì ? Sợ Mất Đảng !

Cũng do cái SỢ đó, nên Đảng Cộng Sản đương quyền và Nhà Nước, bèn tuyên bố thành lập một Nhà nước Pháp Quyền, mà các bạn Luật học quốc tế vội vã hấp tấp dịch ra là Etat de Droit (Theo từ ngữ Pháp). Thật là một sự ngộ nhận, sai lầm to !

Về mặt Luật Học, État de Droit, chúng tôi dịch là Nhà nước Pháp trị,
Pháp trị tức là cai trị, quản lý chánh quyền bằng Luật Pháp, tôn trọng những quy phạm, quy luật, tôn trọng các quyền làm Người của người dân, Nhơn quyền, chứ không bằng quyền lực do những thế lực của một đoàn thể chánh trị dùng sức mạnh áp đặt lên xã hội.
Pháp trị là một hệ thống pháp lý dân chủ để quản trị xã hội bằng những văn kiện Luật Pháp.

Trái lại, khi tuyên bố Nhà Nước Việt Nam là một Nhà Nước Pháp Quyền Xã Hội Chủ Nghĩa, Nhà Nước Việt Nam đã đặt toàn bộ Luật Pháp dưới quyền lãnh đạo tối cao của Đảng Cộng Sản. Họ đã cướp lấy quyền làm Luật của Nhà Nước tức là quyền của những công dân để làm những luật do họ tự đặt ra để cầm quyền. (Chẳng khác lúc xưa vào thế kỷ thứ XVI, ông Vua Louis thứ XIV trong chế độ Quân chủ độc tài đã tuyên bố ‘ Nhà Nước là ta, Luật là ta’ - L’État c’est moi, le Droit, c’est moi)

Khi họ tuyên bố ‘bản Hiến Pháp Việt Nam là luật cơ bản của Nhà nước, có hiệu lực Pháp lý cao nhứt. Mọi văn bản pháp luật phải phù hợp với Hiến Pháp ( Điều 146).

Thế nhưng Đìều 4 cũng của Hiến Pháp nầy lại tuyên bố rằng ‘ .. Đảng CS VN theo chủ nghĩa Mác Lê Nin.. là lực lượng lãnh đạo Nhà Nước và xã hội.’ Với một Điều 4 như thế kia thì Nhà nước Pháp Trị không thể xây dựng được, vì Nhà Nước phải tuân lệnh Đảng.

Vị Chủ tịch Nhà Nước, mặc dù là người giữ chức vụ tối cao, đứng đầu Nhà Nước, cũng phải vâng theo quyền chỉ huy của Đảng. Nhà nước Pháp Quyền do nhà cầm quyền Hà Nội tuyên bố chỉ là Nhà nước xử dụng quyền lực của Đảng Cộng sản cầm quyền,
như vậy Pháp Quyền phải được hiểu là Đảng Quyền.

2/ Hiến Pháp và Dân Chủ ?

- Điều 2 của Hiến Pháp 1992 cho biết rằng Nhà Nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam là Nhà nước của Dân, vì Dân (và do Dân) ( chiếu lời tuyên bố của ông Abraham Lincoln, nhà ái quốc Huêkỳ vào thời lập quốc của nước ấy và cũng là một tổng thống của nước ấy ?).
- Nhưng khi Điều 4 cũng của bản Hiến Pháp ấy tuyên bố : ‘.. .. Đảng Cộng Sản VN là lực lượng lãnh đạo ..’ đã huỷ bỏ ngay nguyên tắc của Điều 2 và Nhà Nước của Dân .. vì Nhà nước đã bị đặt dưới quyền điều khiển của Đảng, và dân không có quyền kiểm soát Nhà nước.

Như vậy dân tộc Việt Nam có chủ quyền trong khuôn khổ của bản Hiến Pháp 1992 hay không ? Dỉ nhiên là không.
Vì nếu Hiến Pháp 92 nêu cao chủ quyền Nhà Nước ( Những Điều số 1 và số 2) thì Nhà Nước lại đặt dưới quyền chủ quyền của Đảng Cộng Sản ( Điều 4).

Sau khi dẫn chứng bằng những điều lệ văn bản, chúng ta thử nhìn xem những vụ giam giữ dẫn đến ‘vi phạm nhơn quyền’. Nhớ năm xưa, Ông Vũ Chí Công, đại sứ của Hà nội tại Úc, tháng giêng năm 2001, đã giải thích cho một dân biểu nước nầy đại ý rằng ‘chiếu Hiến Pháp 1992, mọi công dân Việt Nam của chế độ Hà nội, dù theo hay không theo một tôn giáo nào, đều được hưởng các quyền công dân của mình. Tuy nhiên phải tôn trọng luật pháp quốc gia .. vì vậy, ở Việt Nam, không có đàn áp tôn giáo, chỉ có những giam giữ những cá nhơn có hành vi bất hợp pháp thôi’ ! Một ông Thủ Tướng của Việt Nam Cộng Sản xưa kia, Thủ tướng Phan Văn Khải cũng đã tuyên bố rằng ở Việt Nam ngày nay (thời của ông Phan Văn Khải) không có tù nhơn chánh trị ! Nếu có những tu sĩ bị giam là tại họ đã vi phạm luật pháp Việt Nam thế thôi ! (hình sự). Cũng thời gian ấy, người ta cũng đọc thấy trên báo Times Asia, ấn bản ngày 23-1-2002, trong khuôn khổ một cuộc phỏng vấn của ký giả Katy Jonhson, câu trả lời rất đơn giản và chắc nịch của Tổng Bí thơ Nông Đức Mạnh rằng ‘ Ở Việt Nam Không có tù nhơn chánh trị, không ai bị bắt giữ, không ai bị bỏ tù vì lời phát biểu hay quan điểm của mình cả ’. Tóm lại, theo Nông Đức Mạnh, tức là trên quan điểm chánh thức, ở Việt Nam dứt khoác là không có vi phạm Nhơn quyền .
Do đó, chúng ta tạm kết luận rằng :
Vì những hành vi của Nhà cầm quyền Cộng Sản Hà nội bị dư luận thế giới coi là phi pháp, vì tính chất vi phạm nhơn quyền của chúng, thì Nhà cầm quyền Hà nội lại bố trí pháp luật của mình để hợp pháp hóa chúng bằng cách quay lại phi pháp hóa nhơn quyền của những nạn nhơn.

3/ Hiến Pháp và (Vi phạm) Nhơn Quyền

Tình trạng vi phạm Nhơn quyền tại Việt Nam ta ngày nay thì ai ai cũng biết rồi. Nhưng chúng ta có thể tóm tắt lại vi phạm Nhơn Quyền là sản phẩm tất nhiên giữa chánh trị nội bộ một quốc gia và công pháp quốc tế. Lúc xưa, khi Hà nội đóng cửa hay khối Cộng Sản nói chung đóng cửa thì không ai nói đến vi phạm Nhơn quyền. Nhưng vì ngày nay khi đã chấp thuận mở cửa, thì mới nghe nói đến vi phạm Nhơn quyền ở Việt Nam.

Chính vì thế, cho nên Hà nội, để áp đặt độc quyền cai trị của mình, có thể tự cho mình quyền định nghĩa lại khái niệm vi phạm Nhơn quyền, bằng cách
- bên ngoài công bố Hiến Pháp, làm mặt hàng phô trương Nhơn quyền hình thức rập khuôn theo qui phạm quốc tế.
- nhưng bên trong, dùng luật thực định - droit positif (Nhà nước Pháp quyền mà !) rút hết Nhơn quyền nội dung, căn bản, để tạo ra một môi trường xã hội thực tế phi nhơn quyền-phi dân chủ.
Mỗi khi bị chỉ trích đàn áp nhơn quyền, nhà cầm quyền Hà nội lập tức viện dẫn Hiến Pháp và Pháp luật hiện hành để chống cải rằng không có đàn áp nhơn quyền mà chỉ áp dụng pháp luật.
Tóm lại, Hiến Pháp và Pháp luật ấy là tấm bình phong che dấu đàn áp Nhơn quyền của chế độ Cộng Sản Hà nội.

Hay nói một cách tổng quát Hiến Pháp và Luật pháp ấy là nguồn gốc của chánh sách nhơn quyền mà thưc chất là đàn áp. Nếu được diển tả theo ngôn ngữ Luật học với chỉ trích nầy phải nói THẬT rằng ‘Nhà cầm quyền Hà nội đã có nhiều hành vi trái luật quốc tế về Nhơn quyền.’

Thứ nhứt Hiến Pháp 1992 đã dành một chương, Chương V với 32 điều để quy định lại các Nhơn quyền mà Hiến chương Quốc tế về Nhơn quyền đã xác định.
Nhà cầm quyền Hà nội phải có nghĩa vụ hội nhập một cách trung thực vào luật quốc gia, nhưng lại bị họ xào nấu lại để trở thành một nội dung mới, trái ngược hẳn với nội dung của nguyên bản.

Tất cả những Quyền tự nhiên khi con người sanh ra đã có, mà Hiến Chương Quốc tế tuyên cáo và biến thành hệ thống, đêù biến dạng ở Việt Nam để nhường chổ cho những Nhơn quyền mới, nay đổi thành quyền của ‘công dân’, nghĩa là không phải quyền của con người - của mỗi người riêng biệt nữa - mà là quyền của con người thuộc chế độ Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam hoàn toàn do Hiến Pháp và Luật quy định, (chiếu điều 50 của Hiến Pháp 1992) !

Tóm lại, chế độ ban cho quyền nào, nhiều hay ít, giả hay thật, tạm thời hay vĩnh viễn v.. v .. tất cả đêù tùy thuộc vào chế độ và đêù phải chịu điều kiện của chế độ gọi là ‘nghĩa vụ’.
 

Để Kết Luận :

Xin nhắc lại Nghị quyết Đảng và lời Tổng Bí Thơ cũng vào tháng Giêng năm 2018 rằng :
- Tôn trọng những ý kiến khác nhau không trái với lợi ích chung, xóa bỏ mặc cảm, định kiến, phân biệt đối xử về quá khứ, giai cấp, thành phần, xây dựng tinh thần cởi mở, tin cậy lẫn nhau
- Đối với những vấn đề lớn và đăc biệt quan trọng của đất nước, cần có những hình thức thích hợp để nhơn dân thẳng thắng bày tỏ được ý kiến . bảo đảm để nhơn dân có thể thẳng thắn bày tỏ được ý kiến đóng góp. Khuyến khích trao đổi, tranh luận với tinh thần xây dựng về những vấn đề có ý kiến khác nhau, tránh chụp mũ áp đặt
- Chúng ta cần làm rất nhiều để các điểm tương đồng ngày càng được phát huy và nhân lên, những điểm còn khác nhau càng ngày càng được giảm thiểu (ngưng trích)

- Lời nói phải đi đôi với việc làm. Pháp trị tức Luật trị là tinh thần pháp luật trong Hiến pháp phải được tôn trọng.
- Có tôn trọng tinh thần pháp luật hiến định mới gọi là Pháp trị.
- Phải trả lại cho người dân những quyền tự nhiên của con người, một bản Hiến Pháp dân chủ phải nêu cao sự tôn trọng Nhơn quyền.
- Quyền con người là của con người không ai ban cho họ cả.
- Hãy trả lại cho họ, không thì một ngày nào đó họ sẽ nổi dậy và lấy lại tất cả những quyền của họ.
 

Xin hẹn tuần sau: Bài 2

B/ Hạ phải bất tuân: quyền nổi dậy, tổ chức bất tuân dân sự

Phan Văn Song
Tháng 7 2003
Cập nhựt lại tháng 08 2018 vì đã15 năm rồi, vẫn còn thời sự

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Ở đời dường như chúng ta hay nghe nói người đi buôn chiến tranh, tức là những người trục lợi chiến tranh như buôn bán vũ khí, xâm chiếm đất đai, lãnh thổ của nước khác, thỏa mãn tham vọng bá quyền cá nhân, v.v… Nhưng lại không mấy khi chúng ta nghe nói có người đi buôn hòa bình. Vậy mà ở thời đại này lại có người đi buôn hòa bình. Thế mới lạ chứ! Các bạn đừng tưởng tôi nói chuyện vui đùa cuối năm. Không đâu! Đó là chuyện thật, người thật đấy. Nếu các bạn không tin thì hãy nghe tôi kể hết câu chuyện dưới đây rồi phán xét cũng không muộn. Vậy thì trước hết hãy nói cho rõ ý nghĩa của việc đi buôn hòa bình là thế nào để các bạn khỏi phải thắc mắc rồi sau đó sẽ kể chi tiết câu chuyện. Đi buôn thì ai cũng biết rồi. Đó là đem bán món hàng này để mua món hàng khác, hoặc đi mua món hàng này để bán lại cho ai đó hầu kiếm lời. Như vậy, đi buôn thì phải có lời...
Hồi đầu năm nay, một người bạn quen gọi đến, chỉ sau một tháng quốc gia chuyển giao quyền lực. Giọng chị mệt mỏi, pha chút bất cần, “Giờ sao? Đi đâu bây giờ nữa?” Chị không hỏi về kế hoạch chuyến đi du lịch, cũng không phải địa chỉ một quán ăn ngon nào đó. Câu hỏi của chị đúng ra là, “Giờ đi tỵ nạn ở đâu nữa?” “Nữa!” Cái chữ “nữa” kéo dài, rồi buông thỏng. Chữ “nữa” của chị dài như nửa thế kỷ từ ngày làm người tỵ nạn. Vài tháng trước, cuộc điện thoại gọi đến người bạn từng bị giam giữ trong nhà tù California vì một sai phạm thời trẻ, chỉ để biết chắc họ bình an. “Mỗi sáng tôi chạy bộ cũng mang theo giấy quốc tịch, giấy chứng minh tôi sinh ở Mỹ,” câu trả lời trấn an người thăm hỏi.
Chỉ trong vài ngày cuối tuần qua, bạo lực như nổi cơn lốc. Sinh viên bị bắn trong lớp ở Đại học Brown. Người Do Thái gục ngã trên bãi biển Bondi, Úc châu, ngay ngày đầu lễ Hanukkah. Một đạo diễn tài danh cùng vợ bị sát hại — nghi do chính con trai. Quá nhiều thảm kịch trong một thời khắc ngắn, quá nhiều bóng tối dồn dập khiến người ta lạc mất hướng nhìn. Nhưng giữa lúc chưa thể giải được gốc rễ, ta vẫn còn một điều có thể làm: học cho được cách ứng xử và phản ứng, sao cho không tiếp tay cho lửa hận thù. Giữ đầu óc tỉnh táo giữa khủng hoảng giúp ta nhìn vào ngọn cháy thật, thay vì mải dập tàn lửa do người khác thổi lên.
Trong những thời khắc nguy kịch nhất, thảm họa nhất, tổng thống Hoa Kỳ là người duy nhất có tiếng nói quyền lực với toàn dân để đưa họ vượt qua nghịch cảnh. Tổng thống sẽ trấn an dân bằng luật pháp, bằng ý chí kiên cường, bằng bản lĩnh lãnh đạo, bao dung nhưng dứt khoát. Thậm chí, có khi phải bằng mệnh lệnh sắc bén để khống chế những tư tưởng bốc đồng sẽ gây hỗn loạn. Mấy trăm năm lập quốc của Mỹ đã chứng minh rất nhiều lần như thế.
(Sydney – 14 tháng 12, 2025) - Hàng trăm người có mặt tại bãi biển Bondi, Sydney, để dự lễ Hanukkah đã chứng kiến một trong những vụ khủng bố đẫm máu nhất kể từ sau thảm sát Port Arthur năm 1996. Vào lúc 6 giờ 45 chiều Chủ Nhật, hai tay súng mặc đồ đen xuất hiện trên cây cầu bộ hành nối Campbell Parade với Bondi Pavilion, bắt đầu nổ súng xuống đám đông đang dự lễ. Hai kẻ này dùng súng trường, bắn liên tục trong khoảng 10 phút, khiến hàng trăm người hoảng loạn bỏ chạy, nhiều người ngã gục ngay trên bãi cát và công viên ven biển. Ít nhất 12 người thiệt mạng, trong đó có 9 nạn nhân thường dân, 1 cảnh sát và 2 tay súng (một bị bắn chết tại chỗ, một bị bắt nhưng sau đó tử vong do vết thương). Ngoài ra, có ít nhất 38 người bị thương, trong đó có 2 cảnh sát và nhiều nạn nhân ở tình trạng nguy kịch.
Năm 2024, con người trung bình dành hai giờ rưỡi mỗi ngày trên mạng xã hội. Nhân lên, đó là hơn một tháng mỗi năm nhìn vào màn hình, lướt ‘feed’ (dòng tin), đợi ‘notification’ (báo tin), đếm ‘like’ (lược thích). Bạn dành nhiều thới giờ cho Facebook, Instagram, TikTok. Và câu hỏi không phải "có nhiều không?", mà là "chúng ta nhận được gì?" Câu trả lời, theo một nhóm triết gia, nhà tâm lý học, nhà xã hội học đương đại, không phải kết nối, không phải hạnh phúc, không phải sự thật. Mà là cô đơn có tổ chức, lo âu có hệ thống, và sự thật bị thao túng. Mạng xã hội—đặc biệt Facebook, nền tảng với ba tỷ người dùng, lớn hơn bất kỳ quốc gia nào trên hành tinh—không phải công cụ trung lập. Nó là kiến trúc quyền lực đang định hình lại não bộ, xã hội, và chính trị theo cách mà chúng ta chưa kịp nhận ra. Và đây là điều đáng sợ nhất: chúng ta không bị ép. Chúng ta tự nguyện. Chúng ta mở Facebook vì muốn "kết nối." Nhưng sau ba mươi phút lướt, chúng ta cảm thấy trống rỗng hơn. Chúng ta vào để "cập nhật
Trong sân khấu chính trị đồ sộ từ cổ chí kim của nước Mỹ, hiếm có nhân vật nào diễn xuất giỏi như Donald J. Trump. Những cuộc vận động tranh cử từ hơn mười năm trước của Trump vốn đã tràn ngập những lời hứa, giáo huấn, sự tức giận vì “nước Mỹ quá tệ hại”, những lời phỉ báng đối thủ. Tất cả hòa hợp thành những bản giao hưởng ký tên DJT. Mỗi lần Trump bước lên sân khấu, điệu nhảy YCMA vô tư, không theo chuẩn mực, thay cho tiếng kèn hiệu triệu “hoàng đế giá lâm.”
Năm 2025 được xem là giai đoạn khó khăn cho ngành khoa học khi ngân sách nghiên cứu bị thu hẹp và nhiều nhóm chuyên môn phải giải thể. Tuy vậy, những thành tựu y học nổi bật lại chứng minh rằng sức sáng tạo của con người chưa bao giờ dừng lại. Hàng loạt phát hiện mới đã mở rộng hiểu biết của chúng ta về sức khỏe, đồng thời thay đổi cách chăm sóc bệnh nhân hiện nay. Dưới đây là chín trong số những khám phá ấn tượng nhất trong năm 2025.
Năm 2025 khởi đầu bằng nỗi lo dấy lên từ các sàn tài chính quốc tế. Tháng Tư, Tổng thống Donald Trump khơi lại cuộc chiến thương mại, khiến nhiều người e sợ suy thái toàn cầu. Thế nhưng, sau mười hai tháng, kinh tế thế giới vẫn đứng vững: tổng sản lượng tăng khoảng 3%, bằng năm trước; thất nghiệp thấp và chứng khoán nhiều nơi tiếp tục lên giá. Chỉ riêng lạm phát vẫn còn là bóng mây bao phủ, vì phần lớn các nước trong khối công nghiệp OECD chưa đưa được vật giá về mức ổn định như mong muốn.
Sự phát triển nhanh chóng của Artificial Intelligence/ AI và robot đặt ra nhiều thách thức về đạo đức xã hội và cá nhân, đặc biệt là trong việc thu thập dữ liệu cá nhân làm ảnh hưởng đến các quyết định quan trọng như tuyển dụng, trị liệu và xét xử. Mặc dù AI có thể mô phỏng cảm xúc, nhưng không có ý thức thực sự, dẫn đến nguy cơ làm cho con người phụ thuộc vào AI và robot và suy giảm kỹ năng giao tiếp xã hội...


Kính chào quý vị,

Tôi là Derek Trần, dân biểu đại diện Địa Hạt 45, và thật là một vinh dự lớn lao khi được đứng nơi đây hôm nay, giữa những tiếng nói, những câu chuyện, và những tâm hồn đã góp phần tạo nên diện mạo văn học của cộng đồng người Mỹ gốc Việt trong suốt một phần tư thế kỷ qua.
Hai mươi lăm năm! Một cột mốc bạc! Một cột mốc không chỉ đánh dấu thời gian trôi qua, mà còn ghi nhận sức bền bỉ của một giấc mơ. Hôm nay, chúng ta kỷ niệm 25 năm Giải Viết Về Nước Mỹ của nhật báo Việt Báo.

Khi những người sáng lập giải thưởng này lần đầu tiên ngồi lại bàn thảo, họ đã hiểu một điều rất căn bản rằng: Kinh nghiệm tỵ nạn, hành trình nhập cư, những phức tạp, gian nan, và sự thành công mỹ mãn trong hành trình trở thành người Mỹ gốc Việt – tất cả cần được ghi lại. Một hành trình ý nghĩa không những cần nhân chứng, mà cần cả những người viết để ghi nhận và bảo tồn. Họ không chỉ tạo ra một cuộc thi; họ đã và đang xây dựng một kho lưu trữ. Họ thắp lên một ngọn hải đăng cho thế hệ sau để chuyển hóa tổn thương thành chứng tích, sự im lặng thành lời ca, và cuộc sống lưu vong thành sự hội nhập.

Trong những ngày đầu ấy, văn học Hoa Kỳ thường chưa phản ánh đầy đủ sự phong phú và đa dạng về kinh nghiệm của chúng ta. Giải thưởng Viết Về Nước Mỹ thực sự đã lấp đầy khoảng trống đó bằng sự ghi nhận và khích lệ vô số tác giả, những người đã cầm bút và cùng viết nên một thông điệp mạnh mẽ: “Chúng ta đang hiện diện nơi đây. Trải nghiệm của chúng ta là quan trọng. Và nước Mỹ của chúng ta là thế đó.”


Suốt 25 năm qua, giải thưởng này không chỉ vinh danh tài năng mà dựng nên một cộng đồng và tạo thành một truyền thống.
Những cây bút được tôn vinh hôm nay không chỉ mô tả nước Mỹ; họ định nghĩa nó. Họ mở rộng giới hạn của nước Mỹ, làm phong phú văn hóa của nước Mỹ, và khắc sâu tâm hồn của nước Mỹ. Qua đôi mắt họ, chúng ta nhìn thấy một nước Mỹ tinh tế hơn, nhân ái hơn, và sau cùng, chân thật hơn.

Xin được nhắn gửi đến các tác giả góp mặt từ bao thế hệ để chia sẻ tấm chân tình trên các bài viết, chúng tôi trân trọng cảm ơn sự can đảm của quý vị. Can đảm không chỉ là vượt qua biến cố của lịch sử; can đảm còn là việc ngồi trước trang giấy trắng, đối diện với chính mình, lục lọi ký ức đau thương sâu đậm, và gửi tặng trải nghiệm đó đến tha nhân. Quý vị là những người gìn giữ ký ức tập thể và là những người dẫn đường cho tương lai văn hóa Việt tại Hoa Kỳ.

Với Việt Báo: Xin trân trọng cảm ơn tầm nhìn, tâm huyết, và sự duy trì bền bỉ giải thưởng này suốt một phần tư thế kỷ.
Khi hướng đến 25 năm tới, chúng ta hãy tiếp tục khích lệ thế hệ kế tiếp—những blogger, thi sĩ, tiểu thuyết gia, nhà phê bình, nhà văn trẻ—để họ tìm thấy tiếng nói của chính mình và kể lại sự thật của họ, dù đó là thử thách hay niềm vui. Bởi văn chương không phải là một thứ xa xỉ; đó là sự cần thiết. Đó là cách chúng ta chữa lành, cách chúng ta ghi nhớ, và là cách chúng ta tìm thấy nơi chốn của mình một cách trọn vẹn.

Xin cảm ơn quý vị.

NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.