(Lời người lính già Tây Sơn tâm sự với bạn
năm Thiệu Trị Nguyên Niên).
Kể từ đấy ta thôi mài gươm dưới nguyệt
Tháng với ngày ta cấy lúa nương non
Đêm ta mơ về triều đại vàng son
Mà sóng lớp phế hưng xô đẩy không còn
Ta đã sống hơn một thời oanh liệt
Dưới ngọn cờ người áo vải Tây Sơn
Đã bao nhiêu năm xung trận công đồn
Đã vẫy vùng từ nam ra đến bắc
Xuân Kỷ Dậu hoa mai vàng lác đác
Đất Bắc Hà kinh động bước xâm lăng
Gió cuốn quân reo
Thét lên từ ba ngả
Rừng xanh đổ lá
Núi xanh nghiêng ngả
Giặc Thanh tràn qua
Đen nghịt cả đồng bằng
Ngựa dầy nát cỏ
Quân đạp lúa vàng
Những xác già ôm thây con đỏ
Những mẹ già tủi nhục quấn khăn tang
Lửa ngất cao ngùn ngụt căm hờn
Từ Cao Bằng trải dài tới Lạng Sơn
Từ Khương Thượng Thăng Long Ba Vì Phú Thọ
Bọn chúng nó
Cúi đầu vâng lệnh giặc
Những vua tôi cõng rắn cắn gà nhà
Những tên Việt gian đầy rẫy đất Bắc Hà
Tim mòn, óc rỉ
Lưng uốn, gối qùy
Những cánh tay kiệt sức
Của dòng Lê phong kiến suy vi
Còn gượng giơ lên
Dựng lai chiếc ngai vàng cũ kỹ
Mượn sức người
Ngoi ngóp sống trị vì
Từng đoàn người điệp điệp trùng trùng
Từ đồng bằng cao nguyên Nam Bắc Trung
Từng đoàn người bước nhẹ lên núi rừng
Men theo chân dẫy Trường Sơn cao ngất
Đêm núi lạnh đường gập ghềnh gian hiểm
Người ngậm tăm, ngựa tháo nhạc âm thầm
Voi bước nhẹ theo lối mòn lá đổ
Để đừng nghe xào xạc lá khô vang
Họ là lính đã đánh quen trăm trận
Ho là quân vừa mới mộ vài ngày
Họ là nông dân vừa bỏ cuốc bỏ cày
Cầm lưỡi gươm còn vụng dại trên tay
Nhưng trái tim chứa đầy nhiệt huyết
Giặc xâm lăng một lòng ta phải diệt
Để giữ vững giang san nòi giống Việt
Họ là cơn bão nổi trên không gian
Họ là cơn sóng đáy lan tràn.
Họ lướt đi trong đêm không trăng
Nồi Dương Xuân (1) vừa đi vừa nấu cơm
Bánh tét Nam Hà (2) vừa chạy vừa ăn
Người cáng người thay phiên nhau ngủ
Đội Xảo Mã (3) vùn vụt như sao băng
Hai bên đường làng mạc buồn hiu
Không có tết không cờ quạt cây nêu
Không tiếng chó sủa đêm
Không tiếng gà gáy sáng
Vài em bé bụng ỏng thân gầy teo
Thập thò nhìn từ đằng sau đống rạ
Đoàn quân Nam Hà đi qua vội vã
Im lìm như những bóng ma
Ngày mồng ba quân ta vây Hà Hồi
Quân giặc còn ngủ say như chết
Trong cơn rét mùa đông
Bên gái đẹp rượu nồng
Đêm không trăng sương mờ dầy đặc
Còn nghe bay tiếng muỗi vo ve
Bỗng ầm ầm hàng vạn tiếng quân hô
Như vỡ tan chín từng trời đất
“Đồn Nguyệt Quyết Gian khẩu đã mất
“Đồn Hà Hồi mau hàng
“Đại Đế ta nhân đạo
“Không giết kẻ quy hàng”
Trước khí thế long trời lở đất
Đồn Hà Hồi run sợ kinh hoàng
Run như run trước thần dũng Long Nhan
Cờ trắng đưa lên cửa trại mở toang
Toàn quân ta rầm rộ tới Ngọc Hồi
Tiếng quân reo rung động cả núi đồi
Trời hừng sáng mặt nhìn nhau rõ mặt
Lệnh dừng quân, bao vây quanh đồn giặc
Đồn đen ngòm từng vọng gác nhấp nhô
Vài lá cờ Ngủ Hành (4) đang ngơ ngác
Hoang mang bay theo ngọn gió heo may
Chúng không ngờ quân Việt đi như bay
Từ Tam Điệp chỉ vài ngày là tới
Quân ta như từ trên trời rơi xuống
Giặc còn say bàng hoàng quân với tướng
Gượng đứng lên tìm cung kiếm đao thương
Nửa đêm hướng chính bắc
Lửa cháy rực một phương
Khói thuốc súng ngọn gió mùa đưa tới
Cánh quân Thượng Đạo đô đốc Đông (5)
Đã vây đồn Khương Thượng và tiến công
Nhà vua đứng bật dậy ra hiệu lệnh
Cho toàn quân công phá đồn Ngọc Hồi
Người cưỡi voi trận, mặc áo bào đỏ
Đầu đội giáp trụ, cổ quấn khăn vàng
Thề cùng tướng sĩ tiếng thét dậy vang
“Ngọc Hồi hôm nay phải thành bình địa “
Tiếng trống dục tiến quân từ bốn phía
Giặc kinh hoàng hồn vía bay lên mây
Voi voi chiến một trăm con dàn hàng
Voi làm cho kỵ binh địch
Hoảng loạn tan hoang
Những bước chân ngàn cân
Không gì cản nổi
Của đàn voi lồng lên dữ dội
Dẫm nát hàng rào
Đạp đổ tường cao
Mở đường cho đoàn binh bộ xông vào
Quân Việt dùng rơm khô thấm nước
Phủ lên những tấm ván khổng lồ
Làm lá chắn cho đoàn quân cảm từ
Lấp hào sâu dùng dao ngắn tiến lên
Súng hỏa hổ (6) phun lửa đốt chân giặc
Thảm rồng bay (7) từng mảng cháy trên đầu
Đại bác trên voi (8) nhả đạn thẳng vào
Những công sự vững bền thành gạch vỡ
Đại quân ta người người hăm hở
Như cuồng phong ào ạt tiến vào đồn
Chém giặc như chém ngọn chuối non
Như chém người tay không tấc sắt
Trận công đồn vừa xong trong chớp mắt
Bãi chiến trường xương máu khắp quanh đây
Những xác người nằm như đang ngủ say
Cơn bão đã qua, bây giờ là vắng lặng
Chiến trường nào không tanh mùi máu mặn
Chiến thắng nào không trả giá chua cay
Lịch sử sẽ ghi dấu vết hôm nay
Một trang mới huy hoàng và lẫm liệt
Quân sử sẽ giữ gìn binh pháp Việt
Hành quân thần tốc truy kích bất ngờ
Mỗi chiến trường một sáng tạo quân cơ
Ngọc Hồi tan Khương Thượng im tiếng súng
Từ Đống Đa đoàn quân Đô Đốc Đông
Đang tiến về cửa Tây thành Thăng Long
Đón Đại Đế vinh quang vào thành nội
Đoàn chiến sĩ vội xếp thành hàng đội
Tiến vào thành trong ánh sáng bình minh
Mặt trời lên soi sáng rực cổng thành
Thang Hùng Nghiệp bên đầm Mực thây phơi
Trường Triều Long trên cầu Vịnh xong đời
Sầm Nghi Đống núi Loa Sơn treo cổ
Hứa Thế Hanh chết cháy tại Ngọc Hồi
Tôn Sỉ Nghị bỏ cả ấn tín chạy qua cầu
Cầu phao đứt hàng vạn quân chết đuối
Xác giặc trôi làm nghẹt dòng sông cuối
Máu giặc pha nhuộm đỏ nước sông trong
“Máu thù nhuộm đỏ nước sông
“Từ nay ta gọi là sông Hồng Hà”
Thăng Long kiếm thép nở hoa
Xác thù chất ngất Đống Đa mấy gò
Ngọc Hồi phơi vạn xương khô
Một bành voi đạp đổ xô mấy thành
Dân Bắc Hà mừng vui ùa ra nghẹt phố
Đón đoàn quân vừa giải phóng Kinh đô
Một bà già khăn mỏ quạ vải thô
Nắm vạt áo người chiến binh Thuận Hoá
Hàm răng đen cười vui hỏi đon đả
“Cháu ơi nhà vua đâu nhà vua đâu”
“Bác hãy tìm người nào cưỡi voi trận
“Áo bào màu đỏ, nón trụ trên đầu”
Nhưng tìm mãi không thấy người áo đỏ
Vì áo vua thuốc súng nhuộm đen mầu
“Tiếc quá không được thấy nhà vua”
Vừa nói vừa đưa tay quệt miệng nhai trầu
Vài cô gái chỉ tay cười khúc khích
Đưa trái cam cho người lính rách vai
Tò mò nhìn những võ khí lạ đời
Đại bác Nam Hà (9) súng loe lòng Long Thọ (10)
Súng Hoả Hầu cùng với Thảm rồng bay
Đại Đế về Nam
Chuẩn bị cuộc Nam chinh (11)
Thề thống nhất Bắc Nam về một mối
Xây dựng nền tự chủ vạn xuân xanh
Người chỉ ngang mũi nhọn về phương Bắc
“Rồi nước non này sẽ phục hưng
“Sẽ vun sức mạnh vào ngọn giáo
“Sẽ phục hoạt dòng văn hoá Môn (12)
“Sẽ đòi lại đất xưa tiên tổ (13)
“Sẽ rửa lầu xong mối nhục hờn”
Rồi một hôm ngọn cờ rủ màu tang
Quân với tướng sụt sùi quỳ nhỏ lệ
Ngựa và voi phủ phục ở đầu non
Đại Đế đi rồi đâu lời huyết thệ
Lửa gươm thiêng vụt tắt đã không còn
Đế với vương chỉ còn lau với sậy
Gió vi lô sào sạt tiếng ca dao
Đây muôn đời sóng Hồng xô với đẩy
Tìm nơi đâu áo vải với cờ đào
Nhọc nhằn ngựa nản chân bon
Trèo lên đỉnh núi Trường Sơn khóc ròng
Thôi rồi nửa giấc anh hùng
Thù ngoài bẻ gẫy giặc trong dập tàn (14)
Sóng Cà Mâu gió Nam Quan
Đưa người về ngủ sử vàng thiên thu
Kể từ đấy nghiệp đế suy tàn
Mưa lầy luỹ đổ
Lá rụng thành hoang
Tráng sĩ vỗ gươm mà hát
Khúc ca bi hùng tim nát tan
Đêm đêm bên tai còn nghe vẳng
Tiếng ầm ầm mùa lũ nước sông Côn (15)
Như từ xa tiếng trống trận vang dồn
Kể từ đấy lưỡi gươm ta son mòn, thép rỉ
Tháng với ngày ta cấy lúa nương rừng
Mơ một ngày có lại một Quang Trung
Để lưỡi gươm già nua này sẽ lại vẫy vùng
– Đinh Quốc An
(Australia, 6/2021)
Chú thích:
(1) Dương Xuân là tên một thôn chuyên làm nghề thợ rèn gần Phú Xuân. Có lẽ họ đã dựa theo sáng kiến của Nguyễn Huệ chế tạo ra bếp nấu cơm di động.
(2) Có truyền thuyết cho rằng nghe tin quân Thanh xâm lược Việt Nam Nguyễn Huệ tức giận bóp chiếc bánh chưng trong tay thành chiếc bánh tét, và chợt nẩy ra một sáng kiến quân sĩ có thể vừa đi vừa cầm bánh tét ăn.
(3) Xảo mã là toán quân cưỡi ngựa cực nhanh tiếp vận lương thực võ khí và y tế cho đại quân. (Theo tài liệu của học giả Hồ Hữu Tường)
(4) Quân Thanh chia ra làm năm binh chủng dựa theo ngũ hành kim mộc thuỷ hoả thổ.Mỗi binh chủng mang một màu cờ riêng gồm trắng xanh đen đỏ vàng.
(5) Đô đốc Đặng Tiến Đông có nhiệm vụ đánh đồn Khương Thượng và Đống Đa để ngăn quân Thanh ở Thăng Long tiếp cứu đồn Ngọc Hồi.
(6) Súng hoả hổ là một loại súng phun lửa.
(7) Thảm rồng bay lá một loại súng bắn tung những mảng thảm lửa lên cao rồi rơi xuống đầu quân địch.
(8) Đặt đại bác trên lưng voi là sáng kiến của Nguyên Huệ.
(9) Đại bác Nam Hà do chúa Nguyễn cho chế tạo nhưng có lẽ đã được Nguyễn Huệ biến chế đi làm cho súng bắn hỏa lực mạnh mẽ và hiệu quả hơn.
(10) Súng này được chế tạo ở thôn Long Thọ gần Phú Xuân.
(11) Cuộc Nam chinh để tiêu diệt Nguyễn Phúc Ánh ở Gia Định.
(12) Thời xa xưa các bộ lạc Việt dùng chữ Môn trông giống như con nòng nọc để ghi chép.
(13) Nguyễn Huệ có tham vọng đòi lại hai tỉnh Quảng Đông và Quảng Tây xưa vốn thuộc về đất Việt.
(14) “Ta đánh quân Thanh như bẻ gẫy thanh gỗ mục, đuổi Nguyễn Ánh như dập tắt đốm lửa tàn” lời Nguyễn Huệ.
(15) Sông Côn chia vùng đất Tây Sơn ra Tây Sơn hạ và Tây Sơn thượng. Đó là chiến khu đầu tiên của lực lượng Tây Sơn. (Theo tài liệu của nhà văn Nguyễn Mộng Giác trong bộ trường thiên Sông Côn Mùa Lũ).
Gửi ý kiến của bạn
