Có những người viết về nhà khoa học không gian, và cũng là nhà văn, nhà thơ, giáo sư dạy toán Nguyễn Xuân Vinh, rất thâm thúy mặc dầu họ chỉ biết nhà toán học Nguyễn Xuân Vinh qua các nghiên cứu sách vở, qua các trữ liệu về ông. Trong khi đó tôi chưa viết được một chữ nào về giáo sư Nguyễn Xuân Vinh khi nghe tin ông ấy qua đời hôm 23-7-2022, thọ 92 tuổi, mặc dầu tôi biết giáo sư Nguyễn Xuân Vinh vào năm 1955-56 đã là thầy dạy toán tai trường trung học của tôi, trường Võ Tánh Nha Trang, khi đó ông còn là trung úy phi công. Năm 1958-59 tôi lại gặp ông tại trường trung học cấp 3, Chu Văn An, Saigon. Khi đó ông mang quân hàm Trung Tá, chuyên dạy toán lớp 12B. Ở cả hai trường, khi nào gặp ông, tôi kính cẩn giở nón chào ông và ông đáp lại với nụ cười hiền hòa, mặc dầu chưa bao giờ tôi là người học trò trực tiếp của ông vì tôi chuyên học ban C và Triết.
Năm 1985 hay 86 gì đó, vô tình tôi được sắp xếp ngồi cạnh giáo sư Nguyễn Xuân Vinh tại một buổi họp được tổ chức trong môt nhà hát. Buổi họp ấy do cộng đồng Việt Nam tại Chicago tổ chức với chủ đề “Về vấn đề giáo dục con em chúng ta trong môi trường đa văn hóa”. Lúc ấy ông là giáo sư dạy toán của đại học Michigan. Tôi rất kinh ngạc và thán phục bản tánh bình dị của ông. Mặc dầu ông ấy không biết tôi là ai và ông ấy cũng không tự giới thiệu ông là ai. Tuy nhiên trong suốt buổi họp giáo sư Nguyễn Xuân Vinh và tôi cùng nhau trao đổi ý kiến một cách rất thân thiện và giáo sư coi tôi như là ngang hàng với ông.
Buổi họp chấm dứt, khi bắt tay nhau ra về, giáo sư Nguyễn Xuân Vinh biết tôi là bác sĩ (vì tôi tự giới thiệu với ông) và ông cũng biết tôi đã từng biết ông là thầy dạy toán tại trường Võ Tánh Nha Trang và trường Chu Văn An, Saigon, ông liền ngồi xuống, lấy ra từ cặp da một tập hồ sơ đã cũ, giấy trắng đã ngả sang màu vàng, trong đó ông phác họa sơ đồ đường bay trong vũ trụ của phi thuyền không gian và góc độ khi phi thuyền cất cánh rời khỏi trái đất cũng như khi phi thuyền trở về trái đất đáp xuống trên phi đạo xuyên qua bầu khí quyển của trái đất. Ông giải thích cho tôi nghe những chi tiết rất là khoa học để bảo vệ cái vỏ của phi thuyền khỏi bị cháy vì cọ xát quá mạnh vào bầu khí quyển khi phi thuyền cất cánh bay ra xa trái đất cũng như lúc phi thuyền bay trở về trái đất và đáp xuống phi đạo sau khi chui qua bầu khí quyển của trái đất. Thú thật tôi có thưa với giáo sư Nguyễn Xuân Vinh là tôi rất thích thú nghe lời giải thích rất khoa học và dễ hiểu của ông về khoa học không gian và tôi rất trân quí cảm tình ông đã dành cho tôi.
Chúng tôi đứng dậy bắt tay nhau ra về, lúc đó cả ông và tôi đều giật mình vì phòng họp vắng hoe không còn một ai cả, ngoài hai chúng tôi. Chúng tôi vừa bước qua cửa phòng họp thì đèn điện của phòng họp cũng vừa tắt ngay sau lưng chúng tôi. Khi nhớ về buổi găp gỡ kỳ lạ này tôi có cảm tưởng nhớ lai một mẩu chuyện huyền thoại, thần tiên trong đời mình.
Vô cùng thương tiếc giáo sư Nguyễn Xuân Vinh, hôm nay vỊ thầy của chúng tôi không còn nữa. Giáo sư Nguyễn Xuân Vinh đã ra đi ngày 23-7-2022, và ngưòi đã để lại cho nhân loại những hiểu biết sâu sắc về khoa học không gian. Giáo sư Nguyễn Xuân Vinh là niềm tin yêu và hãnh diện không những chỉ cho dân tộc Việt Nam mà chung cho cả nhân loại.
– Đào Như
(Aug 30-2022)