Con người có thể đã biết hôn từ những ngày đầu của nhân loại. Hình: The Kiss – by Gustav Klimt.
“Môi trên của tôi dần ướt át, môi dưới thì run rẩy! Tôi sẽ ôm lấy chàng, sẽ hôn chàng.” – một phiến khắc có niên đại từ 1900-1595 TCN ở Sippar, Mesopotamia (Lưỡng Hà); bản dịch là của Nathan Wasserman, Akkadian Love Literature of the Third and Second Millennium B.C.E.
Những dòng chữ cổ (chữ hình nêm) này được khắc trên một phiến đất sét khoảng 4,000 năm tuổi, là một trong những mô tả đầu tiên về nụ hôn lãng mạn. Tuy nhiên, những gợi ý từ khảo cổ học và DNA cho thấy con người đã hôn nhau từ rất lâu, trước cả khi họ có khả năng ghi lại việc đó bằng văn bản. Hành động yêu thương này thậm chí có thể đã tồn tại ngay từ những ngày đầu xuất hiện giống loài của chúng ta.
Thật không may, khi nụ hôn được phổ biến thì lại gây ra một hiệu ứng phụ – sự lây lan của bệnh tật. Giờ đây, các khoa học gia nghiên cứu sự tiến hóa của các mầm bệnh dai dẳng đang đào sâu vào lịch sử của nụ hôn, và cố gắng khám phá vai trò lâu đời của nụ hôn trong quá trình lây bệnh.
Troels Pank Arbøll, một chuyên gia về chữ hình nêm tại Trường Copenhagen, người chuyên nghiên cứu về lịch sử y học, là đồng tác giả của một quan điểm được đăng trên tạp chí Science vào Thứ Năm tuần qua đã nói về lịch sử cổ xưa của nụ hôn và vai trò của nó trong việc truyền bệnh.
Arbøll và Sophie Lund Rasmussen đã nghiền ngẫm các mẫu vật có chữ cổ đại tìm được từ Mesopotamia, chú trọng vào những tài liệu tham khảo bị bỏ sót về nụ hôn và các mô tả bệnh tật. Nghiên cứu đã đẩy lùi niên đại thường được trích dẫn là bằng chứng bằng văn bản lâu đời nhất về nụ hôn, một thủ bản 3,500 năm tuổi từ thời kỳ đồ đồng ở Ấn Độ. Các tác giả mô tả những tấm bia thời Lưỡng Hà còn lâu đời hơn tới 1,000 năm, là bằng chứng từ nghệ thuật cổ đại và DNA. Tuy nhiên, Arbøll nhấn mạnh rằng không nên coi những bản viết 4,500 năm tuổi này là cái nôi ban đầu của nụ hôn.
Đó là bởi vì một nụ hôn chỉ thoáng qua và không để lại nhiều điều để các khoa học gia có thể khám phá. Arbøll giải thích: “Nguồn gốc của nụ hôn lãng mạn chắc chắn có từ thời tiền sử và lâu đời hơn những gì chúng ta có thể phát hiện bằng các phương pháp hiện tại.”
Hôn nhau có thể thể hiện phong cách riêng, nhưng các nhà nghiên cứu phân loại thành hai kiểu hôn chính. Đầu tiên là những nụ hôn từ những thành viên gia đình hoặc bạn bè, dường như khá phổ biến trong các xã hội trên toàn thế giới. Còn kiểu thứ hai là nụ hôn môi kéo dài hơn, nụ hôn của các cặp tình nhân. Và đây mới là trọng tâm của nghiên cứu này.
Tại sao mọi người khóa môi và trao đổi nước bọt với nhau? Sự quyến rũ của nụ hôn vẫn đang là một chủ đề của các nghiên cứu về tâm lý và sinh lý. Một số cho rằng hôn giúp con người đánh giá tình cảm khả thể. Thí dụ, khi hôn nhau, người ta có thể ngửi thấy hơi thở của đối phương có mùi khó chịu. Mùi hơi thở khó chịu cũng có thể cảnh báo một số phần trong não về một số loại bệnh tật hoặc các dấu hiệu khác cho thấy ta không khỏe mạnh. Và nước bọt được truyền từ người này sang người khác có chứa hormone và các hợp chất khác, có thể cung cấp manh mối cho não để xác định người mà ta đang hôn có thực sự là một nửa của ta hay không.
Một số nghiên cứu cho thấy hôn cũng giúp xây dựng sự gắn kết giữa các cặp đôi và các cặp vợ chồng hạnh phúc thường hôn nhau nhiều hơn, dù các chuyên gia chưa thể giải thích chính xác cách thức hoạt động của nó. Một lý do đơn giản có thể là hôn khiến ta cảm thấy dễ chịu; khi hôn, phần môi và lưỡi nhạy cảm của chúng ta sẽ kích hoạt các vùng não liên quan đến việc tăng khoái cảm và giảm căng thẳng.
Các loài vượn cũng có hôn nhau. Ở loại tinh tinh lùn, hôn miệng được coi như một phần của hành vi tình dục. Tinh tinh sử dụng những nụ hôn má (platonic kiss) như một phần trong các tương tác xã hội trong bầy, đàn. Có thể những nụ hôn cũng đã đóng những vai trò tương tự trong thời kỳ đầu của Homo sapiens. Nói như vậy nghĩa là khuynh hướng hôn của chúng ta có thể có lịch sử lâu đời ngang ngửa với chính giống loài của chúng ta? Thực sự thì các khoa học gia chưa thể xác định được vấn đề này.
Trong DNA của chúng ta, có thể tìm thấy bằng chứng rõ ràng rằng loài người từng có quan hệ tình dục với người Neanderthal. Nhưng họ có hôn nhau không? Khi nghiên cứu mảng bám trên răng của người Neanderthal, các khoa học gia đã phát hiện ra dấu hiệu di truyền của một vi sinh vật 48,000 năm tuổi, vốn vẫn được tìm thấy trong miệng con người ngày nay, và khác với những vi sinh vật trên người Neanderthal thời đại đó. Sao có thể? Một khả năng chắc chắn là hôn, mặc dù đó không phải là khả năng duy nhất, bởi vì hai loài cũng có thể đã ăn uống chung.
Các gợi ý cũng tồn tại từ nghệ thuật và khảo cổ học. Các nhân vật ôm nhau trong tác phẩm điêu khắc Ain Sakhri 11,000 năm tuổi, tác phẩm lâu đời nhất mô tả về quan hệ tình dục, cũng có thể chứa trong đó một nụ hôn say đắm. Bởi vì mẫu vật thiếu các đặc điểm trên khuôn mặt nên việc diễn giải là tùy cảm nhận mỗi người.
Chữ viết cổ xuất hiện vào khoảng năm 3200 TCN và trong vài trăm năm, nó dường như chỉ giới hạn trong các văn bản hành chính. Sau một thời gian, rồi cũng phải tới lúc, các chủ đề về các mối quan hệ yêu đương đã được đưa vào ghi chép của người Lưỡng Hà, và cùng với đó là những tài liệu đầu tiên về nụ hôn cách đây khoảng 4,500 năm.
Arbøll nói: “Những trường hợp thực tế đầu tiên có vẻ như là những câu chuyện thần thoại. Nhưng rõ ràng thế giới thần thánh cũng là một dạng phản ánh những gì diễn ra giữa con người với nhau. Tuy nhiên, trong những câu chuyện thần thoại thì nụ hôn có vẻ liên quan đến ái tình, tình dục. Cho nên, thật thú vị khi họ hình dung các vị thần của mình theo cách đó.”
Trong các văn bản khác của người Lưỡng Hà, các thí dụ về nụ hôn cho thấy đó là một phần phổ biến trong quan hệ lãng mạn giữa các cặp vợ chồng – và là một ham muốn nguy hiểm của những người chưa kết hôn.
Trong một tài liệu pháp lý cổ từ thành phố Larsa của Lưỡng Hà khoảng năm 1900-1595 TCN, được dịch bởi Marten Stol từ Women in the Ancient Near East, một phụ nữ tên là Shat-Marduk đã thề sẽ cắt đứt liên lạc với tình nhân bất chính của mình: “Chàng sẽ không quay lại [với tôi], và chàng sẽ không mời gọi tôi ‘chuyện nam nữ.’ Chàng sẽ không hôn môi tôi, và tôi sẽ không cho phép chàng làm ‘chuyện nam nữ’ với mình. Nếu chàng mời gọi tôi sà vào lòng chàng, thì tôi nhất định sẽ báo với các bô lão và trưởng làng.”
Và Lưỡng Hà không phải là nơi duy nhất người ta biết ‘khóa môi’ ở thời cổ đại. Arbøll lưu ý rằng các thí dụ từ Ấn Độ và Ai Cập cho thấy một khu vực rộng lớn mà nụ hôn ái tình đã tồn tại từ thời cổ đại.
Charlotte Houldcroft, nhà sinh học phân tử tại Trường Cambridge, cho biết: “Bài viết này bổ sung kiến thức lịch sử của chúng ta về các hành vi thân mật của con người như hôn nhau, và mang đến cái nhìn sâu sắc hấp dẫn về cuộc sống cá nhân của người Lưỡng Hà cổ đại từ những ghi chép rất lâu đời.”
Mặc dù có lịch sử lâu đời, nhưng ngày nay nụ hôn không còn nhan nhản khắp nơi nữa. Một nghiên cứu năm 2015 về 168 nền văn hóa trên toàn cầu cho thấy nụ hôn lãng mạn chỉ phổ biến ở khoảng một nửa các nhóm đó. Và khi hôn hít trở nên phổ biến, một số phải trả giá cho trải nghiệm này.
Các loại bệnh bao gồm vi rút herpes simplex 1 (HSV-1), vi rút Epstein-Barr, vi rút parv ở người và cảm lạnh thông thường có thể lây lan qua nước bọt, vì vậy hôn hít có thể làm lây lan các bệnh này trong toàn bộ quần thể. Một nghiên cứu cho rằng hàng chục triệu, thậm chí 1 tỷ vi khuẩn có thể được trao đổi khi người ta hôn sâu.
Theo các ghi nhận, thì người Lưỡng Hà không tin rằng nụ hôn đóng vai trò lây lan bệnh truyền nhiễm. Nhưng rất có thể nó đã xảy ra. Thật khó để chẩn đoán bệnh chỉ dựa trên các mô tả cổ xưa từ văn bản chữ hình nêm. Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu lưu ý rằng bệnh răng miệng của người Lưỡng Hà, được gọi là bu'sanu, có thể là bị mụn rộp ở miệng. Ít ra thì cũng có một số nhân vật trong thế giới cổ đại có vẻ đã nghi ngờ rằng hôn nhau có ảnh hưởng đến sức khỏe. Ở Rome, Hoàng đế Tiberius đã cố gắng cấm hôn trong một số trường hợp, có thể vì nó được cho là làm lây lan bệnh lở miệng. (Những nỗ lực này đã không thành công.)
Năm ngoái, Houldcroft và các đồng nghiệp đã sử dụng DNA cổ đại để giải trình tự bộ gen của virus herpes và lập biểu đồ tiến hóa của nó. Họ cho rằng chủng HSV-1 hiện đang chiếm ưu thế, đã ra đời cách đây 5,000 năm, trong thời kỳ di cư từ Âu-Á đến Châu Âu trong thời đại đồ đồng, và được thúc đẩy bởi sự gia tăng nhanh chóng của một tập tục văn hóa mới lan truyền giữa các quần thể hỗn hợp: hôn sâu.
Tổ Chức Y Tế Thế Giới (WHO) ước tính rằng hai phần ba dân số thế giới dưới 50 tuổi, khoảng 3.7 tỷ người, bị nhiễm HSV-1.
Theo Arbøll và Rasmussen, vì hài cốt của người cổ đại cũng mang lại bộ gen của nhiều mầm bệnh lây truyền qua nước bọt, nên có thể nói các bệnh lây truyền qua nụ hôn đã xuất hiện từ thời tiền sử. Nhưng bằng chứng về sự phổ biến lâu dài của nụ hôn khiến giả thuyết cho rằng chủng HSV-1 phát sinh từ một phong trào hôn môi, truyền từ nền văn hóa này sang nền văn hóa khác, ít có khả năng xảy ra hơn.
Với sự pha trộn văn hóa đã biết giữa các khu vực của thế giới cổ đại, được chứng minh bằng sự trao đổi đồ vật, công cụ và gen, Arbøll cảm thấy rằng nụ hôn được nhiều người biết đến, nếu không muốn nói là được chấp nhận rộng rãi. Nhưng ông cũng nói thêm rằng: “Có một số người không chấp nhận chuyện hôn, có thể do họ cảm thấy nó kỳ kỳ sao đó, và họ vẫn sẽ không chấp nhận nó chỉ vì một số di dân đến ở và nói, ‘Này, hôn nhau tuyệt lắm đấy!’”
Cung Đô biên dịch theo bài viết “Humanity’s First Recorded Kiss Was Earlier Than We Thought” của Brian Handwerk, được đăng trên trang Smithsonianmag.
Gửi ý kiến của bạn
