Mùa thứ ba trong năm đã chớm về. Autumn ngoài nghĩa mùa thu, còn mang nghĩa ẩn dụ là chỉ lúc xế chiều, lúc ngày sắp tàn, là mùa mà ban ngày ngắn và dần lạnh hơn. Bên cạnh hình ảnh biểu tượng là mùa lá rụng, lại cũng là mùa phần lớn trái cây được thu hoạch, vì gắn với đời sống thiên nhiên này mà từ rất lâu văn hóa Tây phương đã nhân cách hóa mùa thu là người phụ nữ trẻ đẹp đầy sức sống với mái tóc gắn đầy lá hoa quả chín, là hình ảnh vừa nên thơ vừa chứa đựng sức sống diệu kỳ của mùa gặt hái.
Nhìn về mặt thơ mộng của mùa thu, đúng vậy, không ai phủ nhận được nét quyến rũ của bản giao hưởng màu sắc lá vàng cùng tiếng hát của gió, và thấu được quyền lực của mùa thu qua những bài thơ được viết ra bởi sự khêu gợi dịu dàng kỳ bí của nó, qua các tác giả Rainer Maria Rilke, Edna St. Vincent Millay, Bùi Giáng, Phạm Phú Hải, Tần Vy, Giáng Vân, Trần Hoàng Phố, Pháp Hoan, Kwang Kyu Kim, Phương Uy, Vy Thảo, Nguyễn Thị Khánh Minh, Trần Mộng Tú, Trịnh Y Thư. – NTKM.
***
RAINER MARIA RILKE (1875-1926)
Ngày Thu
Thưa Chúa tể, giờ đã điểm, mùa hạ vô cùng lớn.
Hãy trải bóng Người lên những chiếc đồng hồ mặt trời,
Và trên cánh đồng trơ rạ hãy thả những cơn gió được tự do.
Lệnh truyền cho quả cuối mùa chín tới;
Ban phát cho chúng thêm đôi ngày nắng ấm phương Nam,
Dồn thịt da chúng trở nên căng mộng hoàn toàn
Rồi ép lấy vị ngọt cuối cùng vào rượu nồng sóng sánh.
Ai giờ không nhà cửa, sẽ không cần xây cất.
Ai cô đơn, sẽ còn mãi cô đơn,
Sẽ thức giấc, đọc, viết những bức thư dài
Và trên những con đường làng bồn chồn rảo bước
Khi những chiếc lá vàng rơi xuống tự trên cao.
(Pháp Hoan dịch từ nguyên tác tiếng Đức)
*
EDNA ST. VINCENT MILLAY (1892-1950)
Mùa Xuân và Mùa Thu
Vào mùa xuân, mùa xuân của năm
Tôi bước cạnh người tôi yêu – trên đường
Những thân cây thì đen và vỏ ướt
Tôi vẫn còn thấy chúng – vào mùa thu của năm.
Chàng bẻ cho tôi
một cành đào đơm bông
xa lối đi và khó với.
Vào mùa thu, mùa thu của năm
Tôi bước cạnh người tôi yêu – trên đường
Những con quạ bay lên – tiếng kêu khàn đặc
Tôi vẫn còn nghe chúng – vào mùa thu của năm.
Chàng chế giễu hết thảy những điều tôi ca ngợi
và đánh vỡ trái tim tôi
bằng những điều vặt vãnh bình thường.
Mùa xuân sẽ tuôn trào bao mạch sống
Mùa thu sẽ rụng rơi bao lá vàng
Vỏ cây sẽ rỉ từng giọt nước
Bầy chim sẽ gọi mừng hoan ca
Có bao nhiêu điều đẹp xinh để thấy
Có bao nhiêu điều ngọt ngào để nghe
Vào mùa xuân của năm – vào mùa thu của năm.
Chẳng phải vì tình yêu ra đi
mà tôi đau đớn
Tôi đau đớn
Khi thấy tình yêu ra đi
vì những điều vặt vãnh bình thường.
(Đỗ Tư Nghĩa dịch)
*
BÙI GIÁNG (1928-1996)
Nghe
Cúi đầu nghe tạnh
Mưa chiều rừng gió đi mau
Con đường trăng lạnh
Hang rừng bông rụng hoa đau
Cồn xưa cỏ mọc
Lá sông chảy xuống chân trời
Chảy lên mái tóc
Một mùa thu gục bên tôi
Người kia đứng lại
Nghe trời đẩy xuống hai vai
Con đường thơ dại
Còn đây lá cũ một vài
(Trích từ tập Mưa Nguồn, 1993)
*
PHẠM PHÚ HẢI (1950-2009)
A, AA, AAA, AAAA…
Lạnh mùa thu ở trong núi đá
Có con cá nhỏ chết bên cầu
Có con chim nhỏ vì vui quá
Cũng chết bên cầu ấy, bữa xưa
Có một thư sinh lên núi đá
Hỏi thăm đường tới chốn Bất lai
Trăng khuya úp mở sau ngàn lá
Bướm đỏ đàn đàn chấp chới bay
Có lão tiều phu trong núi đá
Mười năm say hương quế, quên về
Lều đựng gió đầy rung mái gió
Một cầu cổ nguyệt chảy tràn khuya
Trăng khuyết xuôi trăng tròn trăng khuyết ngược
Bứt tháng, hái ngày, phơi khô năm
Năm khô râu cũ đùn râu mới
Sợi sợi ấn ngời Vô lượng quang
Xuất định bốn bề sương giọt giọt
Con chim xưa sống lại bên cầu
Tiều lão mặt trời vai tịch tịnh
Mặt trời rơi xuống giữa dòng sâu
Chẳng đến đâu chẳng từ đâu đến
Con chim ngày cũ hót inh rừng
Bên cầu đứng ngắm hai dòng nước
Một chảy xuôi đông một ngược nguồn
Không ở đâu không đâu chẳng ở
Cá hồi dương lội ngược chiêm bao
Cầu gãy hai bờ xưa tương ngộ
Trùng phùng từng hột đất xôn xao
Mùa thu núi đá lạnh vô cùng…
1972
*
TẦN VY
Ý nghĩ (trích đoạn)
…
Buổi bình minh rạng rỡ hình ảnh anh
Những trốn tránh thừa thãi như bóng tối lẩn quất
Giấc mơ ngọt ngào của nụ hồng sớm mai
Trên những cành gai sương thu đọng thành lệ xót
Đỉnh đời cao, cây cối muộn phiền
Mùa thu phục sinh những chiều lá úa
Nỗi nhớ vang vang khúc tình ca cũ
Mênh mông trước mắt, thủy triều sầu
…
Đường cỏ hoang kỷ niệm không lối về
Mưa đổ xuống những tháng năm ngây ngất
Nỗi xúc động còn day dứt hoài
Nắng đã vơi nắng, đời sắp tà
Trận cuồng vọng đã dừng lay động
Vắng lặng đìu hiu như hấp hối thinh không.
*
GIÁNG VÂN
Em đã bỏ đi
Em sẽ phàn nàn hay cãi cọ
Về những cư xử tệ với mình?
Ồ không.
Em đã bỏ đi
Rất xa
Những cái cây mùa cũ rụng lá
Mọc lên bao nhiêu chồi non tơ
Sao người còn đứng đó
Lặng im
Quán cà phê cũ
Đóng cửa rồi
Người chủ không biết giờ ở đâu
Anh chàng chơi ghi ta em không còn gặp lại
Nhớ Từ Công Phụng
Mùa thu mây ngàn
Sương mù tím loang chiều muộn.
Những câu thơ da diết
Đã trôi vào hư không.
*
TRẦN HOÀNG PHỐ
Bình yên và tĩnh lặng
Một nhánh mơ rơi xuống cửa sổ lòng tôi
một ngày thu nhẹ như một hơi thở
Cho tôi một chút dịu dàng như gió
Gió đậu trên vai lá
Lặng ngắm những bông hoa ngũ sắc
mở những đôi mắt hồn nhiên thật to
Cho tôi chút lặng yên như hồ thu
Linh hồn tôi
là nước tĩnh lặng
Bên trong của bông sen dậy mùi hương
Nhẹ và thơm như má trẻ thơ
Một chiếc lá giấc mơ rơi xuống
bên sân lòng tôi
Bình yên và tĩnh lặng
như giấc ngủ nhẹ của cái chết
*
PHÁP HOAN
Tượng Phật không đầu
trăng thu tìm thấy
trong lòng suối sâu.
(Trích trong 26 bài Haiku của Pháp Hoan)
*
KWANG KYU KIM
Bầu trời Mùa Thu
Không một gợn mây
Và bầu trời mùa thu thẳm xanh trống rỗng
Không có gì bao bọc trái đất
Không có gì che phủ bầu trời
Chỉ nắng trải mênh mông
Và gió thổi
Trái tim tôi bức bối
Phải chăng cần một chiếc lá vàng rơi qua bầu trời?
Lời cầu nguyện bao giờ được ban phát
Và như có một mệnh lệnh
Tất cả được xóa sạch
Không một gợn mây
Bầu trời mùa thu thẳm xanh hiện ra nỗi sợ hãi mơ hồ
(Nguyễn Quang Thiều dịch trong tập 5 Nhà Thơ Hiện Đại Hàn Quốc, 2002)
*
PHƯƠNG UY
Khúc vô ngôn tháng Tám
mùa lặng lẽ theo mùa
rơi qua âm u tháng Tám
bỏ lại anh lạc lõng phía câu ca không lời
dẫu hồn nhiên đứng lơ ngơ giữa ngã tư, ngã năm, hay ngã bảy
vẫn nghe lòng lưa thưa vắng
một mình thôi.
mùa đang bão rớt
hiếm hoi ngày chút nắng xanh xao
mặt trời ngủ quên
mặt trời không hát.
chút ấm áp bên em giờ cũng hư hao.
anh lạc giữa muôn phương ngã tư đường tấp nập
lạc điệu trên tay bài thơ cũ vô ngôn
nghe chữ nghĩa biến thiên theo mùa gió rớt
anh lao đao
đi nốt những đoạn buồn.
anh đã sáng lóa tình yêu bằng muôn trùng ảo tưởng
như lũ ve gào mùa bất lực đẫm mồ hôi
để một ngày thảng thốt nhớ ra
mình chỉ là làn khói xưa đi lạc
rồi đã biến tan như chưa từng đến bên người (*)
đêm hạ huyền nghe sương rủ trên nhánh trăng liềm khép mắt
anh lẫn lộn giữa nỗi buồn và nỗi nhớ em
nghe trên mái nhà cơn gió cô đơn của mùa áp thấp
thổi lặng câm cơn độc thoại cũ mèm
(*) Hà Mây
*
VY THẢO
Ta nằm ngoài cả những lá ngoài kia sẽ chết
Ta nằm ngoài mọi thứ
Ý nghĩ đó văng vẳng bên tai
Khi ta đi dạo trên dòng sông thu sắp cạn trơ đáy
Tiếng cá quẫy xào xạo lòng sông mỏng nước
Mỏng dòng
Mỏng màu thu phai
Thu phai điều gì
Kể ta biết
Thu phai những lá ngoài sông
Thu phai cả áo em ta
Thu phai cả hồn ta lợt lạt
Thu phai những mối tình lướt qua ta như con gió
Khi mà một cái chợp mắt trăm năm trôi qua
Ta nằm ngoài mọi thứ
Ta nằm ngoài em mỏng manh
Ta nằm ngoài em dịu dàng
Ta nằm ngoài cả những lá ngoài kia sẽ chết.
*
NGUYỄN THỊ KHÁNH MINH
Gió sẽ thổi mùa thu đi
Gió nức lạnh
Lời chia tay còn ngậm
Sợi đàn căng. Một nốt nhạc chưa buông
Đêm ẩn dấu ánh nhìn
Nước mắt đừng rơi
Lời chia tay thôi đừng nói
Con đường sẽ nặng những âm thanh
Gió sẽ thổi mùa thu đi
Cuối dốc sương
Anh còn thấy được không
Mầu áo em vàng và tóc em bay
Ngày mai anh ạ
Sẽ chỉ còn dư âm của mùa chuyển mơ hồ
Mất dấu một lời hẹn
Và dường như, cũng thế,
Lời nói yêu em
Cứ lặng lẽ, những ra đi
Tự nhiên như
Em luôn có một khoảng không
Đầy tay
buồn bã
(Trích tập thơ Ký Ức Của Bóng, NXB Sống &Phố Văn 2013)
*
TRẦN MỘNG TÚ
Mười hai bài thơ mùa thu (Theo vận Haiku: 5-7-5)
Tiếng ngỗng ngang mái nhà
Ngập ngừng bên hiên hoa cúc nở
A mùa thu gõ cửa
Bàn chân lạnh trong chăn
Buổi sáng co mình ngoài cửa sổ
Mùi trà xanh trong bếp
Con sóc ngậm hạt dẻ
Nhẩy qua những cành phong chớm đỏ
Đánh rơi một mảnh Thu
Buổi sáng thổi xôi đậu
Màu xôi vàng như màu hoa cau
Ngửi được mùa Thu tới
Rượu mận ủ năm ngoái
Bây giờ đã lên men ngất ngây
Rót ra mời mùa Thu
Giọt sương buổi sáng rơi
Trên chiếc lá phong vừa chớm đỏ
Như một vệt son môi
Những lá sen mùa Hạ
Rủ nhau nằm úp mặt trong bùn
Ếch nghiêng đầu gọi Thu
Cái dốc sau nhà tôi
Nai vào tìm ăn dâu mùa Thu
Có phải nai năm ngoái
Trên con đường cũ này
Tôi đi tìm người bạn năm đó
Chỉ tìm được mùa Thu
Cây Mộc Liên nhà tôi
Bắt đầu thi nhau rụng lá Hè
Tôi vuốt Thu trong tóc
Sương mùa Thu lạ lắm
Trông xa đẹp như hạt ngọc trai
Không phải đâu, hạt lệ.
Tôi với người yêu đi
Dưới những hàng cây mới chớm đỏ
Trái tim chín từ hôm qua.
(Mùa Thu 2022)
*
TRỊNH Y THƯ
Còn mình ta đứng giữa trời
nhìn con nước chảy cát phơi hai dòng
bến bờ nửa mảnh thu phong
cũng tàn xiêu cả rêu rong ngập hồn.
Nghe trong tôi niềm mênh mang
nghe đâu đây thoảng nhặt khoan tiếng lòng
rơi rơi êm vào hư không
bay bay chiếc lá cuối cùng về đâu.
(Trích từ bài thơ Con Nước Vô Danh gồm 42 bài tứ tuyệt lục bát)
