TCPV đã mở đường cho chính quyền Trump thực hiện kế hoạch cải tổ bộ máy chính phủ mà mà không cần sự chuẩn thuận của Quốc Hội. Hàng loạt cơ quan và hàng ngàn viên chức đang đối mặt với cơ nguy bị giải thể và sa thải. (Nguồn: Chụp lại từ YouTube)
Phán quyết không được ký tên và cũng không ghi tỷ số biểu quyết – điều thường thấy trong các vụ xét xử khẩn cấp. Chỉ có Thẩm phán Ketanji Brown Jackson là công khai phản đối. Đây là phép thử lớn cho quyền hạn hành pháp của Tổng thống trong việc tái tổ chức chính phủ mà không cần Quốc Hội đồng thuận. Dù chỉ mang tính tạm thời, phán quyết cho phép chính quyền Trump tiến hành kế hoạch ngay lập tức.
Tòa tuyên bố chính phủ có thể thắng thế khi bảo vệ sắc lệnh hành pháp về việc cải tổ bộ máy liên bang. Tuy nhiên, Tòa có nhấn mạnh là họ chưa đưa ra phán quyết về tính hợp pháp của từng vụ sa thải.
Đây là chiến thắng mới nhất của chính quyền Trump trong chuỗi các vụ kiện tại TCPV, liên quan đến kiến nghị khẩn cấp nhằm đẩy nhanh tiến độ cải tổ bộ máy chính quyền liên bang.
Quyết định này được đưa ra không lâu sau một phán quyết quan trọng hôm Thứ Sáu (27/6), khi TCPV giới hạn thẩm quyền của các thẩm phán cấp dưới trong việc ngăn chặn chính sách của Tổng thống Trump trên toàn quốc.
Dù không công bố tỷ lệ biểu quyết, nhưng phán quyết có kèm theo ý kiến đồng thuận của Thẩm phán Sonia Sotomayor (một trong ba thẩm phán cấp tiến), cho thấy phần lớn các thẩm phán đều tán thành. Bà đồng tình với quyết định, nhưng cũng nói rõ rằng tòa cấp dưới vẫn “có quyền xem xét” tính hợp pháp của từng phần nhỏ trong kế hoạch cắt giảm nhân sự.
Ngược lại, Trong bản ý kiến phản đối dài 15 trang, Thẩm phán Jackson chỉ trích phán quyết là “không chỉ gây thất vọng, mà còn đầy ngạo mạn và khó hiểu.” Bà nhấn mạnh rằng quyết định này xâm phạm nghiêm trọng quyền độc lập xét xử của các thẩm phán cấp dưới.
“Vai trò của Tòa này (TCPV) không phải là lao vào can thiệp và chất vất các kết luận mà tòa sơ thẩm đưa ra,” Jackson viết, lặp lại quan điểm đã từng nêu trong vụ án hồi tháng trước liên quan đến việc hạn chế quyền hạn của tòa cấp thấp.
Bà cho biết “không ai thực sự phản đối” rằng sắc lệnh của Tổng thống sẽ “dẫn đến những ảnh hưởng nghiêm trọng trong đời sống,” bao gồm cả việc “phá bỏ phần lớn hệ thống chính quyền liên bang mà Quốc Hội đã tạo dựng từ trước đến nay. Bộ máy cồng kềnh trong mắt ai đó (có thể là một vị tổng thống) lại chính là niềm hy vọng của người nông dân về mùa màng tươi tốt, là cơ hội để thợ mỏ được quyền hít thở mà không mắc bệnh phổi, hay là chốn an toàn cho trẻ thơ học tập.”
TCPV gần đây cũng đã ra nhiều phán quyết khẩn cấp khác: cho phép Bộ Cải Tổ Chính Phủ xem hồ sơ cá nhân của hàng triệu người do Cơ Quan An Sinh Xã Hội quản trị; chấm dứt chương trình nhân đạo cấp quyền tạm trú cho hơn 500,000 di dân đến từ các quốc gia có chiến tranh hoặc bất ổn chính trị; và tạm thời cho phép Trump lột chức các lãnh đạo của hai cơ quan độc lập.
Kế hoạch sa thải quy mô lớn tại các cơ quan liên bang bắt đầu từ một sắc lệnh hành pháp mà Trump ký vào tháng 2, yêu cầu các viên chức lập kế hoạch cắt giảm đáng kể lực lượng nhân viên liên bang. Ngay khi sắc lệnh được công bố, một số nghiệp đoàn lao động, tổ chức vận động và chính quyền địa phương đã đâm đơn kiện nhằm ngăn chặn sắc lệnh này.
Ngày 9 tháng 5, Thẩm phán Susan Illston của Tòa Án Liên Bang khu vực phía Bắc California đã ra phán quyết tạm hoãn kế hoạch sa thải và đóng cửa các chương trình của chính quyền, tạm ngăn khoảng hai chục cơ quan thực hiện bước then chốt trong kế hoạch cắt giảm nhân sự.
Lúc đầu, Illston chỉ ra lệnh ngưng hai tuần. Nhưng cuối tháng đó, bà gia hạn lệnh đình chỉ vì lo ngại các dịch vụ quan trọng mà chính phủ cung cấp sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Theo Illston, việc cắt giảm quy mô lớn trong các cơ quan chính phủ có thể là hành vi bất hợp pháp nếu không được Quốc Hội chuẩn thuận. Bà nhấn mạnh rằng Tổng thống không thể tự ý cải tổ bộ máy hành pháp mà không ngó ngàng gì đến Quốc Hội, và phải tuân theo các quy trình pháp lý do Quốc Hội đặt ra.
Trong phán quyết đầu tiên, bà viết: “Các tổng thống có quyền đặt ra các ưu tiên mới về chính sách và định hình lại chính quyền theo hướng riêng. Nhưng để có thể cải tổ toàn diện các cơ quan liên bang, bất kỳ tổng thống nào cũng phải hợp tác cùng nhánh quyền lực ngang hàng của mình – Quốc Hội.”
Chính quyền Trump đã kháng cáo phán quyết này, nhưng vào ngày 30 tháng 5, hội đồng ba thẩm phán tại Tòa Phúc Thẩm Khu Vực Chín (U.S. Court of Appeals for the Ninth Circuit) đã giữ nguyên lệnh của Thẩm phán Illston.
Không bỏ cuộc, chính quyền Trump tiếp tục nộp đơn khẩn cấp lên TCPV. Trong đơn, Tổng luật sư (solicitor general) D. John Sauer cho rằng lệnh của tòa sơ thẩm đã chặn đứng “gần như toàn bộ ngành hành pháp, với 19 cơ quan, trong đó có 11 bộ” không thể thực hiện kế hoạch cải tổ của Tổng thống.
Sauer cho rằng tòa sơ thẩm đã sai ngay từ nền tảng lập luận khi yêu cầu Tổng thống phải có “ủy quyền bằng luật rõ ràng” từ Quốc Hội mới được quyết định các vấn đề nhân sự thuộc nội bộ ngành hành pháp.
Phía nguyên đơn phản bác và khẳng định rằng tòa cấp dưới đã hành xử đúng đắn, bởi sắc lệnh của Tổng thống không chỉ vượt quá thẩm quyền mà còn đe dọa nghiêm trọng đến nguyên tắc phân quyền vốn là nền móng của Hiến pháp Mỹ.
Họ viết trong bản đệ trình TCPV: “Suốt hơn 100 năm qua, những thay đổi lớn trong bộ máy chính quyền liên bang chỉ có thể thực hiện được khi có sự cho phép chính thức từ Quốc Hội, bất kể Tổng thống là ai.”
Phía nguyên đơn tha thiết đề nghị TCPV đừng cho phép Tổng thống Trump triển khai kế hoạch cải tổ khi những tranh cãi về quyền hạn giữa các nhánh quyền lực vẫn chưa được phán xử công bằng.
Họ nhấn mạnh: “Không thể tách lòng đỏ ra khỏi lòng trắng sau khi đã khuấy trứng.” Nếu sau này tòa xác định Tổng thống vượt quyền và xâm phạm vai trò của Quốc Hội, thì cũng chẳng thể quay ngược lại để tái lập những cơ quan, dịch vụ đã bị xóa bỏ.
Hiện tại, gần 2,000 viên chức của Bộ Ngoại Giao đã bị đưa vào danh sách sa thải theo kế hoạch, nhưng đang được tạm giữ lại nhờ lệnh ngăn chặn của tòa án sơ thẩm.
Gửi ý kiến của bạn
