Quốc Hội Hoa Kỳ đang đối mặt làn sóng chỉ trích sau khi hủy bỏ 1.1 tỷ MK ngân sách dành cho CPB. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng các đài phát thanh, truyền hình công cộng như PBS và NPR không phải là công cụ tuyên truyền mà là mô hình truyền thông độc lập giúp công dân hiểu biết và hành động đúng đắn. (Nguồn: pixabay.com)
Trong tháng 7 năm 2025, Thượng Viện Hoa Kỳ đã bỏ phiếu gần như hoàn toàn theo đường lối đảng phái để hủy bỏ khoản ngân sách trị giá 1.1 tỷ MK đã được chuẩn thuận cấp cho Tập Đoàn Phát Thanh Truyền Hình Công Cộng (Corporation for Public Broadcasting, CPB). Những người ủng hộ quyết định này cho rằng đây là hành động cần thiết để ngừng tài trợ cho “cánh truyền thông thiên tả.”
“Phát thanh truyền hình công cộng đã rơi vào tay các nhà hoạt động đảng phái từ lâu rồi,” TNS Ted Cruz (Texas) tuyên bố, khẳng định chính phủ không cần thiết phải tài trợ cho các cơ quan báo chí “thiếu công tâm.” Ông châm biếm: “Muốn xem tuyên truyền của phe cấp tiến hả, cứ bật MSNBC đi.”
Từ thời phong trào dân quyền, cáo buộc giới truyền thông theo khuynh hướng cấp tiến luôn là điệp khúc quen thuộc từ phe bảo thủ. Khi đó, người da trắng ở miền Nam khẳng định rằng báo chí đã bóp méo tin tức để chống lại chính sách phân biệt sắc tộc.
Trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm 1964, TNS Barry Goldwater (Arizona) cũng phàn nàn rằng truyền thông báo chí không công bằng với ông. Và kể từ đó, gần như ứng viên nào của Đảng Cộng Hòa cũng đều lặp đi lặp lại luận điệu ấy.
Tuy nhiên, những cáo buộc đó hầu như chỉ là “nói không có sách, mách không có chứng.”
Là người đứng đầu một viện chính sách công tại Đại học Boise State, Stephanie Martin (Giáo sư danh dự Frank và Bethine Church phụ trách Quan hệ Công chúng, Đại học Bang Boise) đã dành nhiều năm theo đuổi mục tiêu xây dựng một nền dân chủ dựa trên đối thoại tích cực (deliberative democracy). Bà là tác giả của hai cuốn sách nói về truyền thông và tổng thống Hoa Kỳ, cùng một cuốn khác nói về đạo đức nghề báo. Nghiên cứu của Martin cho thấy báo chí định hình xã hội như thế nào, và vì sao nền dân chủ chỉ phát triển khi có một nền truyền thông độc lập, không bị thị trường hay phe phái thao túng.
Ở Hoa Kỳ, quyền tự do ấy được bảo vệ bởi Tu Chính Án Thứ Nhất (First Amendment), cho phép báo chí chất vấn chính quyền, vạch trần những hành vi lạm quyền và giữ vững các nguyên tắc dân chủ.
Truyền thông công cộng có theo hướng thiên tả hay không?
Ad Fontes Media là một tổ chức vô vụ lợi, chuyên đánh giá mức độ tin cậy và thiên vị của các kênh truyền thông. Theo bảng xếp hạng của họ, chương trình PBS NewsHour chỉ lệch nhẹ 10 điểm về phía cấp tiến so với trục trung dung tư tưởng. Chương trình này được đánh giá là “đáng tin cậy” và “dựa trên phân tích/sự thật.” Trong khi đó, chương trình Fox and Friends của Fox News lại nghiêng hẳn về phía bảo thủ, lệch gần 20 điểm về bên phải.
Thang điểm mà Ad Fontes sử dụng bắt đầu từ số 0 (trung dung), kéo dài đến 42 điểm về phía bên trái (cấp tiến) và 42 điểm về phía bên phải (bảo thủ). Để đảm bảo tính khách quan, các đánh giá này được thực hiện bởi các nhóm ba người đại diện cho ba khuynh hướng: thiên tả, trung dung và thiên hữu.
Một nghiên cứu đăng trên Science Advances năm 2020, đã theo dõi hơn 6,000 nhà báo chính trị và kết luận “không tìm thấy dấu hiệu truyền thông thiên vị phe cấp tiến” trong cách lựa chọn tin, bài (dù phần đông nhà báo có tư tưởng theo hướng cấp tiến hơn so với mặt bằng chung người dân).
Tương tự, một nghiên cứu khác đăng trên Public Opinion Quarterly năm 2016 cho thấy các cơ quan truyền thông lớn không khác nhau nhiều về mặt loan tin. Trừ các vụ bê bối chính trị ra, “đa số hãng tin lớn loan tin khá công tâm, không thiên vị, không đặc biệt ưu ái hay hạ thấp bất kỳ đảng phái nào.”
Theo cuộc thăm dò toàn quốc công bố ngày 14 tháng 7 năm 2025, tập trung vào các cử tri có thể đi bầu, 53% số người tham gia tin rằng truyền thông công cộng đưa tin “đầy đủ, chính xác và công bằng,” trong khi chỉ có 35% cảm thấy tin tưởng vào giới truyền thông nói chung. Đặc biệt, phần lớn người tham gia khảo sát đều phản đối việc ngừng cấp ngân sách liên bang cho các hãng truyền thông công cộng.
Trái ngược với niềm tin công chúng ở Hoa Kỳ là tình hình tại Hungary và Ba Lan, nơi chính phủ kiểm soát phần lớn nội dung của các đài truyền hình công cộng như MTVA và TVP. Tại Hungary, các cuộc biểu tình ở Budapest vào tháng 10 năm 2024 thu hút hàng ngàn người yêu cầu chấm dứt các chương trình sặc mùi “tuyên truyền.” Theo phúc trình của Viện Nghiên Cứu Báo Chí Reuters (Oxford), TVP hiện là đài truyền hình có mức độ tín nhiệm thấp nhất ở Ba Lan.
Một số người thường đánh đồng giữa phát thanh truyền hình công cộng Hoa Kỳ với các hãng tin nhà nước, nhưng thật ra cấu trúc và phương thức hoạt động của hai hệ thống này hoàn toàn khác nhau.
Quyền tự do biên tập: “công cộng” khác xa “nhà nước”
Tại các quốc gia có hệ thống truyền thông do nhà nước kiểm soát, chính phủ trực tiếp chọn biên tập viên, chỉ đạo nội dung loan tin và cấp ngân sách. Chính quyền quyết định điều gì “nên cho lên sóng,” điều gì thì “không nên,” và nếu không thích, họ ngừng rót tiền. Nói cách khác, các nhà đài tồn tại chỉ để làm vừa lòng giới cầm quyền.
Trong khi đó, tại Hoa Kỳ, Tập Đoàn Phát Thanh Truyền Hình Công Cộng (CPB) là một tổ chức vô vụ lợi tư nhân, được pháp luật bảo vệ nghiêm ngặt, ngăn ngừa mọi sự can thiệp từ các phe phái chính trị.
Hơn 70% trong tổng ngân sách 1.1 tỷ MK mà chính phủ phân bổ cho CPB trong năm 2025 được chuyển trực tiếp đến khoảng 1,500 đài địa phương, phần lớn là các đài liên kết với PBS hoặc NPR, số còn lại là đài độc lập. Trụ sở chính của CPB chỉ giữ lại khoảng 5% số tiền này.
Các đài không sống dựa vào một nguồn thu duy nhất. Họ hoạt động bằng cách kết hợp khoản tài trợ liên bang với nguồn thu từ thính giả đóng góp, tài trợ dạng underwriting của các công ty, xí nghiệp và các quỹ. Nhờ đó mà các đài có thể đứng vững mà không bị chi phối bởi một nguồn tiền duy nhất. Điều này rất quan trọng để giữ cho nội dung họ đưa ra là công bằng và không thiên vị bên nào.
Mặc dù có chia sẻ nội dung với nhau, mỗi đài vẫn được quyền tự quyết về chương trình và bản tin của mình, đặc biệt là tại địa phương. Với phương thức hợp tác công – tư, hệ thống phát thanh truyền hình công cộng phần lớn thuộc quyền sở hữu của các cộng đồng địa phương. Quốc Hội cấp ngân sách, nhưng các tổ chức vô vụ lợi, hội đồng đại học, chính quyền tiểu bang, đơn vị địa phương mới là nơi trực tiếp điều hành các đài. Những người trả tiền hàng tháng được gọi là hội viên, và đôi khi họ còn có quyền biểu quyết trong các quyết sách nội bộ. Phần lớn doanh thu của các đài đến từ những đóng góp của hội viên; nhờ đó, họ có thể giữ vững lập trường độc lập và khách quan khi chọn lựa và loan tin.
Truyền thông công cộng và nền dân chủ lành mạnh
Vậy, ngoài tính độc lập, truyền thông công cộng còn mang lại những giá trị nào khác?
Theo phúc trình năm 2021 của Liên Hiệp Phát Thanh Truyền Hình Âu Châu (European Broadcasting Union), những nước có hệ thống phát thanh truyền hình công cộng độc lập và mạnh mẽ thường có tỷ lệ cử tri đi bầu cao hơn, người dân hiểu rõ sự thật và ít bị ảnh hưởng bởi các luận điệu cực đoan.
Các chuyên gia cảnh báo rằng ngay cả những khoản cắt giảm nhỏ cũng sẽ làm trầm trọng thêm vấn nạn thông tin sai lạc tại Hoa Kỳ, bởi người dân bị mất đi nguồn thông tin miễn phí giúp nâng cao khả năng đọc tin tức một cách sáng suốt (media literacy) và tạo dựng cầu nối giữa các cộng đồng khác nhau.
Có thể nói, truyền thông công cộng chính là không gian công cộng còn lại cuối cùng: nơi thông tin vừa miễn phí, vừa độc lập, khách quan, không bị chi phối bởi quảng cáo.
Theo nghiên cứu do Trường Truyền Thông Annenberg thuộc Đại học Pennsylvania công bố vào năm 2022, nước nào có hệ thống phát thanh truyền hình công cộng độc lập, được cấp ngân sách đầy đủ, thì nền dân chủ ở đó cũng vững mạnh hơn.
Nghiên cứu còn chỉ ra rằng truyền thông công cộng có thể gắn kết những nhóm người có tư tưởng trái ngược, giúp họ hiểu nhau hơn. Trong khi truyền thông thương mại thường chạy theo lợi nhuận, loan tin giật gân, gây tranh cãi, thì truyền thông công cộng lại ưu tiên việc loan tin trung thực, mang đến nhiều góc nhìn khác nhau, và khuyến khích thảo luận với sự tôn trọng lẫn nhau. Các bản tin không ngắn gọn qua loa mà thường dài hơn (vì phân tích kỹ hơn).
Cách làm báo như thế rất quan trọng trong tình hình hiện nay, khi mà các “bong bóng tin tức” (news bubbles, tức là người xem chỉ tiếp xúc với thông tin cùng chiều với quan điểm của mình) ngày càng phổ biến trên mạng xã hội và truyền hình. Sự hiện diện của truyền thông công cộng chính là liều thuốc để giảm chia rẽ chính trị và chống lại thông tin sai lạc.
Tóm lại, chính vì có cấu trúc đặc biệt và sứ mệnh rõ ràng nên truyền thông công cộng góp phần làm cho nền dân chủ ở Hoa Kỳ (và nhiều nơi khác) trở nên lành mạnh hơn. Truyền thông công cộng luôn ưu tiên vào giáo dục và nâng cao dân trí, giúp người dân hiểu rõ các vấn đề xã hội phức tạp để có thể đưa ra những quyết định sáng suốt, dù đó là chuyện bầu ai làm lãnh đạo hay chọn ủng hộ chính sách nào. Giữ gìn và phát triển hệ thống các đài phát thanh truyền hình công cộng không chỉ giúp bảo vệ sự phong phú, đa dạng trong truyền thông mà còn góp phần thúc đẩy những giá trị cốt lõi của nền dân chủ.
Nếu Quốc Hội cắt giảm ngân sách cho truyền thông công cộng, điều đó sẽ khiến tiếng nói của báo chí tự do bị thu hẹp cả về nội dung lẫn số lượng. Cố Tổng Thống Ronald Reagan từng khẳng định rằng một nền báo chí tự do là yếu tố quan trọng để nước Mỹ thành công trong “thử nghiệm cao cả về nền dân chủ tự trị.” Từ góc nhìn đó, phương thuốc hữu hiệu nhất để xoa dịu mọi nỗi lo ngại về các luồng tin tức tuyên truyền đảng phái hiện nay là tăng cường tiếng nói của báo chí độc lập – chứ không phải nhăm nhe “bịt miệng” họ.
Cung Đô biên dịch
Nguồn: “PBS and NPR are generally unbiased, independent of government propaganda and provide key benefits to US democracy” được đăng trên trang TheConversation.com.
Send comment
