Liệu con người còn đọc sách dưới thời đại AI? Ảnh: istockphoto.
- Đọc sách thời A.I: đã hết những ngày tháng ngồi một mình với trang giấy?
- Tiểu thuyết gia hàng đầu Israel gọi chiến dịch ở Gaza là tội diệt chủng.
- Nghiên cứu mới xác nhận: chích ngừa bảo vệ cả người không chích.
- Trump bị chế giễu vì sa thải người đứng đầu Cục Thống Kê Lao Động, vẫn khăng khăng cao 6.3 feet
- Chuyện Gì Tuần Tới?
***
- Đọc sách thời A.I: đã hết những ngày tháng ngồi một mình với trang giấy?
Joshua Rothman, trong bài “What’s Happening to Reading?” đăng trên The New Yorker ngày 17 tháng 6 năm 2025, đặt câu hỏi liệu việc đọc sách còn có chỗ đứng trong thời đại của chatbot và văn bản rút gọn không?
Trước đây, đọc là một hành vi riêng tư, âm thầm, không ai phán xét. Bạn đọc Dean Koontz trên ghế đá công viên, đọc cho mình, lựa chọn cho bản thân. Giờ đây, đọc đã trở thành một hành vi... có điều kiện: phải vượt qua TikTok, Reddit, Substack, và lời thì thầm quyến rũ từ Netflix thì mới đến được trang sách. Với giới trẻ, đọc từ đầu đến cuối một cuốn sách là việc “có vẻ cổ xưa.”
Rothman chỉ ra rằng văn hóa đọc đang bị “nhiễm sóng” bởi thói quen nghe tóm tắt, đọc lướt, và nhờ A.I. diễn giải giùm. Nhiều người không còn đọc sách, mà tiêu thụ các phiên bản rút gọn, chuyển thể, hoặc đơn giản là để A.I. đọc rồi kể lại. Việc “đọc” đang biến thành một loại remix – giống như nhạc EDM có bản gốc, bản clean, bản tốc độ 2x – và văn bản trở thành vật liệu thô cho trải nghiệm tùy biến cá nhân.
Không chỉ người đọc thay đổi, chính người viết cũng thay đổi. Một số tác giả giờ đây “viết cho A.I.” với hy vọng văn bản của họ sẽ được lưu vào trí nhớ máy và sống mãi. A.I. thì không xúc động, nhưng lại nhớ dai và trả lời nhanh. Đọc, vì vậy, không còn là đối thoại giữa hai con người – mà là giao tiếp giữa người với hệ thống.
Dù vậy, Rothman kết luận: những người đọc nguyên bản sẽ không biến mất. Họ sẽ trở thành thiểu số đặc biệt – những kẻ dám chọn đọc như một việc làm khác số đông, có chiều sâu. Nhưng kỷ nguyên trong đó “có học” đồng nghĩa với “đọc nhiều” đang dần khép lại. Bởi trong tương lai, văn bản không phải là điểm đến – mà chỉ là bước đệm cho một cái gì đó khác, nhanh hơn, tiện hơn, và dễ quên hơn.
Tóm lại nếu bạn vẫn đọc tới dòng này, xin chúc mừng – bạn nằm trong nhóm thiểu số đang tuyệt chủng.
- Tiểu thuyết gia hàng đầu Israel gọi chiến dịch ở Gaza là tội diệt chủng
Nhà văn David Grossman – người được xem là tiếng nói văn học nổi bật nhất của Israel – vừa tuyên bốchiến dịch quân sự mà chính phủ ông đang tiến hành tại Gaza là hành động diệt chủng.
Trong cuộc phỏng vấn với nhật báo La Repubblica (Ý), Grossman – tác giả từng đoạt Giải Sách Quốc Tế Man Booker và Giải Văn Chương Israel – cho biết ông đã nhiều năm né tránh dùng từ “diệt chủng”, nhưng giờ thì “không thể im lặng được nữa”:
“Tôi không thể kiềm chế được nữa – sau những gì tôi đã đọc, đã thấy, đã nghe từ những người từng ở đó.”
Tuyên bố của Grossman được đưa ra chỉ vài ngày sau khi hai tổ chức nhân quyền hàng đầu của Israel – B’Tselem và Physicians for Human Rights – cùng xác nhận rằng Israel đang phạm tội diệt chủng tại Gaza, khi tạo ra nạn đói cho thường dân Palestine bằng cách phong tỏa viện trợ và phá hủy nguồn lương thực.
Chiến dịch kéo dài gần hai năm đã khiến hơn 60.000 người thiệt mạng, trong đó ít nhất 18.500 là trẻ em – con số mà tạp chí y học The Lancet cho rằng còn thấp hơn thực tế. Hàng loạt tổ chức quốc tế như Ân Xá Quốc Tế, Bác Sĩ Không Biên Giới, Human Rights Watch… đã cùng lên tiếng, đồng loạt gọi đây là hành động diệt chủng.
Grossman – vốn là một nhà hoạt động vì hòa bình – đã nói thẳng: “Cuộc chiến chiếm đóng kéo dài và tàn nhẫn này đã khiến chúng ta biến chất. Tôi tin chắc rằng tai họa của Israel bắt đầu từ năm 1967, khi chúng ta chiếm đóng các vùng đất Palestine. Có thể người ta đã mệt mỏi khi nghe điều này, nhưng đó là sự thật. Chúng ta trở nên quá mạnh về quân sự, và rơi vào cám dỗ của quyền lực tuyệt đối – thứ quyền lực khiến chúng ta nghĩ mình có thể làm bất cứ điều gì.”
Tuyên bố của Grossman được nhiều giới hoan nghênh, xem như một tiếng nói thức tỉnh đến từ chính trong lòng xã hội Israel. Tuy nhiên, cũng có người đặt câu hỏi: tại sao bây giờ mới lên tiếng? Cũng như nhiều chính trị gia, nhà báo và giới văn nghệ phương Tây, ông chỉ vừa quyết định “mọc xương sống” vào lúc này – trong khi hàng chục ngàn sinh mạng vô tội đã bị sát hại suốt một năm rưỡi qua, giữa lúc phần lớn dư luận im lặng để không làm phật lòng những người ủng hộ Israel tại Tel Aviv và Washington.
Cùng với Grossman, làn sóng phản tỉnh trong giới trí thức và văn nghệ sĩ Israel đang dần hiện rõ. Hơn 350 nghệ sĩ – gồm đạo diễn, nhà văn, diễn viên và biên kịch – đã cùng ký tên vào một thư ngỏ gửi quốc tế, lên án chính phủ Israel và kêu gọi áp đặt biện pháp trừng phạt. Họ cho rằng ngành văn hóa nghệ thuật nước nhà đã đồng lõa bằng sự im lặng, và đã đến lúc phải hành động.
Nhà sử học Amos Goldberg, Chủ nhiệm ngành nghiên cứu Holocaust tại Đại học Hebrew Jerusalem, cũng gọi tình hình ở Gaza hiện nay là “một tội diệt chủng”, khi các yếu tố từ ngôn ngữ chính trị, sự tàn phá có hệ thống, cho tới việc tước đoạt nhân phẩm của người Palestine đều hội đủ định nghĩa trong Công ước Liên Hiệp Quốc.
Thậm chí cựu Thủ tướng Israel Ehud Olmert cũng lên tiếng, tố cáo các hành vi như cắt viện trợ nhân đạo, phá hủy hạ tầng dân sự, đẩy dân chúng vào cảnh màn trời chiếu đất là tội ác chiến tranh. Ông nhấn mạnh rằng nếu không dừng lại, quốc gia này đang tự đưa mình ra trước vành móng ngựa của lịch sử.
Những lời cảnh tỉnh từ các cây bút và trí thức hàng đầu cho thấy một điều: ngay cả trong lòng Israel, sự thật vẫn không thể bị bóp nghẹt mãi. Dù muộn, những tiếng nói ấy đang bắt đầu vang lên – như một bản cáo trạng đối với một cuộc chiến đã vượt khỏi mọi giới hạn lương tri.
Một nghiên cứu từ Đại học Pittsburgh vừa xác nhận hiệu quả thực tiễn của miễn nhiễm cộng đồng: khi đủ người trong cộng đồng chích ngừa cúm, cả những người không tiêm cũng được hưởng lợi. (Krauland MG, Mandell A, Roberts MS. Estimated Burden of Influenza and Direct and Indirect Benefits of Influenza Vaccination. Đại học Pittsburgh.)
Bằng cách dùng mô hình điện toán phức tạp mô phỏng 1,2 triệu người, nhóm nghiên cứu cho thấy chỉ cần hơn phân nửa dân số được chích ngừa, số ca nhiễm cúm đã giảm đến 41,5% nhờ giảm mức độ lây lan chung. Tức là, người không chích cũng được “che chắn” phần nào từ người đã tiêm.
Tuy vậy, dữ kiện cũng cho thấy người chưa chích vẫn có nguy cơ cao hơn đáng kể: nguy cơ nhiễm cúm tăng từ 43 đến 73% so với người đã chích, tùy theo mức hiệu quả của loại vaccine được mô phỏng trong từng kịch bản.
Kết quả này xác định giá trị của miễn nhiễm cộng đồng, nhưng cũng cho thấy hiệu quả chung ấy không thể thay thế sự bảo vệ trực tiếp mà việc chích ngừa mang lại cho từng người — nhất là khi đối phó với các loại vi-rút dễ lây lan. Trong bối cảnh tỉ lệ tiêm chủng trẻ em đang giảm ở một số nơi, nghiên cứu này là lời cảnh báo kịp thời, rằng chủng ngừa không chỉ bảo vệ từng người, mà là nền tảng cho sức khỏe cả cộng đồng.
- Trump bị chế giễu vì sa thải người đứng đầu Cục Thống Kê Lao Động, vẫn khăng khăng cao 6.3 feet
Tổng thống Donald Trump đang bị dư luận chế giễu sau khi ông bất ngờ cách chức bà Erika McEntarfer, ủy viên Cục Thống Kê Lao Động Hoa Kỳ (BLS), chỉ vài giờ sau khi cơ quan này công bố bản báo cáo việc làm bị cho là “làm xấu mặt chính quyền”, theo The Daily Beast.
Ông David Axelrod — cựu cố vấn trưởng trong hai chiến dịch tranh cử của Barack Obama và từng giữ vai trò chiến lược tại Bạch Ốc — đã mỉa mai trên mạng xã hội: “Kể từ giờ, mọi con số việc làm sẽ đến từ người tự nhận mình cao 6 feet 3 và nặng 215 pound.” Câu nói kèm theo một bức ảnh Trump trong bộ đồ chơi golf, tư thế không mấy oai vệ.
Bản thống kê mới cho thấy trong tháng 7, Hoa Kỳ chỉ có thêm 73.000 việc làm mới — thấp hơn nhiều so với con số 109.000 mà chính phủ Trump từng đưa ra. Ngoài ra, BLS còn điều chỉnh lại số liệu hai tháng trước, giảm hơn 250.000 so với ước tính cũ.
Ông Trump lập tức lên tiếng tố cáo bà McEntarfer đã “giở trò”, bóp méo số liệu “để khiến đảng Cộng Hòa và cá nhân tôi trông tệ hại”. Ông nhấn mạnh rằng đây là một âm mưu nhằm làm tổn hại uy tín của chính quyền, trong lúc công luận đang chú ý đến đợt suy giảm lớn nhất trong gần nửa thế kỷ qua, nếu không kể đến thời kỳ đại dịch.
Nhiều chính khách đối lập lên tiếng phản đối. Lãnh tụ khối đa số Thượng viện, ông Chuck Schumer, gọi đây là biểu hiện của “một người lãnh đạo tồi, luôn bắn vào người mang tin dữ thay vì đối diện sự thật.”
Bên cạnh đó, chuyện ông Trump tiếp tục khăng khăng về chiều cao và cân nặng của mình cũng bị đem ra làm trò cười. Từ năm 2016, bác sĩ riêng của ông công bố ông cao 6 feet 3 (khoảng 1m91) và nặng 236 pound. Tuy nhiên, trong nhiều bức ảnh chụp cùng các chính khách hay vận động viên cao tương đương, ông Trump thường trông thấp hơn rõ rệt.
Gần đây nhất, khi đến quận Fulton (tiểu bang Georgia) để làm thủ tục pháp lý liên quan đến cuộc bầu cử 2020, ông Trump vẫn khai cao 6’3 và chỉ nặng 215 pound — con số khiến nhiều người bật cười, vì không hề ăn khớp với hình thể thực tế.
Chuyện càng gây xôn xao sau buổi họp báo hôm thứ Năm, khi ông đứng cạnh cầu thủ Harrison Butker của giải bóng bầu dục NFL. Butker chỉ cao hơn ông Trump một inch theo giấy tờ (khoảng 2,5 cm), nhưng trong ảnh, Tổng thống trông như lọt thỏm cạnh người thanh niên lực lưỡng. Hình ảnh ấy nhanh chóng được chia sẻ khắp mạng, như một minh họa sống động cho sự cách biệt giữa lời nói và sự thật.
Chuyện Tuần Tới
Thứ Hai: Ngày 4 tháng Tám đánh dấu 235 năm thành lập Tuần Duyên Hoa Kỳ. Vào ngày này năm 1790, Tổng thống George Washington ký đạo luật Thuế Quan, cho phép đóng 10 tàu tuần tra để thực thi luật thuế và ngăn buôn lậu.
Cũng là ngày bánh quy sôcôla chip và ngày rượu trắng quốc gia — dù người sành rượu khuyên không nên kết hợp hai món này cùng lúc.
Thứ Ba: Một số tiểu bang gồm Arizona, Delaware, Kansas, Michigan, Mississippi, Rhode Island và Washington sẽ tổ chức các cuộc bầu cử địa phương và bầu cử đặc biệt, dù tháng Tám không phải mùa bầu cử truyền thống.
Thứ Tư: Ngày 6 tháng Tám là dịp kỷ niệm 60 năm Tổng thống Lyndon B. Johnson ký Đạo luật Quyền Bầu cử năm 1965, nhằm xóa bỏ những rào cản pháp lý từng dùng để tước quyền bầu cử của người Mỹ gốc Phi, đặc biệt ở miền Nam.
Đây cũng là ngày tưởng niệm 80 năm vụ Mỹ ném bom nguyên tử xuống Hiroshima, Nhật Bản. Ba ngày sau, quả bom thứ hai rơi xuống Nagasaki. Nhật Bản tuyên bố đầu hàng chưa đầy một tuần sau đó, kết thúc Thế chiến thứ Hai.
Thứ Năm: Các sắc thuế mới Tổng thống Donald Trump đề xướng sẽ chính thức có hiệu lực. Thuế nhập cảng tăng trên hầu hết hàng hóa, kể cả từ những quốc gia đã ký hiệp định thương mại với Hoa Kỳ — đánh dấu một bước ngoặt quyết liệt trong chính sách thương mại.
Thứ Sáu: Ngày 8 tháng Tám là ngày quốc tế dành cho mèo. Quý vị có thể tổ chức tiệc, nhưng nên biết rằng mèo thì không quan tâm.
Cũng trong ngày, cuộc thi chó xấu nhất thế giới sẽ diễn ra tại hội chợ Sonoma County, California. Ban tổ chức nhấn mạnh đây là sự kiện nhằm tôn vinh vẻ ngoài "khác biệt" của loài chó, chứ không phải trò giễu cợt. Peggy — cô chó từng đoạt giải ở Anh — mới đây còn góp mặt trong phim "Deadpool & Wolverine" cùng Ryan Reynolds và Hugh Jackman.
VB tổng hợp
Nguồn: 1. The New Yorker, 17 tháng 6 năm 2025. 2. La Repubblica, cuộc phỏng vấn với nhà văn David Grossman, cuối tháng 7, 2025, Haaretz và The Guardian trong các bản tin ngày 29–31 tháng 7, 2025. 3. Krauland MG, Mandell A, Roberts MS. “Estimated Burden of Influenza and Direct and Indirect Benefits of Influenza Vaccination,” Đại học Pittsburgh, công bố tháng 7 năm 2025. 4. CNN, chuyên mục “The Week Ahead”, 2 tháng 8 năm 2025.
Gửi ý kiến của bạn
