Hôm nay,  

Giải Nobel 2025: Lịch Công Bố, Cơ Chế Tuyển Chọn Và Ý Nghĩa

10/6/202516:45:00(View: 1521)
  • Author :

nobel
Tuần lễ Nobel năm 2025 đã khởi đầu tại Stockholm với giải thưởng y học, mở màn cho chuỗi công bố kéo dài đến ngày 13 tháng Mười.

Ba nhà khoa học, hai giáo sư Mỹ Mary Brunkow, Fred Ramsdell và một giáo sư Nhật Shimon Sakaguchi được trao Giải Nobel Y khoa 2025 cho công trình “khám phá cơ chế dung nạp miễn dịch ngoại vi”, nền tảng của nhiều hướng nghiên cứu mới trong điều trị ung thư và bệnh tự miễn nhiễm.

Theo Ủy ban Nobel tại Viện Karolinska, phát hiện của họ “đặt nền móng cho một lĩnh vực nghiên cứu độc lập, đồng thời mở ra khả năng phát triển các liệu pháp y học ứng dụng.”

Các giải thưởng còn lại sẽ được công bố như sau:

- 7 tháng Mười: Vật lý
- 8 tháng Mười: Hóa học
- 9 tháng Mười: Văn chương
- 10 tháng Mười: Hòa bình
- 13 tháng Mười: Kinh tế học

Nguồn gốc và cơ cấu giải Nobel

Giải Nobel là giải thưởng quốc tế danh giá nhất, được thành lập theo di chúc năm 1895 của Alfred Nobel (1833–1896) – nhà hóa học, kỹ sư và kỹ nghệ gia người Thụy Điển, người phát minh thuốc nổ.

Trong di chúc, Nobel dành phần lớn tài sản để lập quỹ vinh danh những cá nhân “mang lại lợi ích lớn nhất cho nhân loại”. Các giải đầu tiên được trao năm 1901, gồm vật lý, hóa học, y khoa, văn chương và hòa bình.

Đến năm 1968, Ngân hàng Trung ương Thụy Điển (Sveriges Riksbank) thiết lập thêm giải kinh tế học tưởng niệm Alfred Nobel, nâng tổng số lên sáu hạng mục.

Cơ quan trao giải và giá trị giải thưởng

Mỗi giải Nobel do một cơ quan độc lập phụ trách:

Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển: Vật lý, Hóa học, Kinh tế học
Viện Karolinska: Y khoa
Viện Hàn lâm Thụy Điển: Văn chương
Ủy ban Nobel Na Uy: Hòa bình

Mỗi giải trị giá 11 triệu kronor Thụy Điển (khoảng 1,2 triệu Mỹ kim), kèm huy chương vàng và bằng chứng nhận, do Quỹ Nobel quản trị. Các giải được trao ngày 10 tháng Mười Hai, trùng ngày mất của Alfred Nobel, tại Stockholm và Oslo.

Quy trình đề cử và tuyển chọn

Hằng năm, các ủy ban Nobel gửi thư mời đến các chuyên gia, học giả và người từng đoạt giải để nộp đề cử trước ngày 31 tháng Giêng. Danh sách ứng viên được bảo mật 50 năm; thành viên ủy ban bị cấm tiết lộ thảo luận nội bộ. Không ai được tự đề cử, nhưng có thể được người khác đề cử nhiều lần.

Sau hạn chót, các ủy ban tiến hành xem xét hàng trăm hồ sơ, tham khảo ý kiến chuyên môn và rút danh sách ứng viên cuối cùng. Các giải khoa học thường chỉ được trao sau nhiều năm để bảo đảm phát minh đã được kiểm chứng và có ảnh hưởng bền vững. Riêng Giải Hòa bình thường phản ánh những biến động chính trị và nhân đạo trong năm vừa qua.

Giải Nobel Hòa bình 2025: tác nhân chính trị và tranh cãi

Giữa bối cảnh xung đột toàn cầu – từ chiến tranh ở Gaza và Ukraine đến các cuộc đàn áp chính trị tại nhiều quốc gia – Giải Nobel Hòa bình năm nay thu hút sự chú ý đặc biệt.

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump nhiều lần tuyên bố “xứng đáng” được trao giải, cho rằng ông đã “chấm dứt bảy cuộc chiến” và “đang tạo cơ hội hòa bình cho Trung Đông.” Tuy nhiên, các nhà phân tích nhận định khả năng này rất thấp, vì Ủy ban Nobel Na Uy thường xem trọng tính bền vững và chiều sâu nhân đạo của các nỗ lực hòa bình hơn là các tuyên bố chính trị.

Các đề cử dành cho Trump từ Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và chính phủ Pakistan được nộp sau hạn định, nên không hợp lệ. Đồng thời, giới học thuật Thụy Điển bày tỏ lo ngại về sự can thiệp của chính quyền Trump vào các cơ quan nghiên cứu.

Ylva Engström, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển, nhận định: “Can thiệp chính trị vào giới học thuật có thể gây hậu quả nghiêm trọng lâu dài, vì tự do khoa học là nền tảng của một hệ thống dân chủ.”

Lễ trao giải và nghi thức

Mỗi năm, giải Nobel được trao trong hai buổi lễ: tại Stockholm cho năm hạng mục khoa học và văn chương, và tại Oslo cho giải Hòa bình, theo đúng nguyện ước của Alfred Nobel.

Tại Stockholm, Quốc vương Thụy Điển trao huy chương và bằng chứng nhận cho các nhà khoa học và văn sĩ trước sự chứng kiến của hoàng gia và giới học thuật quốc tế. Tại Oslo, chủ tịch Ủy ban Nobel Na Uy trao giải Hòa bình tại Tòa Thị chính Oslo, buổi lễ được truyền hình trực tiếp khắp thế giới.

Kết thúc là dạ tiệc Nobel tại Tòa Thị chính Stockholm, quy tụ hơn một nghìn khách mời, gồm hoàng gia, ngoại giao đoàn, khoa học gia và người đoạt giải các năm trước.

Các giải Nobel 2024

  • Y khoa: Victor Ambros và Gary Ruvkun – khám phá vai trò của microRNA trong điều hòa gien.
  • Vật lý: John Hopfield và Geoffrey Hinton – nền tảng học máy và mạng thần kinh nhân tạo.
  • Hóa học: David Baker, Demis Hassabis, John Jumper – thiết kế protein bằng trí tuệ nhân tạo.
  • Văn chương: Han Kang (Hàn Quốc) – văn xuôi thi ca về ký ức và bạo lực.
  • Hòa bình: Nihon Hidankyo (Nhật Bản) – tổ chức đại diện cho nạn nhân bom nguyên tử Hiroshima–Nagasaki.
  • Kinh tế học: Daron Acemoglu, Simon Johnson, James Robinson – nghiên cứu thể chế và phát triển dài hạn (Why Nations Fail).


Giải Nobel, từ bản di chúc của một nhà khoa học thế kỷ XIX, đến nay vẫn được xem là chuẩn mực cao nhất của tri thức và giá trị nhân bản – nơi khoa học, văn chương và chính trị gặp nhau trong cùng một mục tiêu: phụng sự nhân loại bằng hiểu biết và công lý.

Print
Send comment
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu.Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Your Name
Your email address
)
1234567Next PageLast Page

Thuế quan — thứ từng vắng bóng trên mặt báo suốt nhiều thập niên — nay trở lại trung tâm chính sách kinh tế Hoa Kỳ, trong lúc Tối Cao Pháp Viện đang xét tính hợp hiến của các mức thuế toàn cầu do Tổng thống Donald Trump ban hành. Bài viết dưới đây, theo phân tích của Kent Jones, giáo sư kinh tế danh dự Đại học Babson, đăng trên The Conversation ngày 11 tháng 12 năm 2025, nhằm giải thích cặn kẽ thuế quan là gì, ai thực sự gánh chịu, và vì sao vấn đề này đang tác động trực tiếp đến túi tiền và tương lai kinh tế nước Mỹ. Thuế quan, nói gọn, là thuế đánh lên hàng hóa nhập cảng. Khi một công ty Hoa Kỳ nhập hàng từ nước ngoài, Cơ quan Hải quan và Biên phòng Hoa Kỳ sẽ gửi hóa đơn thuế; doanh nghiệp phải nộp đủ thì hàng mới được thông quan. Trên giấy tờ, người trả thuế là nhà nhập cảng. Nhưng trên thực tế, phần lớn chi phí ấy được chuyển thẳng sang người tiêu dùng qua giá bán cao hơn — từ thực phẩm, xe cộ cho đến quà tặng cuối năm.

Vào những ngày cuối tháng Tám của năm 2025, tôi cùng hai đồng nghiệp đã quyết định từ bỏ chức vụ tại Cơ Quan Kiểm Soát và Phòng Bệnh (CDC). Chúng tôi ra đi vì không thể tiếp tục im lặng khi chứng kiến tính liêm chính khoa học ngày một xói mòn, còn cơ sở hạ tầng y tế công cộng của quốc gia cứ dần rệu rã dưới sự lãnh đạo của Robert F. Kennedy Jr., Bộ trưởng Bộ Y tế và Nhân sinh (HHS). Khi đó, chúng tôi đã khẩn thiết kêu gọi Quốc Hội, các tổ chức chuyên ngành và các bên liên quan trong lĩnh vực y tế công cộng hãy can thiệp trước khi xảy ra những thiệt hại không thể cứu vãn. Tôi rời đi với niềm tin mọi thứ rồi sẽ được chấn chỉnh.

Khi nhìn bản đồ thế giới và duyệt xét lịch sử hình thành, chúng ta nhận thấy có rất nhiều điểm tương đồng giữa Canada và Úc Đại Lợi.

Người Việt miền Nam từng trải qua một bài học cay đắng: sau 1975, những lời nói về “thống nhất” và “hàn gắn” không bao giờ đi cùng sự nhìn nhận. Không một lời chính thức nào nhắc đến các trại cải tạo, những cuộc tước đoạt, hay những đời sống bị đảo lộn dưới tay những người nhân danh chiến thắng. Không có sự thật, hòa giải chỉ là chiếc khẩu hiệu rỗng. Câu chuyện nước Mỹ hôm nay, khi chính quyền muốn làm mờ các chứng tích về chế độ nô lệ, cho thấy một điều quen thuộc: không quốc gia nào trưởng thành bằng cách giấu đi phần tối. Sự thật không tự biến mất chỉ vì người ta muốn quên.

Hai mươi năm trước, Thống đốc Jeb Bush ký đạo luật “stand your ground” (đứng vững tại chỗ), được giới ủng hộ xem là một biện pháp chống tội phạm dựa trên “lý lẽ thường tình”. Lời hứa khi ấy: bảo vệ người dân tuân thủ pháp luật khi họ dùng vũ lực để tự vệ. Sau vụ George Zimmerman được tha trong cái chết của Trayvon Martin, đồng bảo trợ dự luật, dân biểu Dennis Baxley, vẫn bảo rằng “trao quyền” cho người dân sẽ giúp chặn bạo lực.

“Di sản, còn có thể mang hình thức phi vật thể của lối nghĩ, lối sống, lối hành động, mà con người miền Nam khi xưa đã được trau dồi, hun đúc qua tinh thần của thể chế, của một nền dân chủ hiến định. Chính con người, chính cộng đồng xã hội mới là trung tâm và cũng là cội nguồn lẫn mục đích của mọi bản hiến pháp.” – Hải Sa, “Ngót 60 năm từ một khế ước nhân quyền dang dở,” trang 56 Cùng với tin tạp chí Luật Khoa vừa được đề cử giải thưởng Tự Do Báo Chí năm 2025 của Tổ chức Phóng viên Không Biên giới, ban chủ trương trong một thư tới độc giả vào cuối tháng 10 đồng thời thông báo việc phát hành ấn bản đặc biệt với chủ đề “70 Năm Việt Nam Cộng Hòa – Chân Dung & Di Sản” gồm 86 trang, với 14 bài vẽ lại hành trình từ ra đời tới bị bức tử của nền dân chủ duy nhất của Việt Nam và di sản của thể chế yểu mệnh này để lại. Bài này nhằm điểm qua nội dung của ấn bản đặc biệt này, và sẽ chú trọng vào một bài đã gợi nơi người viết một suy tư sâu sắc.

Một nhóm sử gia, thủ thư và tình nguyện viên đang gấp rút chạy đua với thời gian – và với chính quyền Trump – để giữ lại những mảnh ký ức của nước Mỹ.Từ hình ảnh người nô lệ bị đánh đập, các trại giam người Mỹ gốc Nhật trong Thế Chiến II, đến những bảng chỉ dẫn về biến đổi khí hậu ở công viên quốc gia, tất cả đều có thể sớm biến mất khỏi tầm mắt công chúng. Trong vài tháng gần đây, hơn một ngàn sáu trăm người – giáo sư, sinh viên, nhà khoa học, thủ thư – đã âm thầm chụp lại từng góc trưng bày, từng bảng giải thích, để lập ra một kho lưu trữ riêng tư. Họ gọi đó là “bản ghi của công dân” – một bộ sưu tập độc lập nhằm bảo tồn những gì đang tồn tại, trước khi bị xoá bỏ bởi lệnh mới của chính quyền.

Hai trăm mười một năm trước, mùa hè năm 1814, quân Anh kéo vào Washington. Trước khi phóng hỏa Bạch Ốc, họ ngồi xuống dùng bữa tại bàn tiệc đã dọn sẵn cho Tổng thống James Madison. Khi bữa ăn kết thúc, lính Anh đốt màn, đốt giường, và tòa nhà bốc cháy suốt đêm. Sáng hôm sau, cơn mưa lớn chỉ còn rửa trôi phần tro tàn của nơi từng là biểu tượng cho nền cộng hòa non trẻ. Tuần này, phần Cánh Đông của Bạch Ốc bị phá sập. Không phải bởi ngoại bang, mà bởi chính quyền tại vị. Và lần này, không ai được báo trước. Người Mỹ chỉ biết chuyện qua những bức ảnh máy xúc cày nát nền nhà, cùng lời xác nhận ngắn ngủi từ các viên chức trong chính phủ.

Hai trăm năm rưỡi sau ngày dựng cờ độc lập, nước Mỹ vẫn chưa thoát khỏi chiếc bóng của bạo lực. Mỗi khi một viên đạn nổ, người ta lại nói: “Đây không phải là nước Mỹ.” Nhưng chính câu nói ấy lại là cách người Mỹ tránh nhìn thẳng vào chính mình. Bài viết của giáo sư Maurizio Valsania (Đại học Torino), đăng trên The Conversation ngày 12 tháng 9, 2025, nhắc lại lịch sử mà nhiều người muốn quên: từ nhựa đường và lông gà đến súng ngắn buổi bình minh — một mạch dài nối liền hai thế kỷ, nơi tự do và bạo lực chảy cùng dòng máu.

Một cuộc thăm dò dư luận của AP-NORC thực hiện vào tháng 9 & 10 cho thấy hầu hết dân Mỹ coi việc chính phủ đóng cửa hiện tại là một vấn đề nghiêm trọng và đổ lỗi cho cả hai Đảng Cộng Hòa, Đảng Dân Chủ và cả Tổng Thống Trump với những tỷ lệ gần như ngang nhau. Cuộc thăm dò cũng cho thấy người Mỹ lo lắng về kinh tế, lạm phát và bảo đảm việc làm. Họ đang giảm những chi tiêu không thiết yếu như quần áo và nhiên liệu. Đa số cho rằng nền kinh tế yếu kém. Chi phí thực phẩm, nhà ở và chăm sóc sức khỏe được coi là những nguồn chính gây khó khăn tài chính.
1234567Next PageLast Page
VB Podcast



Kính chào quý vị,

Tôi là Derek Trần, dân biểu đại diện Địa Hạt 45, và thật là một vinh dự lớn lao khi được đứng nơi đây hôm nay, giữa những tiếng nói, những câu chuyện, và những tâm hồn đã góp phần tạo nên diện mạo văn học của cộng đồng người Mỹ gốc Việt trong suốt một phần tư thế kỷ qua.
Hai mươi lăm năm! Một cột mốc bạc! Một cột mốc không chỉ đánh dấu thời gian trôi qua, mà còn ghi nhận sức bền bỉ của một giấc mơ. Hôm nay, chúng ta kỷ niệm 25 năm Giải Viết Về Nước Mỹ của nhật báo Việt Báo.

Khi những người sáng lập giải thưởng này lần đầu tiên ngồi lại bàn thảo, họ đã hiểu một điều rất căn bản rằng: Kinh nghiệm tỵ nạn, hành trình nhập cư, những phức tạp, gian nan, và sự thành công mỹ mãn trong hành trình trở thành người Mỹ gốc Việt – tất cả cần được ghi lại. Một hành trình ý nghĩa không những cần nhân chứng, mà cần cả những người viết để ghi nhận và bảo tồn. Họ không chỉ tạo ra một cuộc thi; họ đã và đang xây dựng một kho lưu trữ. Họ thắp lên một ngọn hải đăng cho thế hệ sau để chuyển hóa tổn thương thành chứng tích, sự im lặng thành lời ca, và cuộc sống lưu vong thành sự hội nhập.

Trong những ngày đầu ấy, văn học Hoa Kỳ thường chưa phản ánh đầy đủ sự phong phú và đa dạng về kinh nghiệm của chúng ta. Giải thưởng Viết Về Nước Mỹ thực sự đã lấp đầy khoảng trống đó bằng sự ghi nhận và khích lệ vô số tác giả, những người đã cầm bút và cùng viết nên một thông điệp mạnh mẽ: “Chúng ta đang hiện diện nơi đây. Trải nghiệm của chúng ta là quan trọng. Và nước Mỹ của chúng ta là thế đó.”


Suốt 25 năm qua, giải thưởng này không chỉ vinh danh tài năng mà dựng nên một cộng đồng và tạo thành một truyền thống.
Những cây bút được tôn vinh hôm nay không chỉ mô tả nước Mỹ; họ định nghĩa nó. Họ mở rộng giới hạn của nước Mỹ, làm phong phú văn hóa của nước Mỹ, và khắc sâu tâm hồn của nước Mỹ. Qua đôi mắt họ, chúng ta nhìn thấy một nước Mỹ tinh tế hơn, nhân ái hơn, và sau cùng, chân thật hơn.

Xin được nhắn gửi đến các tác giả góp mặt từ bao thế hệ để chia sẻ tấm chân tình trên các bài viết, chúng tôi trân trọng cảm ơn sự can đảm của quý vị. Can đảm không chỉ là vượt qua biến cố của lịch sử; can đảm còn là việc ngồi trước trang giấy trắng, đối diện với chính mình, lục lọi ký ức đau thương sâu đậm, và gửi tặng trải nghiệm đó đến tha nhân. Quý vị là những người gìn giữ ký ức tập thể và là những người dẫn đường cho tương lai văn hóa Việt tại Hoa Kỳ.

Với Việt Báo: Xin trân trọng cảm ơn tầm nhìn, tâm huyết, và sự duy trì bền bỉ giải thưởng này suốt một phần tư thế kỷ.
Khi hướng đến 25 năm tới, chúng ta hãy tiếp tục khích lệ thế hệ kế tiếp—những blogger, thi sĩ, tiểu thuyết gia, nhà phê bình, nhà văn trẻ—để họ tìm thấy tiếng nói của chính mình và kể lại sự thật của họ, dù đó là thử thách hay niềm vui. Bởi văn chương không phải là một thứ xa xỉ; đó là sự cần thiết. Đó là cách chúng ta chữa lành, cách chúng ta ghi nhớ, và là cách chúng ta tìm thấy nơi chốn của mình một cách trọn vẹn.

Xin cảm ơn quý vị.

NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.