Một bản tin AFP tuần trước cho biết rằng nếu Đông Á gỡ rào mậu dịch, thì sẽ hưởng lợi thêm 300 tỉ đô la, và nếu lợi nhuận này chia đều thì 50 triệu dân trong vùng Đông Á sẽ thoát qua ngưỡng đói nghèo. Đó là kết luận trong bản nghiên cứu của Ngân Hàng Thế Giới (World Bank). Nghĩa là, có tệ lắm, thì Việt Nam cũng hy vọng có vài triệu dân thoát đói nghèo, nhờ mở cửa thị trường. Tự do mậu dịch đã, đang và sẽ giúp cho nhiều nước nghèo có phương tiện hội nhập cùng thế giới. Tuy nhiên, nhiều người tại Hoa Kỳ không còn hài lòng với chính sách gỡ rào mậu dịch nữa. Sau một thời tự do mậu dịch được xem như vũ khí diễn biến hòa bình, đưa vết dầu dân chủ loang dần trên thế giới, thì nhiều công nhân Hoa Kỳ đang nhìn thấy nó cũng là hiểm họa cho chính công việc của họ.
Cảm xúc đó có thể nhìn thấy mới đây trong hội chợ Design and Manufacturing Show tại Chicago hôm 5-3-2003 - trong khi một bộ trưởng Hoa Kỳ lên đọc diễn văn, ca ngợi các thành quả tự do mậu dịch thì nhiều doanh gia trong hội trường đang lo ngại khi thấy lợi tức của họ đang thu nhỏ dần trước làn sóng hàng hóa giá rẻ từ hải ngoại tràn vào Mỹ.
Dĩ nhiên, chính phủ Hoa Kỳ và các công ty đa quốc không xem đó là tai họa. Bởi vì chính phủ và các công ty đa quốc đang phất cao lá cờ tự do mậu dịch - vì những thành công chính trị và một vài thành công kinh tế không ai có thể phủ nhận được.
Bob Dwyer là một đại diện trong ngành sản xuất có mặt trong hội chợ đó, đã dự liên tục 19 năm, nói với phóng viên đài truyền hình CBNC rằng ông không muốn kể tới chuyện "làn sóng các điệp viên [kỹ nghệ] Trung Quốc cứ ra rồi vào gian hàng của chúng tôi... Tôi phải nói vơí phóng viên CNBC rằng tôi được thông báo bởi một vài công ty trong nhóm Fortune 500 rằng họ sẽ không cứu xét tìm hợp đồng mua hàng sản xuất trong Hoa Kỳ nữa. Tôi được bảo rằng công ty của tôi, bản doanh ở Wisconsin, sẽ không được cứu xét hợp đồng gia công nữa, trừ phi chúng tôi có mặt ở Mexico, Trung Quốc hay các nước khác. Các công ty lớn với các hợp đồng chính phủ cũng bảo tôi rằng họ không thể cứu xét đặt hàng ở công ty chúng tôi vì chúng tôi không thuộc sở hữu thiểu số, không có chủ nhân là phụ nữ, không nằm trong vùng bất thuận lợi. Năm 2002, một công ty nói rằng họ có thể không xét tới công ty của tôi trong suốt cả năm bởi vì họ chưa làm đủ hạn ngạch ưu tiên cho hãng trong vùng bất thuận lợi..." Cũng nên nhắc rằng, có nhiều hợp đồng chính phủ chỉ giành cho các công ty theo điều kiện ưu tiên cho chủ nhân là người thiểu số (như da màu...), phụ nữ...
Dwyer nói thêm, Tổ Chức Mậu Dịch Thế Giới và các hiệp ước tự do mậu dịch, như NAFTA đã hình thành và FTAA đang hình thành, "đang đẩy các công ty Mỹ vào chỗ bất lợi. Các công ty ngoại quốc không lo về luật lao động phức tạp hay bảo hiểm y tế mà các chủ kinh doanh Mỹ đang phải trả..."
Chính phủ thì lại ưa nhìn về mặt tích cực, dĩ nhiên. Trong hội chợ đó, Bộ Trưởng Thương mại Hoa Kỳ Don Evans nói về "các thành tích lớn lao" mà các công ty Mỹ đang làm để cạnh tranh trong kinh tế toàn cầu. Oâng nhắc tới điển hình Motorola.
Motorola đã tiêu xài 1 tỉ đô la để chuyển sản xuất sang Trung Quốc. Hãng này cũng sắp đầu tư thêm 90 triệu đô để lập trung tâm nghiên cứu và chế tạo tại Trung Quốc. Nghĩa là bây giờ còn rất ít sự hiện diện của Motorola tại Hoa Kỳ -- Điều này thì các công nhân Việt Nam tại San Jose thấy rõ hơn ai hết, vì họ là nạn nhân trực tiếp của màn dọn xưởng kiểu "đem vàng đi đổ sông Ngô." Vậy mà Evans lại xem đó như thành công lớn, hiển nhiên là nhờ thế mà sản phẩm Motorola rẻ, mới cạnh tranh nổi với quốc tế. Tai hại không chỉ là Motorola đem việc làm và hãng xưởng sang Trung Quốc, mà đã chuyển giao các kỹ thuật quan trọng sang đó luôn. Trước tiên là thợ Mỹ mất việc, và sau đó là kỹ sư Mỹ cũng nằm nhà.
Không phải là các viên chức không nhìn thấy tai hại đó. Nhưng những người thấy và nêu ra vấn đề lại không chủ động được trào lưu này.
Thí dụ như trong một hội nghị thượng đỉnh của giới sản xuất mới đây ở Ashville, N.C., được tường thuật trên nhật báo Asheville Citizen-Times, thì Augustine Tantillo, cựu chánh văn phòng của cựu Thượng Nghi Sĩ Strom Thurmont (CH-S.C.), và là cựu viên chức Bộ Thương Mại Hoa Kỳ, giải thích, "Các viên chức chính phủ không thấy tầm quan trọng của việc làm sản xuất đối với kinh tế Mỹ, và không thâý sức tàn phá của một số chính sách mậu dịch đối với việc làm Hoa Kỳ. Các lãnh tụ tin từ thập niên 1990s rằng Hoa Kỳ đang chuyển hóa từ kinh tế sản xuất sang kinh tế tri thức. Khi cổ phiếu kỹ thuật nổ bong bóng, thế mới thấy sự thực. Hoặc là chúng ta phải trồng trọt nông nghiệp gì đó, hoặc là phải đào mỏ đaò quặng gì đó, hoặc là phải sản xuất gì đó... Vậy mà các nhà soạn chính sách lại làm như chẳng hề gì cả..."
Tantillo hiện đang làm việc cho American Manufacturing Trade Action Coalition, một liên minh các công ty Mỹ đang vận động để tự cứu nguy trước cái mà họ gọi là "toàn cầu hóa kinh tế."
Nhìn từ hướng Việt Nam và các nước nghèo Á Châu, nếu không có làn sóng toàn cầu hóa và chính sách gỡ rào mậu dịch, thì Việt Nam và nhiều nước Á Châu khó đưa hàng ra nước khác, và cũng không thể thúc đẩy kinh tế - ít nhất, World Bank và Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế đã và đang cùng với Hoa Kỳ thúc đẩy làn sóng hội nhập đó. Đó cũng phần nào là nhịp cầu tới dân chủ, cảm thông, thịnh vượng... Nếu không xóa sổ được các chế độ độc tài, thì cũng diễn biến hòa bình phần nào thành công. Nhưng nếu Hoa Kỳ không tìm lối thoát cho nền kinh tế đang đưa hàng triệu việc làm ra hải ngoại, đặc biệt về ngành sản xuất, thì trước sau gì cũng rơi vào một tai họa khó lường. Mới tuần trước, bản thống kê thất nghiệp tháng 5 cho thấy đã tăng cao kỷ lục 9 năm. Đây chính là cục gân gà của ông Bush vậy.
Cảm xúc đó có thể nhìn thấy mới đây trong hội chợ Design and Manufacturing Show tại Chicago hôm 5-3-2003 - trong khi một bộ trưởng Hoa Kỳ lên đọc diễn văn, ca ngợi các thành quả tự do mậu dịch thì nhiều doanh gia trong hội trường đang lo ngại khi thấy lợi tức của họ đang thu nhỏ dần trước làn sóng hàng hóa giá rẻ từ hải ngoại tràn vào Mỹ.
Dĩ nhiên, chính phủ Hoa Kỳ và các công ty đa quốc không xem đó là tai họa. Bởi vì chính phủ và các công ty đa quốc đang phất cao lá cờ tự do mậu dịch - vì những thành công chính trị và một vài thành công kinh tế không ai có thể phủ nhận được.
Bob Dwyer là một đại diện trong ngành sản xuất có mặt trong hội chợ đó, đã dự liên tục 19 năm, nói với phóng viên đài truyền hình CBNC rằng ông không muốn kể tới chuyện "làn sóng các điệp viên [kỹ nghệ] Trung Quốc cứ ra rồi vào gian hàng của chúng tôi... Tôi phải nói vơí phóng viên CNBC rằng tôi được thông báo bởi một vài công ty trong nhóm Fortune 500 rằng họ sẽ không cứu xét tìm hợp đồng mua hàng sản xuất trong Hoa Kỳ nữa. Tôi được bảo rằng công ty của tôi, bản doanh ở Wisconsin, sẽ không được cứu xét hợp đồng gia công nữa, trừ phi chúng tôi có mặt ở Mexico, Trung Quốc hay các nước khác. Các công ty lớn với các hợp đồng chính phủ cũng bảo tôi rằng họ không thể cứu xét đặt hàng ở công ty chúng tôi vì chúng tôi không thuộc sở hữu thiểu số, không có chủ nhân là phụ nữ, không nằm trong vùng bất thuận lợi. Năm 2002, một công ty nói rằng họ có thể không xét tới công ty của tôi trong suốt cả năm bởi vì họ chưa làm đủ hạn ngạch ưu tiên cho hãng trong vùng bất thuận lợi..." Cũng nên nhắc rằng, có nhiều hợp đồng chính phủ chỉ giành cho các công ty theo điều kiện ưu tiên cho chủ nhân là người thiểu số (như da màu...), phụ nữ...
Dwyer nói thêm, Tổ Chức Mậu Dịch Thế Giới và các hiệp ước tự do mậu dịch, như NAFTA đã hình thành và FTAA đang hình thành, "đang đẩy các công ty Mỹ vào chỗ bất lợi. Các công ty ngoại quốc không lo về luật lao động phức tạp hay bảo hiểm y tế mà các chủ kinh doanh Mỹ đang phải trả..."
Chính phủ thì lại ưa nhìn về mặt tích cực, dĩ nhiên. Trong hội chợ đó, Bộ Trưởng Thương mại Hoa Kỳ Don Evans nói về "các thành tích lớn lao" mà các công ty Mỹ đang làm để cạnh tranh trong kinh tế toàn cầu. Oâng nhắc tới điển hình Motorola.
Motorola đã tiêu xài 1 tỉ đô la để chuyển sản xuất sang Trung Quốc. Hãng này cũng sắp đầu tư thêm 90 triệu đô để lập trung tâm nghiên cứu và chế tạo tại Trung Quốc. Nghĩa là bây giờ còn rất ít sự hiện diện của Motorola tại Hoa Kỳ -- Điều này thì các công nhân Việt Nam tại San Jose thấy rõ hơn ai hết, vì họ là nạn nhân trực tiếp của màn dọn xưởng kiểu "đem vàng đi đổ sông Ngô." Vậy mà Evans lại xem đó như thành công lớn, hiển nhiên là nhờ thế mà sản phẩm Motorola rẻ, mới cạnh tranh nổi với quốc tế. Tai hại không chỉ là Motorola đem việc làm và hãng xưởng sang Trung Quốc, mà đã chuyển giao các kỹ thuật quan trọng sang đó luôn. Trước tiên là thợ Mỹ mất việc, và sau đó là kỹ sư Mỹ cũng nằm nhà.
Không phải là các viên chức không nhìn thấy tai hại đó. Nhưng những người thấy và nêu ra vấn đề lại không chủ động được trào lưu này.
Thí dụ như trong một hội nghị thượng đỉnh của giới sản xuất mới đây ở Ashville, N.C., được tường thuật trên nhật báo Asheville Citizen-Times, thì Augustine Tantillo, cựu chánh văn phòng của cựu Thượng Nghi Sĩ Strom Thurmont (CH-S.C.), và là cựu viên chức Bộ Thương Mại Hoa Kỳ, giải thích, "Các viên chức chính phủ không thấy tầm quan trọng của việc làm sản xuất đối với kinh tế Mỹ, và không thâý sức tàn phá của một số chính sách mậu dịch đối với việc làm Hoa Kỳ. Các lãnh tụ tin từ thập niên 1990s rằng Hoa Kỳ đang chuyển hóa từ kinh tế sản xuất sang kinh tế tri thức. Khi cổ phiếu kỹ thuật nổ bong bóng, thế mới thấy sự thực. Hoặc là chúng ta phải trồng trọt nông nghiệp gì đó, hoặc là phải đào mỏ đaò quặng gì đó, hoặc là phải sản xuất gì đó... Vậy mà các nhà soạn chính sách lại làm như chẳng hề gì cả..."
Tantillo hiện đang làm việc cho American Manufacturing Trade Action Coalition, một liên minh các công ty Mỹ đang vận động để tự cứu nguy trước cái mà họ gọi là "toàn cầu hóa kinh tế."
Nhìn từ hướng Việt Nam và các nước nghèo Á Châu, nếu không có làn sóng toàn cầu hóa và chính sách gỡ rào mậu dịch, thì Việt Nam và nhiều nước Á Châu khó đưa hàng ra nước khác, và cũng không thể thúc đẩy kinh tế - ít nhất, World Bank và Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế đã và đang cùng với Hoa Kỳ thúc đẩy làn sóng hội nhập đó. Đó cũng phần nào là nhịp cầu tới dân chủ, cảm thông, thịnh vượng... Nếu không xóa sổ được các chế độ độc tài, thì cũng diễn biến hòa bình phần nào thành công. Nhưng nếu Hoa Kỳ không tìm lối thoát cho nền kinh tế đang đưa hàng triệu việc làm ra hải ngoại, đặc biệt về ngành sản xuất, thì trước sau gì cũng rơi vào một tai họa khó lường. Mới tuần trước, bản thống kê thất nghiệp tháng 5 cho thấy đã tăng cao kỷ lục 9 năm. Đây chính là cục gân gà của ông Bush vậy.
Send comment
