Đừng tưởng rằng xã hội chủ nghĩa đang thắng thế tại Mỹ châu la tinh, hoặc <"xml:namespace prefix = st1 ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:smarttags" />
Trong khi các quốc gia cộng sản cũ như Liên Xô, Trung Quốc, nhiều nước Đông Âu và châu Á, trong đó có Việt Nam, trên thực tế đang vứt bỏ chủ nghĩa xã hội để cải tổ kinh tế theo chiều hướng kinh tế thị trường toàn cầu hoá, thì tư tưởng xã hội chủ nghĩa lại có vẻ như đang sống dậy ở một phần rộng lớn tại châu Mỹ La Tinh.
Tuần qua, Cộng hòa
Diễn đàn Kinh tế đài RFA sẽ đề cập tới vấn đề trên trong phần trao đổi sau đây với kinh tế gia Nguyễn Xuân Nghĩa để suy ngẫm về sự hấp dẫn của tư tưởng xã hội chủ nghĩa, đồng thời nói qua về trường hợp của Việt Nam. Tiết mục chuyên đề này do Việt Long thực hiện.
Hỏi: Trong khi thế giới đang ưu tư về việc giá dầu thô còn tăng và chưa có hướng giảm thì
-Chúng tôi xin đề nghị là kỳ này ta sẽ cùng trao đổi về chuyện
- Đáp: Câu trả lời ngắn gọn của tôi là sở dĩ Bolivia đi vào con đường bất ngờ này cũng vì tiến trình cải cách nửa vời theo kinh tế thị trường, với hệ quả đáng chú ý cho Việt Nam là sự sa đọa của hệ thống chính trị với nạn tham nhũng lan rộng trong tầng lớp lãnh đạo. Quần chúng bất mãn nên ngả theo giải pháp cực đoan và tai hại về dài, nhưng trước mắt lại có vẻ như hợp ý dân. Đây là bài học chung cho nhiều quốc gia trên thế giới.
Hỏi: Trước khi nói đến một xu hướng chung của nhiều nước Mỹ châu La tinh, chúng ta hãy cùng tìm hiểu thêm về trường hợp của xứ
- Đáp: Đây là một trong mấy nước nghèo nhất Mỹ châu La tinh, nằm kẹt trong lục địa giữa các nước - nếu kể theo vòng kim đồng hồ từ phía Tây lên - như
Xứ này đã trải nhiều thập niên dưới chế độ độc tài và thực sự chỉ bắt đầu có dân chủ gần đây, như Việt
Nhậm chức tổng thống từ đầu năm nay, ông Evo Morales cuối cùng thi hành quyết định cực đoan nhất mà ban đầu chỉ nêu ra trong mục tiêu tranh cử, là quốc hữu hóa hệ thống khí đốt.
Đi vào chi tiết thì ta còn phải nói tới rất nhiều lý do, vừa nhân vừa duyên, để giải thích quyết định ấy, trong đó có cả lý do là tinh thần chống Mỹ, một lý do rất đáng kể tại Mỹ châu La tinh. Dù sao, dư luận thế giới có quan tâm vì
Hỏi: Chúng ta nói rộng ra ngoài khuôn khổ của
- Đáp: Tại Mỹ châu La tinh, chúng ta có Cuba cho đến nay vẫn là một quốc gia cộng sản và khác với Việt Nam, xứ này từ chối cải tổ kinh tế và vẫn nắm chắc lá cờ chống Mỹ, chống tư bản chủ nghĩa và kinh tế thị trường.
Bình thường ra, sau khi Liên xô sụp đổ làm
Cả hai quốc gia này, và có thể kể thêm
Việc Tổng thống
Tuy nhiên, ngoài ba nước ấy, nhiều quốc gia Mỹ châu La tinh đã bầu lên những lãnh tụ cánh tả, theo xu hướng xã hội chủ nghĩa cải lương, thực chất là bao cấp, như trường hợp của Argentina, Brazil, Chile, Ecuador hay cả xứ Peru. Một cách cụ thể thì
Hỏi: Sau khi Liên xô sụp đổ, thế giới đã tưởng loài người thấy ra thực chất của ý hệ xã hội chủ nghĩa và nhiều người còn nói đến sự thắng thế tất yếu của tư bản chủ nghĩa, hoặc ít ra của kinh tế thị trường. Vì sao tại Mỹ châu La tinh lại còn có sự hồi sinh bất ngờ này"
- Đáp: Tôi thiển nghĩ là như mọi khi, thế giới đã lạc quan thái quá. Thuần về lý trí thì xã hội chủ nghĩa hoặc cộng sản chủ nghĩa không thể giải quyết được bài toán kinh tế của nhân loại, dù Marx tự cho tư tưởng xã hội chủ nghĩa của mình khoa học hơn lý luận xã hội chủ nghĩa không tưởng của nhiều người đi trước. Yếu tố gọi là khoa học trong tư tưởng của Marx là một huyền thoại, chuyện không có, như chúng ta đều biết. Kết quả là một sự không tưởng sắt máu.
Nhưng, hứa hẹn xã hội chủ nghĩa vẫn là một sự huyền diệu, như một thứ ma túy hơn là một tôn giáo, có khả năng quyến rũ những người cùng khốn hoặc yếu đuối. Cái nhân của vấn đề nằm ở tâm lý ấy vì người ta dễ mơ ước một thế giới đại đồng, mình cứ làm theo năng lực là tất nhiên sẽ được hưởng theo nhu cầu do nhà nước ban phát cho. Cái duyên là khi các chính quyền tiến hành cải cách kinh tế theo xu hướng tự do lại coi thường người dân và không quan tâm đến các vấn đề xã hội.
Quần chúng bất mãn khi ấy dễ ngả theo xu hướng mị dân hay đại chúng, quy chụp mọi tội cho ai khác và lại đưa xứ sở vào khủng hoảng, là chuyện sẽ xảy ra cho
Hỏi: Nói thẳng vào trường hợp
- Đáp: Về mặt xã hội, quốc gia có chín triệu dân này chỉ có hơn hai triệu là thuộc sắc tộc Aymara là thành phần nòng cốt đã đưa ông Evo Morales lên, trên cao trào của những bất mãn xã hội. Cũng xin nói thêm là sắc tộc này sống nhờ một nghề đặc biệt là trồng cây coca, là loại cây có thể dùng để chế biến thành cocain, là một thứ ma tuý. Vì vậy Hoa Kỳ có gây áp lực để
Việc đó cũng gây phản ứng mạnh từ phía dân Aymara. Nhưng, nhiều sắc dân khác, nhất là tại tỉnh Santa Cruz sung túc nhất nước, lại không đồng ý với quyết định quốc hữu hóa ấy và còn đang đòi tự trị. Chưa hết nhiệm kỳ năm năm làm tổng thống, ông Morales có khi đã gặp khủng hoảng và xứ
Về kinh tế, như rất nhiều người ngả theo lý luận xã hội chủ nghĩa, ông Morales chỉ gặt hái thành quả ngắn hạn mà không nhìn ra tổn thất dài hạn, không chỉ cho mình mà cho cả xã hội.
Khi quyết định quốc hữu hóa và sẽ bồi thường với giá tượng trưng, Bolivia gây vấn đề cho các lân bang, như Brazil, Argentina, Chile hoặc cả Peru, nên họ sẽ duyệt lại chánh sách năng lượng để khỏi lệ thuộc vào khí đốt Bolivia. Trước mắt là sẽ hết đầu tư thêm để khai thác khí đốt. Y như trường hợp của
Người ta ưa nói
Sau cùng, cũng cần phải nói thêm là đang say đòn chiến thắng, ba xứ Cuba, Venezuela và Bolivia còn đòi xây dựng một khu vực trao đổi mậu dịch riêng, gọi là “Thỏa ước Mậu dịch Nhân dân” để phá vỡ thế liên kết mậu dịch trong toàn vùng của các lân bang. Kết quả là sẽ thu hẹp khả năng trao đổi của mình và rốt cuộc thì người dân nghèo sẽ lại bị thiệt hại hơn cả.
Hỏi: Câu hỏi cuối, Việt
- Đáp: Thứ nhất là đừng tưởng bở. Đừng tưởng rằng xã hội chủ nghĩa đang thắng thế tại Mỹ châu la tinh, hoặc
Thứ hai, trong tiến trình đổi mới, kinh tế thị trường mà không quan tâm đến xã hội thì vẫn là mầm loạn. Xa là chuyện Mỹ châu La tinh, gần là tấm gương tầy trời của Trung Quốc.
Thứ ba, sâu xa hơn, ta cần chú ý đến một vấn đề rất nhạy cảm, là trình độ dân trí. Dù đã thấy sự độc hại của một tư tưởng, và thực tế thì Việt
Ngần ấy bài học đều vẫn có tính cách thời sự tại Việt
Send comment
