Khi gia nhập WTO, Việt Nam sẽ bị cạnh tranh và hiệu năng kém lẫn tham nhũng cao của khu vực nhà nước khiến nhiều doanh nghiệp phải đóng cửa, nhân viên bị sa thải...
Việt Nam đang nuôi cả hy vọng lẫn mối lo trong viễn ảnh gia nhập tổ chức WTO. Diễn đàn Kinh tế đài RFA sẽ đề cập tới những vấn đề trên qua phần trao đổi với kinh tế gia Nguyễn Xuân Nghĩa trong tiết mục chuyên đề do Việt Long thực hiện sau đây.
- Hỏi: Sau loạt bài về bối cảnh giao thương thế giới và sự tan vỡ của vòng đàm phán Doha của Tổ chức Thương mại Thế giới WTO, chúng tôi xin đề nghị là kỳ này ta sẽ tìm hiểu về những thách đố cho Việt Nam trong viễn ảnh gia nhập WTO, một vấn đề đang được mọi giới quan tâm tại Việt Nam. Trước hết, thưa ông, những yếu tố nào về bối cảnh giao thương quốc tế là những điều Việt Nam cần chú ý nhất.
- Việt Nam sẽ gia nhập WTO nên thêm cơ hội giao dịch mua bán mà cũng gặp sức cạnh tranh mãnh liệt hơn từ bên ngoài. Kể từ khi trở thành hội viên WTO, Việt Nam sẽ bị chi phối mạnh bởi những luật lệ và cam kết quốc tế bao trùm lên hệ thống luật lệ quốc gia. Nếu thiếu am hiểu về khung cảnh luật lệ quốc nội và quốc tế ấy, người Việt Nam sẽ chết kẹt ở giữa. Vì vậy, cải tổ luật lệ và thông tin minh bạch là những đòi hỏi cấp bách nhất để mọi người cùng biết luật chơi cho rõ ràng hơn và kịp thời sửa đổi tính toán kinh doanh và sinh hoạt của mình.
Yếu tố thứ hai là trong khuôn khổ WTO, ách tắc từ sự đổ vỡ của vòng Doha sẽ khiến khu vực nông nghiệp bị thiệt thòi nhất. Đây là khu vực có mức tăng trưởng thấp và sức cạnh tranh kém nên sẽ bị hậu quả bất lợi nhất của hiệu ứng WTO. Mà đây cũng lại là khu vực sinh hoạt của đa số dân chúng, nên những chấn động kinh tế dễ gây ra khủng hoảng xã hội nhất.
Yếu tố thứ ba là vì những bế tắc trong khuôn khổ WTO, các nước sẽ tranh thủ để đạt thỏa ước song phương và cấp vùng, thí dụ như hiệp định song phương Hoa Kỳ thương thuyết với Việt Nam hoặc Nam Hàn, Singapore, hay các hiệp định đa phương mà một số quốc gia đang muốn ký với 10 nước ASEAN. Trong bối cảnh ấy, ta sẽ có loại thỏa thuận song phương, thỏa thuận đa phương và những cam kết chung trong khuôn khổ WTO. Những vấn đề rất rắc rối này sẽ chi phối tính toán kinh doanh và ngoại thương lẫn an ninh chiến lược của các nước. Việt Nam cần hiểu rõ sự thể đa diện và phức tạp ấy để kịp thời tự đổi mới và ứng phó với từng loại thách đố trong tương lai.
- Hỏi: Xin hỏi ông một câu về yếu tố thứ ba ấy. Cụ thể thì nó sẽ chi phối Việt Nam ra sao"
- Tôi xin đơn cử ngay một thí dụ: tuần này, Hoa Kỳ đang muốn ký tạm thỏa ước thương mại với Hiệp hội ASEAN nhưng bị vướng là vì ASEAN có một hội viên không tôn trọng nhân quyền là Myanmar, hay Miến Điện. Cũng vậy, Hoa Kỳ đang muốn thông qua quy chế mậu dịch bình thường và vĩnh viễn với Việt Nam, nhưng cũng lại vướng về vấn đề nhân quyền. Mặc dù chính quyền của Tổng thống Bush hết sức vận động việc bình thường hóa quan hệ mọi mặt với Việt Nam và tăng cường phát triển giao thương với ASEAN, nhưng nhân quyền vẫn là một chướng ngại. Sẽ có lúc lãnh đạo Việt Nam hay ASEAN phải cân nhắc xem việc hạn chế nhân quyền và dân chủ trong một số khu vực của mình có là chính đáng hay không.
Trong bối cảnh quốc tế mà phản ứng bảo hộ mậu dịch hay giới hạn ngoại thương sẽ còn tăng, Việt Nam nên giành cơ hội mà hoàn tất việc bình thường hoá quan hệ với Hoa Kỳ bằng cách bình thường hoá quan hệ với chính người dân của mình. Sáng suốt hay không là ở đó.
- Hỏi: Bây giờ, nói về một số việc cụ thể ngay tại Việt Nam. Trong các kỳ trước, ông có phát biểu một số điều có thể gây bất đồng ý kiến, là cái định hướng xã hội chủ nghĩa dẫn tới nạn tham nhũng hợp pháp. Lần này, xin ông giải thích cho thính giả rõ quan điểm của ông.
- Đất nước là của toàn dân, không của riêng nhà cầm quyền, là đảng hay nhà nước đang lãnh đạo và cai trị người dân. Nếu là của toàn dân, vì sao lại có một khu vực của nhà nước được coi là khu vực xương sống cần bảo vệ" Tôi nêu rõ thí dụ là cái định hướng xã hội chủ nghĩa đã dẫn đến việc bảo vệ doanh nghiệp nhà nước, một khu vực thu hút tài nguyên và công sản của cả nước để đóng góp gần 40% tổng sản lượng quốc dân mà chỉ tuyển dụng có hơn 10% dân số lao động, có năng suất kém nhất so với các khu vực tư doanh, có vốn đầu tư nội địa hay nước ngoài, nhưng công nhân viên lại lĩnh lương cao, không xứng với hiệu năng lao động.
Khi gia nhập WTO, Việt Nam sẽ bị cạnh tranh và hiệu năng kém lẫn tham nhũng cao của khu vực nhà nước khiến nhiều doanh nghiệp phải đóng cửa, nhân viên bị sa thải. Cái định hướng xã hội chủ nghĩa sẽ bị thách đố bởi định hướng kinh tế tự do và nếu luật lệ không sớm thay đổi thì chúng chỉ cột tay doanh nghiệp Việt Nam khi mở cửa cạnh tranh với thế giới. Mà Luật lệ chỉ có thể thay đổi khi lãnh đạo dám thay đổi tư duy và cơ chế, vì vậy, tôi cho là Việt Nam cần đổi mới lần nữa và đây là thách đố mà cũng là trách nhiệm của tầng lớp lãnh đạo mới.
- Hỏi: Còn hiện tượng ông gọi là tham nhũng hợp pháp và so sánh với trường hợp Trung Quốc"
- Đó là thí dụ cướp đất của dân, một hiện tượng phổ biến tại Trung Quốc và Việt Nam trong tiến trình công nghiệp hoá và hiện đại hoá ngoài da, theo định hướng xã hội chủ nghĩa, khiến một số đảng viên, nhất là ở địa phương, có quá nhiều quyền quy hoạch và phân bố đất đai. Nhờ quyền hạn ấy, họ mặc nhiên trưng thu đất đai của nông dân để bắt kịp đà công nghiệp hoá và đô thị hóa ngoài ven đô hay ngoại ô thành phố mà không đền bù thỏa đáng.
Hiện tượng ấy gây bất mãn trong dân chúng, khiến họ biểu tình khiếu kiện năm này qua năm khác mà chính quyền không hề giải quyết. Trên đường Mai Xuân Thưởng của thủ đô Hà Nội, dân chúng đã hàng ngày biểu tình, thậm chí có một phụ nữ đã tự thiêu năm ngoái mà vì sao chính quyền chưa giải quyết" Ở trong Nam cũng thế, tháng Tư vừa rồi, cư dân các tỉnh như An Giang, Kiên Giang hay Cần Thơ đã gửi thư tố cáo đảng viên cán bộ cướp đất của họ; tại Saigon, Hội đồng Nhân dân Thành phố cũng than phiền về hệ thống luật lệ đất đai quá thuận tiện cho tham nhũng và đầu cơ, nhưng không ai giải quyết nên vấn đề vẫn còn nguyên.
Lần trước tôi có nói về việc đảng Cộng Sản Việt Nam gây quỹ Đảng, liên quan đến những hiện tượng vừa nói. Tôi cho là chính sách gây quỹ vẫn là chính sách được theo đuổi từ mấy chục năm nay. Nếu không, vì chính sách thì tại sao Đảng và Nhà nước Việt Nam không thể giải quyết được những khiếu kiện của người dân" Có trường hợp như ở Nha Trang, Thủ tướng Khải thời ấy đã chỉ thị giải quyết đúng lý, nhưng địa phương dựa vào hệ thống Đảng, không tuân hành, chính phủ cũng không làm gì được. Lý do chắc chắn là vì các đảng bộ địa phương thông qua bộ máy chính quyền đã thực hiện chính sách của Đảng, nên bộ Chính trị cũng không thể có biện pháp nào được, đành bị bế tắc mà không thể giải thích. Nếu địa phương sai phạm về nguyên tắc chẳng hạn, thì không khó giải quyết như vậy. Thêm nữa là từ chỗ làm cho Đảng, các đảng bộ còn có thể lợi dụng để tham nhũng riêng cho mình...
- Hỏi: Và vì thế ông nói vấn đề tham nhũng sẽ vẫn còn nguyên"
- Thì theo tôi, vấn đề sẽ chẳng còn nguyên mà sẽ gia tăng vì sau khi Việt Nam vào WTO, giới đầu tư nước ngoài sẽ hồ hởi bỏ vốn vào Việt Nam và giới chức Việt Nam sẽ lại hồ hởi trưng thu và đầu cơ đất đai của dân để liên doanh với nước ngoài. Lần này thì không phải do gây quỹ Đảng, nhưng hệ thống luật lệ và chính sách của Việt Nam vẫn theo đà, bao che cho tham nhũng và dẫn tới chế độ tham nhũng hợp pháp vì phù hợp với luật pháp hiện hành.
- Hỏi: Như vậy có phải chuỗi lý luận của ông có thể được diễn giải là: Sau khi Việt Nam gia nhập WTO, nông dân Việt Nam sẽ bị thiệt hại nhất vì những bế tắc của vòng Doha khiến nông nghiệp các nước giàu vẫn được bảo vệ. Trong khi ấy, những triển vọng về công thương nghiệp và dịch vụ nhờ WTO sẽ mở ra nhiều cơ hội kinh doanh mới mà cũng là cơ hội lấn đất của nông dân vì chế độ tham nhũng hợp pháp hiện hành. Có phải như vậy không"
- Thưa đúng vậy và trong khi lãnh đạo Bắc Kinh đã thấy ra điều ấy nên cố gắng thay đổi theo đường hướng mới của kế hoạch năm năm 2006-2010, thì lãnh đạo Việt Nam vẫn chưa. Cũng dễ hiểu thôi, vì tầng lớp lãnh đạo mới của Bắc Kinh lên cầm quyền từ năm 2002 mãi đến 2005 mới thấy ra và thay đổi, mà chưa mấy thành công. Nhưng, Việt Nam không nhất thiết cứ phải đi sau và lại học bài chậm hơn họ, nghĩa là sau khi họ bắt đầu bị khủng hoảng vì nông dân nổi loạn và vì đảng viên bảo vệ đặc quyền nên cưỡng chống việc cải tổ của trung ương.
- Hỏi: Ông vẫn thường so sánh Việt Nam với Trung Quốc, hai trường hợp ấy có gì tương đồng từ chính sách đến hiện trạng"
- Vì nhiều cấp lãnh đạo Việt Nam vẫn coi cái gọi là “xã hội chủ nghĩa với màu sắc Trung Quốc là khuôn vàng thước ngọc”. Nó cho phép kinh tế tăng trưởng nhanh mà đảng vẫn giữ quyền lãnh đạo khiến Trung Quốc đang trở thành một thế lực kinh tế quốc tế.
Thực ra, hệ thống kinh tế chính trị xứ này có những nhược điểm Việt Nam cũng đã gặp là tăng trưởng thiếu quân bình và thiếu phẩm chất xã hội và trung ương hiện không thể quản lý nổi một nền kinh tế có quá nhiều dị biệt và không điều động nổi những cơ sở đảng đã quá giàu mạnh nhờ chiến lược kinh tế cũ, thời Đặng Tiểu Bình và Giang Trạch Dân.
Từ bên ngoài, khi thấy các doanh gia Mỹ tới Trung Quốc không phải để tìm cách đầu tư vào Hoa lục mà để giúp các doanh nghiệp và cán bộ Trung Quốc tìm cơ hội đầu tư vào thị trường Mỹ chẳng hạn, ta phải đoán là hiện tượng thoái trào đã bắt đầu. Đảng viên cán bộ Hoa lục đang tẩu tán tài sản ra ngoài trong khi lãnh đạo tại Bắc Kinh dồn sức phát triển nông thôn và các vùng nghèo đói trong lục địa để tránh cơn động loạn có thể bùng nổ trong những năm tới. Tại sao Việt Nam cứ phải đi vào vết xe đổ của thiên hạ và chờ đợi tái diễn một vụ khủng hoảng như tại Đông Á năm 1997 rồi mới sửa sai" Lần này, vì cơ chế mở ngỏ do quy luật WTO, hậu quả của khủng hoảng sẽ dữ dội và trực tiếp hơn cho Việt Nam.
- Hỏi: Chúng ta đi vào phần cuối của chương trình. Thưa ông, Việt Nam cần làm gì để khỏi lăn vào vết xe đổ ấy"
- Lãnh đạo Việt Nam cần bình thường hoá quan hệ với người dân của mình bằng cách chấm dứt tinh thần độc đoán và nghi kỵ khi hạn chế quyền tự do của họ. Đừng tìm cách mua chuộc hay thuyết phục nước ngoài là mình đã có tự do nhằm tranh thủ vài lá phiếu biểu quyết đâu đó trong Quốc hội Mỹ mà nên thực tế thi hành việc ấy, vì đấy là điều có lợi cho nước Việt Nam và dân Việt Nam. Thứ hai, nhiều giới chức kinh tế hay nông nghiệp đã thấy ra là phải quan niệm lại chính sách phát triển nông nghiệp. Lãnh đạo đảng phải cho Quốc hội và Chính phủ rộng quyền xét lại chính sách và luật lệ theo thủ tục khẩn cấp thì mới kịp thời ứng phó.
Nông nghiệp vẫn lạc hậu và thiếu tự do nên nông gia bị thất thâu, giá nông phẩm tăng hay giảm họ vẫn bị thiệt nhất và nông ngư sản vẫn khó cạnh tranh vì phẩm chất và tiêu chuẩn vệ sinh thấp. Nó lạm dụng chiến lược thâm canh và tận dụng phân bón lẫn hoá chất nên gây hủy hoại cho môi sinh mà thế hệ sau sẽ hứng chịu. Nó bất công vì khiến đảng viên cán bộ và các doanh nghiệp nhà nước làm giàu nhờ sách lược đổi mới ngoài da và chế độ quản lý đất đai phi lý, và khiến nhiều địa phương vẫn nghèo đói lạc hậu so với các thành thị. Nông dân bị thiệt trên thị trường quốc tế, có được quyền sử dụng đất thì lại gặp đảng viên có quyền trưng thu và cưỡng đoạt. Sau những chọn lựa chiến lược ấy rồi, ta mới nói đến các vấn đề kỹ thuật về nông nghiệp và phân phối hay chế biến nông sản trong kỷ nguyên cạnh tranh toàn cầu.
Send comment
