Luật Sư PHẠM VIẾT ÁNH, ATTORNEY AT LAW
Loại này chỉ được lập sau khi hai bên đã kết hôn và mục đích của nó cũng hơi khác loại trên. Loại này được dùng khi người chồng hay vợ giàu hơn người kia và người giàu này đồng ý chuyển tài sản riêng của mình thành tài sản chung của 2 vợ chồng, hoặc là người giàu chuyển tài sản riêng của mình thành tài sản riêng của người kia như là quà tặng (gift), hoặc chuyển tài sản chung của hai thành tài sản riêng của một người. Luật qui định về loại khế ước này trước và sau 1-1-1985 khác nhau. Lo"i kh" u"c này n"u l"p sau 1-1-1985 ph"I b"ng van b"n ch" khơng b"ng kh"u "oc du"c.
3) Loại thứ 3 thực sự không phải là một khế ước riêng rẽ được lập giữa 2 vợ chồng như hai loại ở trên. Nhưng thỏa thuận này được thể hiện qua cách vợ chồng cùng đứng tên trong title chung với nhau như là joint owners (take title in joint and equal form như tenancy in common, joint tenancy with right of survivorship) và dùng cả tài sản chung và tài sản riêng để trả tiền mua. Đây là một lảnh vực phức tạp nhất của luật tài sản cộng đồng và cũng gây nhiều tranh chấp nhất.Vì bài viết ngắn này không thể nào đủ để giải thích hết sự phức tạp cho quí độc giả, chúng tôi xin miễn bàn nơi đây chỉ xin khuyên quý vị là không nên dùng hình thức title này giữa vợ chồng với nhau vì dễ đưa đến tranh chấp.
E. NHỮNG TRƯỜNG HỢP PHÂN LOẠI KHÓ KHĂN - DIFFICULT CHARACTERIZATION
Mặc dù những nguyên tắc căn bản của luật Taì Sản Cộng Đồng xem ra không có gì khó hiểu trên lý thuyết. Trên thực tế việc áp dụng nó rất là rắc rối. Một phần do thời gian dùng để tậu mãi tài sản và thời gian sống chung không lúc nào giống nhau, một phần do vợ chồng ưa để và xài lẩn lộn tài sản chung và riêng. Sau đây xin đơn cử vài loại tài sản thường gây ra vấn đề khó khăn cho việc phân chia:
1) Tiền Hưu Trí (Retirement Pensions): California xem tiền hưu trí là tài sản cộng dồng nếu phần tiền đó kiếm được (earned) trong thời gian hôn nhân. Việc lúc nào người này sẽ nhận (receive) tiền hưu đó không ảnh hưởng tích chất của nó. Tiền hưu có thể vested hoặc unvested.
- Vested pension: ví dụ một hãng đòi người nhân viên phải làm đủ 20 năm cho hãng đề được tiền hưu trí. Người nhân viên vào làm lúc 20 tuổi. Đến 40 tuổi tiền hưu của anh ta được gọi là vested mặc dù anh ta chưa được phép nhận (receive) tiền này. Giả sử đến tuổi 60 anh ta được nhận gọi là receive.
- Unvested pension: trong thí dụ trên nếu người nhân viên mới làm có 10 năm cho hãng thôi thì tiền hưu của anh chưa vested và anh có thể không được hưu của hãng này nếu anh bỏ job lúc chưa đủ 20 năm.
- Earned pension: cũng ví dụ trên và anh này kết hôn lúc 28 tuổi. Anh tiếp tục làm cho hãng cho đến nay. Tuy nhiên năm 50 tuổi anh ly dị người vợ. Số năm anh earned tiền hưu trí là từ tuổi 20 đến 40 trong đó thời gian hôn nhân là 12 năm.
- Cách tính trị giá tiền hưu trước, trong và sau hôn nhân: Tòa California dùng một công thức gọi là Time Rule để tính phân chia tiền hưu. Như ví dụ trên ở phần earned pension, thời gian người phối ngẫu làm việc để được hưu là 20 năm từ lúc anh 20 tuổi đến lúc anh 40 tuổi. Từ lúc anh 40 tuổi trở lên không cần tính nữa vì hưu của anh đã vested rồi. Trong 20 năm nay øanh sống với người kia được 12 năm và sống độc thân 8 năm. Tiền hưu của 12 năm sống chung là tài sản chung. Tiền hưu của 8 năm đầu độc thân là tài sản riêng. Giả sử tổng số tiền hưu là $200,000, nó sẽ được phân chia như sau:
$200,000 x 8/20 = $80,000 là tài sản riêng của người chồng
$200,000 x 12/20 = $120,000 là tài sản chung, nó sẽ được chia làm hai người vợ $60,000 và chồng $60,000. Như vậy người chồng sẽ được tất cả $140,000.
Time Rule này cung d"oc dùng d" chia life insurance, stock option …
F. LUẬT TÀI SẢN ĐỐI VỚI NHỮNG CẶP KHÔNG KẾT HÔN (unmarried couple)
Luật Tài Sản Cộng Đồng nói trên chỉ áp dụng cho những người kết hôn hợp pháp. Ở California kết hôn hợp pháp có nghĩa là ph"i cĩ hôn thú đã được lập bởi cơ quan có thẩm quyền theo luật định. California đã bải bỏ loại hôn nhân gọi là common law marriage. Mặc dù một hôn nhân như vậy nếu đã được xem là hợp pháp ở tiểu bang khác như Texas thì sẽ được công nhận ở California.
-Putative Spouse: là người phối ngẫu không làm thủ tục một cách hợp pháp nhưng tin một cách thành thật (has a good faith belief) rằng mình đang có hôn nhân hợp pháp. Ví dụ một anh có vợ và đang ly thân. Anh ta làm hôn thú với một cô gái khác. Nếu cô gái này thật sự không biết tinh trạng cùa anh này, cô gái này là putative spouse. Người putative spouse cũng được hưởng quyền gần như là một người kết hôn hợp pháp trong việc phân chia tài sản.
A. LUẬT TÀI SẢN CỦA VỢ CHỒNG Ở MỸ - MARITAL PROPERTY LAW
Năm mươi tiểu bang của nươc Mỹ chia thành 2 nhóm khác nhau trong việc ban hành luật về tài sản của vợ chồng (married persons). Nhóm thứ nhất có gần 41 tiểu bang vẫn theo hệ thống luật cũ của nước Anh gọi là Common Law State. Những tiểu bang này dựa trên nguyên tắc là ai đứng tên trong title thì người đó là sở hửu chủ của tài sản đó. Do bài viết này chỉ bàn đến luật tài sản vợ chồng của California mà thôi, chúng tôi xin miễn đi sâu vào chi tiết luật lệ của nhóm common law state.
B. LUẬT TÀI SẢN CỘNG ĐỒNG Ở CALIFORNIA-
CALIFORNIA COMMUNITY PROPERTY LAW
Luật Tài Sản Cộng Đồng đại thể thì cũng khá giống Luật Tài Sản Gia Đình của Việt Nam trươc 1975. Tiểu bang California cùng 8 tiểu bang khác như Arkansas, Arizona, Idaho, Nevada, New Mexico, Louisiana, Texas, Washinton thuộc về nhóm 2 được gọi là Community Property state. Community Property có thể tạm dịch là tài sản cộng đồng. Luật tài sản cộng đồng được dựa trên nguyên tắc là Người Chồng và Người Vợ góp phần bằng nhau trong việc tạo nên tài sản của gia đình trong thời gian hôn phối. Do đó, trừ phi vợ chồng đã có một sự thỏa thuận khác đi (contract out), tất cả tài sản tậu mãi (acquire) được trong thời gian hôn nhân bởi sức lao động (time, energy and skill) của bất cứ vợ hay chồng sẽ được coi là tài sản cộng đồng mà hai người sẽ sở hữu bằng nhau (own equally).
Dựa trên nguyên tắc này, California ban hành những điều khoản luật căn bản sau:
1) Tài sản tậu mãi được do công lao động (Labor = Time, Energy and Skill) của vợ hay chồng trong thời gian hôn nhân là taì sản cộng đồng. California Family Code Section 760. (cho dù trong title chỉ đứng tên của một ngưởi)
2) Tài sản tậu mãi được do công lao động của vợ hay chồng trước khi kết hôn và sau khi ly thân (legal separation or permanent physical separation) là tài sản riêng (Separate Property) của người đó. Family Code section 771, 772.
3) Tài sản có được do tặng d" (gift), thưàkế theo di chúc (devise) hay do luật định (descent) của người nào là tài sản riêng của người đó. Cal. Fam. Code section 770.
4) Lợi tức sinh ra từ tài sản riêng cũng là tài sản riêng (rents, issues and profits of separate property is also separate property). Điều khoản này mới thoạt nhìn thì rất là đơn giản, tuy nhiên khi áp dụng vào thực tế cùng một lúc với điều khoản 760 ở phần số 1) ở trên, tòa án phải dùng một loại công thức đặc biệt để tính ra phần nào là taì sản cộng đồng và phần nào là tài sản riêng.
Ví dụ: Một cô gái đã kết hôn được hưởng di chúc của người cha một căn nhà. Vì căn nhà này hưởng từ di chúc của người cha của cô chứ không phải từ sự lao động của cô, nó là tài sản riêng cùa cô gái đó. Sau khi hưởng gia tài căn nhà, cô gái này đem căn nhà cho thuê. Vì tiền thuê này là lợi tức xuất phát từ tài sản riêng của cô, tiền thuê đó cũng là tài sản riêng của cô. Tuy nhiên khi cho thuê nhà như vậy, có lẽ cô gái đã dùng lao động của mình vào trong việc quản lý, sửa chửa, ký hợp đồng ... . Vì phần lao động này được dùng trong thời gian hôn nhân, nó sẽ phải được coi là tài sản cộng đồng.
5) Tài sản tậu mãi bằng nguồn vốn là tài sản riêng vẫn giử nguyên là tài sản riêng của người đó cho dù việc thay đổi này xảy ra trong thời gian hôn nhân.
Ví dụ: như ví dụ ở trên nhưng cô gái này quyết định bán căn nhà và mua stock, số stock này vẫn là tài sản riêng của cô vì nguồn vốn dùng để mua stock có thể trace back từ tiền bán căn nhà mà nguyên la øtài sản riêng của cô.
Trên đây là năm nguyên tắc căn bản của Luật Tài Sản Cộng Đồng ở California.
C. PHÂN LOẠI TÀI SẢN CHUNG VÀ RIÊNG - CHARACTER CLASSIFICATION
Tòa án California dựa trên những nguyên tắc căn bản trình bày ở trên để phân loại tài sản của những người kết hôn cái nào là của chung và cái nào là của riêng. Để phân loại, tòa sẽ lần lượt trả lời những câu hỏi sau:
1) WHEN was the asset acquired" Tài sản đã được tạo mãi KHI NÀO" Trước khi kết hôn hay trong khi kết hôn" Trước ngày ly thân thực tế hay sau đó"
2) HOW was the asset acquired" Tài sản đã được tạo mãi BẰNG CÁCH NÀO" Bằng sức lao động (labor) hay do tặng dử (gift).
3) Was character CHANGED by one spouse or both spouses" Một hay cả hai người có làm gì để THAY ĐỔI tính chất của tài sản đó hay không" Câu hỏi 1) và 2) chúng tôi đã trình bày ở trên. Phần kế tiếp xin bàn đến câu hỏi thứ 3).
D. THỎA THUẬN GIỮA VỢ CHỒNG - AGREEMENTS THAT ALTER CHARACTER OF PROPERTY
Như đã nói ở trên, California là một trong bảy tiểu bang theo luật Cộng Đồng Tài Sản. Tuy vậy tiểu bang không bắt buộc người dân phải theo luật này. Luật California cho phép một cặp vợ chồng thỏa thuận (contract out) với nhau để luật cộng đồng tài sản không áp dụng với họ (Cal. Family Code section 1500) Để làm điều này, luật tiểu bang cho phép một cặp vợ chồng được làm 2 loại thỏa thuận sau đây:
1) Premarital Contract: tạm dịch là Khế Ước Tiền Hôn Nhân hay Hôn Khế
Một khế ước tiền hôn nhân phải được viết ra để có hiệu lực pháp lý. Mặc dù trong một vài trường hợp ngoại lệ tòa án vẫn cho thi hành một khẩu ước (oral premarital agreement).
2) Transmutation: tạm dịch là chuyển đổi tính chất của tài sản giữa hai vợ chồng
Loại này chỉ được lập sau khi hai bên đã kết hôn và mục đích của nó cũng hơi khác loại trên. Loại này được dùng khi người chồng hay vợ giàu hơn người kia và người giàu này đồng ý chuyển tài sản riêng của mình thành tài sản chung của 2 vợ chồng, hoặc là người giàu chuyển tài sản riêng của mình thành tài sản riêng của người kia như là quà tặng (gift), hoặc chuyển tài sản chung của hai thành tài sản riêng của một người. Luật qui định về loại khế ước này trước và sau 1-1-1985 khác nhau. Lo"i kh" u"c này n"u l"p sau 1-1-1985 ph"I b"ng van b"n ch" khơng b"ng kh"u "oc du"c.
3) Loại thứ 3 thực sự không phải là một khế ước riêng rẽ được lập giữa 2 vợ chồng như hai loại ở trên. Nhưng thỏa thuận này được thể hiện qua cách vợ chồng cùng đứng tên trong title chung với nhau như là joint owners (take title in joint and equal form như tenancy in common, joint tenancy with right of survivorship) và dùng cả tài sản chung và tài sản riêng để trả tiền mua. Đây là một lảnh vực phức tạp nhất của luật tài sản cộng đồng và cũng gây nhiều tranh chấp nhất.Vì bài viết ngắn này không thể nào đủ để giải thích hết sự phức tạp cho quí độc giả, chúng tôi xin miễn bàn nơi đây chỉ xin khuyên quý vị là không nên dùng hình thức title này giữa vợ chồng với nhau vì dễ đưa đến tranh chấp.
E. NHỮNG TRƯỜNG HỢP PHÂN LOẠI KHÓ KHĂN - DIFFICULT CHARACTERIZATION
Mặc dù những nguyên tắc căn bản của luật Taì Sản Cộng Đồng xem ra không có gì khó hiểu trên lý thuyết. Trên thực tế việc áp dụng nó rất là rắc rối. Một phần do thời gian dùng để tậu mãi tài sản và thời gian sống chung không lúc nào giống nhau, một phần do vợ chồng ưa để và xài lẩn lộn tài sản chung và riêng. Sau đây xin đơn cử vài loại tài sản thường gây ra vấn đề khó khăn cho việc phân chia:
1) Tiền Hưu Trí (Retirement Pensions): California xem tiền hưu trí là tài sản cộng dồng nếu phần tiền đó kiếm được (earned) trong thời gian hôn nhân. Việc lúc nào người này sẽ nhận (receive) tiền hưu đó không ảnh hưởng tích chất của nó. Tiền hưu có thể vested hoặc unvested.
- Vested pension: ví dụ một hãng đòi người nhân viên phải làm đủ 20 năm cho hãng đề được tiền hưu trí. Người nhân viên vào làm lúc 20 tuổi. Đến 40 tuổi tiền hưu của anh ta được gọi là vested mặc dù anh ta chưa được phép nhận (receive) tiền này. Giả sử đến tuổi 60 anh ta được nhận gọi là receive.
- Unvested pension: trong thí dụ trên nếu người nhân viên mới làm có 10 năm cho hãng thôi thì tiền hưu của anh chưa vested và anh có thể không được hưu của hãng này nếu anh bỏ job lúc chưa đủ 20 năm.
- Earned pension: cũng ví dụ trên và anh này kết hôn lúc 28 tuổi. Anh tiếp tục làm cho hãng cho đến nay. Tuy nhiên năm 50 tuổi anh ly dị người vợ. Số năm anh earned tiền hưu trí là từ tuổi 20 đến 40 trong đó thời gian hôn nhân là 12 năm.
- Cách tính trị giá tiền hưu trước, trong và sau hôn nhân: Tòa California dùng một công thức gọi là Time Rule để tính phân chia tiền hưu. Như ví dụ trên ở phần earned pension, thời gian người phối ngẫu làm việc để được hưu là 20 năm từ lúc anh 20 tuổi đến lúc anh 40 tuổi. Từ lúc anh 40 tuổi trở lên không cần tính nữa vì hưu của anh đã vested rồi. Trong 20 năm nay øanh sống với người kia được 12 năm và sống độc thân 8 năm. Tiền hưu của 12 năm sống chung là tài sản chung. Tiền hưu của 8 năm đầu độc thân là tài sản riêng. Giả sử tổng số tiền hưu là $200,000, nó sẽ được phân chia như sau:
$200,000 x 8/20 = $80,000 là tài sản riêng của người chồng
$200,000 x 12/20 = $120,000 là tài sản chung, nó sẽ được chia làm hai người vợ $60,000 và chồng $60,000. Như vậy người chồng sẽ được tất cả $140,000.
Time Rule này cung d"oc dùng d" chia life insurance, stock option …
F. LUẬT TÀI SẢN ĐỐI VỚI NHỮNG CẶP KHÔNG KẾT HÔN (unmarried couple)
Luật Tài Sản Cộng Đồng nói trên chỉ áp dụng cho những người kết hôn hợp pháp. Ở California kết hôn hợp pháp có nghĩa là ph"i cĩ hôn thú đã được lập bởi cơ quan có thẩm quyền theo luật định. California đã bải bỏ loại hôn nhân gọi là common law marriage. Mặc dù một hôn nhân như vậy nếu đã được xem là hợp pháp ở tiểu bang khác như Texas thì sẽ được công nhận ở California.
-Putative Spouse: là người phối ngẫu không làm thủ tục một cách hợp pháp nhưng tin một cách thành thật (has a good faith belief) rằng mình đang có hôn nhân hợp pháp. Ví dụ một anh có vợ và đang ly thân. Anh ta làm hôn thú với một cô gái khác. Nếu cô gái này thật sự không biết tinh trạng cùa anh này, cô gái này là putative spouse. Người putative spouse cũng được hưởng quyền gần như là một người kết hôn hợp pháp trong việc phân chia tài sản.
-Cohabitants: những người này theo luật California thì không được coi là có quan hệ hôn nhân gì cả và họ không thể nào dưạ trên Luật Cộng Đồng Tài Sản để đòi gì hết. Tuy nhiên họ có thể dựa trên luật hợp đồng (contract) để chia của cải tạo được lúc sống chung như là những living partners nếu có một sự thỏa thuận như vậy giữa 2 bên bằng văn bản, lời nói hay hành động. Nếu không chứng minh được là đã có một sự thỏa thuận như vậy, để bảo vệ lẻ công bằng tòa án có thể dựa trên nguyên tắc đạo đức để phân chia (equitable remedy) nhưng việc này cũng không có gì là chắc chắn.
Trên đây là phần trình bày một cách khái quát luật lệ liên quan đến tài sản vợ chồng ở California. Vì khuôn khổ bài viết có giới hạn, chúng tôi không dám nói là đã giải đáp hết mọi khía cạnh của vấn đề. Nếu độc giả nào có câu hỏi hay cần góp ý với bài viết này xin viết thư hay email. Chúng tôi sẽ trả lời quí vị trên Việt Báo.
Luật Sư Phạm Viết Ánh
9938 Bolsa Ave, #215
Westminster, CA 92683
Phone: 714-689-2499
Email: [email protected]
Gửi ý kiến của bạn
