Mỹ-Hoa Dàn Trận - Bài Tám
Nguyễn Xuân Nghĩa
Đàm Cũng Là Đánh!
Trong hai ngày qua - tức là sau khi Chủ tịch Hồ Cẩm Đào đã gặp Tổng thống Barack Obama bên lề Thượng đỉnh Hạch tâm ở thủ đô Hoa Kỳ - tin tức kinh doanh có cho thấy một chuyện rất lạ: Trung Quốc gia tăng xuất cảng xăng dầu qua Iran.
Iran là quốc gia sản xuất dầu thô nhưng không có đủ hạ tầng chế biến nên phải nhập cảng xăng và dầu, tới 40% cho nhu cầu tiêu thụ. Ở bên kia, Trung Quốc phải nhập cảng tới 51% lượng dầu thô, 20,5% của số nhập cảng là từ Saudi Arabia, 15,8% từ Angola và 11,4% từ Iran. Khi bán xăng dầu cho Iran, Trung Quốc muốn đảm bảo nguồn cung cấp dầu thô của mình. Lý do an toàn về năng lượng khiến Bắc Kinh đầu tư rất mạnh vào khu vực năng lượng của. Nếu Trung Đông có xung đột, thí dụ như Iran bị tấn công và trả đũa bằng cách phong tỏa eo bển Hormuz, dầu thô từ Trung Đông (Saudi Arabia hay Oman) có thể bị nghẽn và kinh tế lẫn xã hội Trung Quốc sẽ bị nạn.
Đó là bài toán của Trung Quốc. Bây giờ, ta nhảy qua chuyện Hoa Kỳ.
Từ một năm nay, Chính quyền Obama muốn gây sức ép với Iran để lãnh đạo Tehran từ bỏ kế hoạch chế tạo võ khí hạch tâm - từ hoả tiễn đến bom. Muốn giành lấy chính nghĩa quốc tế, Hoa Kỳ cần huy động sự yểm trợ của nhóm P5+1. Đó là năm nước hội viên thường trực - có phiếu phủ quyết - của Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc (Hoa Kỳ, Anh, Pháp, Liên bang Nga và Trung Quốc). Nước kia là Cộng hoà Liên bang Đức. Nếu nhóm P5 này thông qua một nghị quyết trừng phạt Iran, Hội đồng Bảo an mới biểu quyết và Nghị quyết của Liên hiệp quốc mới có giá trị cưỡng hành. Trở ngại của Mỹ là Nga và Trung Quốc vẫn thoái thác và tìm giải pháp ngoại giao khác để khỏi dùng lá phiếu phủ quyết. Liên bang Nga thì còn có thể ủng hộ chứ Trung Quốc thì muốn chống vì lý do an toàn năng lượng của mình.
Nhưng, nếu ngần ấy quốc gia đều đồng ý can gián mà Bắc Kinh vẫn đỡ đòn cho Tehran thì cũng bị mang tiếng trước thế giới là làm cho Liên hiệp quốc bị tê liệt. Vì vậy, lãnh đạo Trung Quốc phải nói nước đôi....
Gần một năm sau khi ra tối hậu thư cho Tehran mà chưa hiệu quả, ông Obama thực tế đã làm một trò rất... Bush: đơn phương phong toả xăng dầu Iran. Bộ Ngân khố Hoa Kỳ lấy quyết định đơn phương trừng phạt doanh nghiệp nào làm ăn với Tehran. Nhất là trong nghiệp vụ cung cấp, chuyên chở hay bảo hiểm xăng dầu cho Iran. Nếu xé lưới của Mỹ mà tiếp tế xăng dầu cho Iran thì doanh nghiệp sẽ khó kinh doanh với Hoa Kỳ. Quyết định ấy đã có ảnh hưởng.
Hôm 15, tổ hợp quốc doanh về dầu khí Petronas của Malaysia, một xứ Hồi giáo kinh doanh rất mạnh về tài chánh và năng lượng tại Trung Đông, quyết định ngưng cung cấp xăng dầu cho Iran.
Trước đó có LUKoil của Nga, có Shell, BP, Glencore, Vitol, Trafigura, Daimler và Reliance.... Các doanh nghiệp này không muốn bị bộ Ngân khố Hoa Kỳ liệt vào sổ đen.
Đấy là lúc Trung Quốc nhảy vào bắt cá hai tay. Hãng Reuters loan tin Công ty phân phối ChinaOil của Tổng công ty quốc doanh China National Petroleum Corp. đưa hai tầu hàng chở 600 ngàn thùng xăng cho Iran, thu về 55 triệu đô la. Song song, công ty phân phối Unipec của Tổng công ty Sinopec (China Petroleum and Chemical Corp.) đồng ý bán 250 ngàn thùng cho Iran qua sự dàn xếp của một đệ tam nhân tại Singapore. Ngày 15 vừa qua, lượng xăng này đã lên đường. Nhìn vào quan hệ giữa Iran và Trung Quốc thì đôi bên đều có lợi. Iran cần xăng mà Trung Quốc đang muốn bán và lại có sẵn tầu chuyên chở.
Nhưng quyết định bán xăng cũng là để trả lời Chính quyền Obama khi Quốc hội Mỹ muốn gây áp lực về hối suất quá thấp của đồng Nhân dân tệ - là quyết định mà Hồ Cẩm Đào cho là thuộc thẩm quyền của Trung Quốc. Song song, Bắc Kinh cũng bày tỏ thiện chí là đồng ý tham gia việc soạn thảo một nghị quyết của Liên hiệp quốc có nội dung trừng phạt... nhẹ - không nhắm vào khu vực năng lượng sinh tử của Iran và béo bở của Trung Quốc. Với dư luận quốc tế thì Bắc Kinh có vẻ biết điều vì không cản trở một quyết định của Liên hiệp quốc. Nhưng thực tế thì vẫn tránh một đòn phong tỏa quá nặng cho Iran mà vẫn mở cửa đàm phán với Mỹ.
Trong khi ấy, Bắc Kinh cũng khéo thủ thế, là giảm bớt lượng dầu thô nhập cảnh từ Iran - giảm 40% trong hai tháng đầu năm nay - để khỏi bị ảnh hưởng nếu Hoa Kỳ nhất quyết phong tỏa Iran.
Xưa nay, Trung Quốc mới chỉ một lần dùng quyền phủ quyết tại Hội đồng Bảo an - để bênh vực xứ Zimbabwe. Bây giờ mà lại dùng quyền đó để bênh Iran thì rõ ràng là đối đầu với Hoa Kỳ và sẽ lãnh họa một mình. Với đòn cung cấp xăng dầu cho Iran, Bắc Kinh chỉ dấn tới một bước rất nhỏ, mà ra tiền, nhưng cũng tạo điều kiện mặc cả với Hoa Kỳ vào tháng tới, khi đại diện hai nướv sẽ vào hội nghị của diễn đàn đối thoại Mỹ-Hoa về Chiến lược và Kinh tế.
Nói cách khác, Trung Quốc vừa đi nước cờ đầu trong việc đàm phán với Hoa Kỳ. Đây là kết luận từ một bản tin về kinh tế, từ việc Bắc Kinh bán xăng cho Iran. Rõ là rắc rối!
***
Chúng ta trở lại chuyện quan hệ Mỹ-Hoa.
Nhân đây, xin nói lại rằng chỉ có Trung Quốc - và con em của họ ở Hà Nội hay hệ thống truyền thông loan tin về Việt Nam - mới gọi xứ này là "Trung". Ta không nên dùng chữ đó mà vẫn giữ chữ "Hoa" đã quen thuộc. Quan hệ này bắt đầu suy đồi từ khi kinh tế Mỹ bị suy trầm cuối năm 2007 rồi bị khủng hoảng tài chánh hồi háng Chín năm sau, và lan thành suy trầm toàn cầu (global recession) trong giai đoạn 2008-2009.
Hoa Kỳ là khách hàng lớn nhất của Trung Quốc - hơn 220 tỷ Mỹ kim trong năm 2009 - tương đương với 18% tổng số xuất cảng của Hoa lục. Ngược lại, Trung Quốc chỉ là khách hàng thứ ba của Mỹ - sau Canada và Mexico - và nhập cảng gần 78 tỷ đô la nên đạt xuất siêu - bán nhiều hơn mua với Hoa Kỳ. Trong cả chục năm qua, Trung Quốc đã tích lũy được một lượng dự trữ ngoải tệ tương đương với 2.400 tỷ Mỹ kim và... muốn kiếm lời - hoặc khỏi bị mất giá - bằng cách đầu tư ra ngoài.
Một nơi đầu tư an toàn hơn là chính là thị trường tài chánh Mỹ. Trung Quốc dành một phần ba khối dự trữ ngoại tệ ấy dưới dạng Công khố phiếu Hoa Kỳ - khoảng 755 tỷ đô la. Tức là cho Mỹ vay để lấy lời, và làm chủ chừng 6% tổng số quốc trái của nước Mỹ. Bắc Kinh có lời trong cách xử tri ấy vì càng mua nhiều Công khố phiếu Mỹ, khí cụ đầu tư có mức lưu hoạt cao nhất, nghĩa là an toàn nhất, thì lãi suất tại Mỹ càng thấp, dân Mỹ càng dễ tiêu xài và nhập cảng.
Khi kinh tế còn phát đạt, mọi việc đều trôi chảy bình hòa, dù đôi bên có những kiện cáo vặt. Nhưng khi kinh tế toàn cầu bị suy trầm, và nặng nhất tại Hoa Kỳ cùng các nước công nghiệp hóa, thì khả năng nhập cảng của Mỹ bị giới hạn. Khả năng xuất cảng của Trung Quốc cũng vậy. Rốt cuộc, đôi bên đều muốn bán nhiều hơn mua, nhất là khi kinh tế Mỹ hồi phục trong thất nghiệp cao và Chính quyền Obama lại ưu tiên tiến hành cải tạo xã hội hơn là giải quyết nạn thất nghiệp ấy.
Vì thế, tranh chấp về ngoại thương mới xảy ra.
Tháng Chín năm ngoái, dưới áp lực của các nghiệp đoàn, Chính quyền Obama tung ra biện pháp hạn chế vỏ bánh xe hơi loại rẻ tiền của Trung Quốc bán vào Mỹ bằng rào cản quan thuế và đưa ra nhiều khiếu nại trước Tổ chức Thương mại Thế giới WTO. Bắc Kinh thì lo ngại vì xuất cảng sa sút và lại còn bị nhập siêu, nhập nhiều hơn xuất, nên cố ghìm giá đồng bạc cho thấp để bán hàng cho rẻ.
Ngoài tranh chấp về mua bán, quan hệ đôi bên còn căng thẳng vì các lý do chính trị, an ninh: Mỹ bán võ khí cho Đài Loan, Tổng thống Mỹ tiếp đức Đạt Lai Lạt Ma, Google đòi rút khỏi Hoa Lục vì bị kiểm duyệt, ông Obama phát động kế hoạch khuếch trương xuất cảng với sự yểm trợ của guồng máy chính quyền.... Trong khi ấy, Bắc Kinh càng có cảm tưởng như mình bị Mỹ bao vây qua liên minh với các xứ láng giềng như Nhật Bản, Nam Hàn hay Đài Loan và Ngoại trưởng Hillary Clinton còn tuyên bố là Hoa Kỳ đang trở lại Đông Nam Á, tham gia hội nghị của khối Mekong, đòi cải thiện quan hệ với Miến Điện, v.v...
Mâu thuẫn lên tới cao điểm là khi Bắc Kinh từ chối trừng phạt Iran.
***
Thật ra, nếu nhìn cho kỹ thì lãnh đạo Trung Quốc không có nhiều quyền hạn hay lợi thế như họ vẫn muốn dư luận tưởng. Trung Quốc có thể bớt mua chứng phiếu Mỹ thì lại mất cơ hội kiếm lời, vì đầu tư vào nơi nào khác bây giờ khi thị trường trái phiếu Nhật thì quá bất an, thị trường Âu Châu bị rủi ro về hối đoái rất cao và các thị trường kia thì quá nhỏ" Bắc Kinh cũng khó bán tháo hơn 700 tỷ đô la Công khố phiếu Mỹ vì bán ra là mất giá và bị lỗ. Vả lại, Bắc Kinh chỉ làm chủ có 6% tổng số quốc trái của Mỹ mà thôi, nhiều lắm, nhưng vẫn chưa nghĩa lý gì!
Trong khi ấy - võ công tuyệt vời của tư bản đế quốc - Hoa Kỳ đã cho Trung Quốc gia nhập tổ chức WTO năm 2001 với một điều kiện gọi là Section 421: Nếu Trung Quốc xuất cảng quá nhiều vào Mỹ mà làm doanh nghiệp Mỹ bị thiệt thì Hoa Kỳ sẽ có quyền áp dụng điều khoàn này để hạn chế. Mà WTO không thể cản trở được! Khi xưa, chính WTO đã làm chứng cho điều ấy! Nói cách khác, Hoa Kỳ vẫn nắm dao đằng chuôi và chủ nợ Trung Quốc mà thử vuốt thì sẽ đứt tay.
Nhìn trong trường kỳ, lãnh đạo Bắc Kinh chỉ có lối thoát là cải tổ toàn bộ cơ chế kinh tế để bớt lệ thuộc vào quốc tế - là chuyện họ biết rất rõ từ năm năm nay mà làm không được.
Kết luận là trong trận đấu Mỹ-Hoa này, Bắc Kinh có nhiều đòn rất huê dạng - cho người thiểu hiểu biết hoặc mắc bệnh phục Tầu - nhưng không là đòn sinh tử. Nước cờ bán xăng cho Iran thuộc loại đó. Khi ấy chuyện "đàm" thì có vẻ giống như là "đánh". Mà "đánh" kiểu đó cũng chỉ là "đàm", để truyền thông và các chiến lược gia kiểu Lỗ Túc sẽ hốt hoảng nhảy vào can Hoa Kỳ.
Trong một kỳ sau, ta sẽ tìm hiểu thêm về thuật đánh và đàm của Trung Quốc.
Send comment
