Ít lâu nay nhiều người than phiền rằng giá xăng lên quá cao. Thật vậy, theo sự nghiên cứu của American Automobile Association (AAA), giá xăng ở Mỹ hiện nay tăng cao nhất kể từ 2014. Vào ngày 8/11/2021 giá xăng trung binh là $3.41/gallon.
Tuy nhiên nếu làm một so sánh, giá xăng ở Mỹ tương đối khá thấp so với nhiều nước khác. Vào ngày 15/11/2021 giá một U.S. gallon xăng (loại octane-95) là $3.760. Trong khi đó giá xăng này tại Trung Quốc, Canada, Nhật, Pháp, Anh, và Hòa Lan lần lượt là $4.819, $4.977. $5.488, $7.087, $7.443 và $8.571. Hong Kong chịu giá xăng cao nhất thế giới $9.959. Ngay cả giá xăng ở Việt Nam là $4.086, cao hơn giá Mỹ.
Đây là một tình trạng chung trên toàn thế giới, không chỉ riêng cho nước Mỹ. Kinh nghiệm trong quá khứ cũng cho thấy tình hình thế giới ảnh hưởng trực tiếp đến giá xăng. Vào năm 2012, nguy cơ chiến tranh bùng nổ ở Iran đã làm cho giá xăng tăng vọt lên $3.52/gallon. Tình hình chính trị bất ổn tại Ukraine, Nigeria, và Iraq vào tháng 4, 2014 đẩy giá xăng lên tới $3.60/gallon. Khi cựu Tổng Thống Trump quyết định rút Hoa Kỳ ra khỏi thỏa hiệp hạt nhân với Iran vào tháng 5, 2018, giá xăng dọt lên đến $2.96/gallon. Ngược lại, đại dịch COVID-19 trên thế giới giúp cho giá xăng hạ xuống còn $1.77/gallon vào tháng 4, 2020.
Không những giá xăng (gasoline) tăng trong thời gian gần đây, mà giá những sản phẩm năng lượng khác cũng tăng như dầu sưởi (heating oil), hơi đốt thiên nhiên (natural gas), điện và than. Bộ Năng lượng Hoa Kỳ tiên đoán rằng chi phí của người tiêu thụ trong mùa đông sắp tới sẽ tăng 39% cho dầu sưởi, 26% cho hơi đốt, và 6% cho điện. Giá năng lượng ảnh hưởng đến toàn thể nền kinh tế và là nguyên nhân chính gây ra tình trạng lạm phát ở Hoa Kỳ hiện nay.
Một số người đã vội vã chỉ trích chính quyền Biden làm tăng giá xăng vì thiếu thông tin hoặc vì lý do chính trị. Thậm chí, những chiếc áo thun với hàng chữ “Whoever voted Biden owes me gas money” đã được tung ra thị trường để ảnh hưởng dư luận quần chúng. Trên thực tế, tổng thống Hoa Kỳ chỉ có thẩm quyền giới hạn về giá xăng dầu. Theo New York Times, các chuyên gia về năng lượng nhận định rằng việc giá xăng dầu tăng gần đây là do các lực kinh tế và chính trị thế giới chi phối hơn là chính sách nội địa của Hoa Kỳ. Tại buổi họp báo mới đây, Jen Psaki, thư ký báo chí của Nhà Trắng, cũng xác nhận như vậy và cho biết thêm rằng Tổng Thống Biden đã liên tục chống lại việc tăng thuế xăng để lấy tiền tài trợ cho dự luật phát triển hạ tầng cơ sở như một số nghị sĩ Cộng Hòa và doanh nhân Hoa Kỳ đề nghị. Chúng ta cần biết rằng một trong những trách nhiệm của Quỹ Dự Trữ Liên Bang (Federal Reserve), môt cơ quan độc lập với hành pháp, là điều hành chính sách tiền tệ và kiềm chế lạm phát.
Có ba lý do khiến giá xăng hiện nay cao. Thứ nhất, nhu cầu tiêu thụ xăng đột nhiên gia tăng. Sau một thời gian khá dài bị tù túng trong nhà vì đại dịch Covid-19, người dân Mỹ kể từ mùa hè vừa qua bắt đầu ào ra đường, đi đây đi đó khi đại dịch đã giảm bớt nhờ đa số người dân đã chích ngừa.
Thứ hai, trong khi nhu cầu tiêu thụ xăng tăng, việc sản xuất xăng gặp một số trở ngại. Theo Bộ Năng Lượng, những cơ sở sản xuất dầu ở Vịnh Mexico chưa hoạt động lại bình thường sau cơn báo Ida vào cuối tháng 8 và lượng dầu dự trữ bị suy giảm, đặc biệt tại kho dự trữ chính của Hoa Kỳ tại Cushing, Oklahoma giảm 40% kể từ đầu năm 2021.
Lý do thứ ba là thị trường xăng dầu trên thế giới đang ở trong tình trạng khít khao. OPEC và những nước sản xuất dầu chính liên tục giới hạn việc sản xuất dầu để tránh tình trạng dư thừa như từng xẩy ra trong quá khứ khiến dầu mất giá. Sau khi Tổng Thống Biden kêu gọi sản xuất thêm dầu, OPEC đã đồng ý tăng mức sản xuất khoảng 400,000 thùng mỗi ngày.
Giá dầu thô trên thị trường thế giới từ $20.97/thùng vào ngày 17/4/2020 tăng vọt lên $83.76/thùng vào 22/10/2021. Trong 4 tuần vừa qua, giá dầu thô giảm đôi chút và ở mức $76/thùng vào ngày 19/11/2021. Theo hãng tin Reuters, Hoa Kỳ đã yêu cầu những nước tiêu thụ nhiều dầu như Trung Quốc, Nhật, Nam Hàn, và Ấn Độ cùng nhau giải tỏa số dầu dự trữ để làm giảm giá dầu.
Ngoài ra, đại dịch COVID-19 trong hơn một năm qua đã làm đảo lộn việc vận chuyển hàng hóa trên toàn thế giới, không những làm chậm trễ việc chuyển vận xăng dầu mà còn ảnh hưởng đến các thứ khác. Do đó, hàng hóa kể cả xăng dầu, nước mắm trở nên khan hiếm.
Giá Xăng ở California thông thường cao hơn những tiểu bang khác, ngay cả khi không có sự khan hiếm, do thuế và lệ phí môi trường. Chính quyền liên bang đánh thuế 18.4 cents / gallon. Các tiểu bang có thể đặt thêm thuế. Chính quyền California áp thêm tổng cộng 66.98 cents / gallon bao gồm gas excise tax, sales tax, underground storage tank fee, local sales tax. Ngoài ra, người tiêu thụ xăng ở California còn phải trả thêm một số lệ phí bảo vệ môi trường.
Theo báo cáo của AAA, vào ngày hôm nay, 20/11/2021, giá xăng (regular) trung bình ở nước Mỹ là $3.410/gallon so với giá ở California là $4.704 và Hawaii là $4.353. Giá xăng ở 48 tiểu bang còn lại và Washington-DC đều dưới $4/gallon.
Nói tóm lại, giá dầu xăng tăng gần đây là một cơ hội để chúng ta ôn lại bài học kinh tế căn bản về luật cung cầu. Giá xăng dầu tăng vì cung chưa bắt kịp cầu. Hệ thống vận chuyển hàng hóa trên thế giới sẽ được cải thiện nhiều hơn trong thời gian tới. OPEC đã bắt đầu tăng mức sản xuất dầu. Những công ty dầu ở Mỹ cũng sẽ tăng sản xuất dầu nội địa. Bộ Năng Lượng Hoa Kỳ tiên đoán rằng mức sản xuất dầu ở Mỹ sẽ là 11.1 triệu thùng mỗi ngày trong năm nay và 11.8 triệu thùng trong năm 2022. Cải thiện bang giao của Hoa Kỳ với Iran và Venezuela cũng sẽ giúp năng số lượng dầu thô trên thế giới. Riêng Iran có thể cung cấp từ 2.5 triệu đến 3 triệu thùng dầu thô mỗi ngày. Đây là những lý do sẽ giúp cho giá xăng giảm. Tôi tiên đoán rằng giá xăng sẽ hạ xuống dưới $3/gallon trong 2022.
Nguyễn Quốc Khải
VOA, 20-11-2021
THAM KHẢO:
1. Ben Casselman, Clifford Krauss, “Rising oil and gas prices add to U.S. economic challenges,” New York Times, October 4, 2021.
2. Will Englund, “Fuel to power your car, heat your home or cook your food is all more expensive and driving inflation,” Washington Post, November 10, 2021.
3. Jean Folger, “How gas prices affect the economy,” Investopedia, September 1, 2021.
AAA, “State gas price averages,” November 20, 2021.
4. Amy Graff, “San Francisco gas prices hit an all-time high. Here’s the main culprit,” SFGate, October 29, 2021.
5. Madison Hoff, Andy Kiersz, “How much gas costs in different regions of the U.S.” Business Insider, October 7, 2021.
6. Andy Kiersz, “Three reasons why gas prices are so high right now,” Business Insider, November 9, 2021.
7. Global Petrol Prices, “Gasoline prices, U.S. gallon,” November 15, 2021.
Gửi ý kiến của bạn
