Chuyện của Elon Musk có thể đem dựng thành bộ phim điện ảnh đầy kịch tính, bởi vì trong lịch sử Hoa Kỳ, chưa từng có một thường dân nào lại có tầm ảnh hưởng lớn đến như vậy. (Nguồn: Chụp lại từ YouTube)
Không ra tranh cử. Không được xác nhận chính thức. Cũng chẳng cầm một xu tiền lương từ chính phủ.
Elon Musk, người giàu nhất thế giới, đã tuyên chiến với chính phủ liên bang Hoa Kỳ và, chỉ trong vài ngày, đã bắt đầu ra tay cắt giảm quy mô và ảnh hưởng của bộ máy chính quyền, đồng thời còn nắm được một số bí mật nhạy cảm nhất. Musk sử dụng mạng xã hội quyền lực của mình để định hướng dư luận, và không ngần ngại dọa dẫm rằng sẽ dùng khối tài sản khổng lồ của mình để hậu thuẫn cho đối thủ chính trị của bất kỳ ai dám chống đối.
Ảnh hưởng gần như vô hạn của Musk đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về những xung đột lợi ích tiềm tàng, về vấn đề thông tin mật, an ninh quốc gia, và về một quyền hạn mơ hồ nhưng đầy tham vọng. Đáng lo ngại hơn, Quốc hội do Đảng Cộng Hòa kiểm soát lại tỏ ra thờ ơ, không có ý định kiềm chế vị tỷ phú này. Trong lịch sử, chưa từng có một thường dân nào lại có tầm ảnh hưởng lớn đến như vậy.
Trở về Washington từ Palm Beach tối Chủ Nhật (2/2), Trump nói với các phóng viên khi bước xuống từ Air Force One: “Tôi thấy Elon đang làm rất tốt việc của mình. Anh ta cắt giảm chi phí rất giỏi. Cũng có lúc chúng tôi không đồng ý với anh ấy, và không theo con đường mà anh ấy muốn. Nhưng nhìn chung, tôi đánh giá cao anh ta. Một người thông minh, cực kỳ thông minh. Và anh ta rất chú trọng vào việc cắt giảm ngân sách của chính phủ liên bang.”
Musk đã nhanh chóng triển khai kế hoạch của mình thông qua vai trò người đứng đầu Bộ Cải tổ Chính phủ (Department of Government Efficiency, DOGE) – một cái tên đầy ẩn ý. Mục tiêu của ông rất rõ ràng: cắt giảm 500 tỷ MK chi tiêu hàng năm. Tuy nhiên, cần phải nhấn mạnh rằng, DOGE không phải là một cơ quan chính phủ thực thụ mà chỉ được thành lập qua một sắc lệnh hành pháp của Tổng thống, do đó quyền lực của Musk vẫn còn hạn chế. Quyền quyết định ngân sách vẫn nằm trong tay Quốc hội.
Vai trò của Musk trong chính phủ Trump cũng còn khá mơ hồ. Một viên chức ẩn danh của Bạch Ốc tiết lộ rằng Musk đang làm việc cho Tổng thống Trump trong vai trò là “nhân viên chính phủ đặc biệt,” tức là cũng có chân trong chính phủ nhưng lại không phải tuân theo các quy định về tiết lộ tài chánh của chính phủ. Ngoài ra, Musk không cầm đồng lương nào từ chính phủ.
Dù không có quyền lực chính thức, Musk lại rất gần gũi với những người nắm quyền. Thỉnh thoảng làm việc ngay tại khuôn viên Tòa Bạch Ốc, Musk dường như rất thích thú với vai trò cố vấn thân cận nhất của Tổng thống. Trump nổi tiếng là hay “trở mặt” với những phụ tá mà ông cho là dám lấn át mình. Tuy nhiên, Trump vẫn tỏ ra quý mến Musk, thậm chí có phần thích thú khi người giàu nhất thế giới đang làm việc cho mình. Theo viên chức ẩn danh, Trump rất tin tưởng rằng Musk sẵn sàng hứng chịu búa rìu dư luận cho những hành động gây tranh cãi, giúp mình né được những lời chỉ trích và đỡ được phần nào trách nhiệm.
Cuối tuần trước, Musk đã chĩa mũi dùi vào Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID), một cơ quan viện trợ nhân đạo lớn nhất thế giới. Trong một loạt bài đăng trên mạng xã hội X, Musk cáo buộc USAID là “tổ chức tội phạm,” “độc ác xấu xa,” và “phải bị khai tử,” dù không đưa ra bất kỳ bằng chứng nào. Chính phủ của vị Trump, với quan điểm “Nước Mỹ Trên Hết” (America First) đã khiến USAID điêu đứng bằng các biện pháp đóng băng viện trợ và sa thải nhân sự. Giờ đây, Musk đã không ngần ngại trở thành đao phủ, kết liễu cơ quan này. Trong một buổi phát thanh trực tiếp trên X Spaces, Musk tuyên bố đã bàn bạc “rất kỹ” với Trump về tương lai của USAID và “cả hai đã thống nhất sẽ xóa sổ tổ chức này.”
“Như vậy đó, chúng tôi sẽ đóng cửa nó,” Musk nói chắc nịch.
Chưa đầy vài giờ sau, Ngoại trưởng Marco Rubio thông báo ông sẽ đảm nhận vai trò giám đốc điều hành tạm thời của USAID, với kế hoạch hợp nhất cơ quan này vào Bộ Ngoại Giao. Những người ủng hộ USAID lâu nay xem cơ quan này là công cụ quan trọng mang đến quyền lực mềm (soft power) cho Hoa Kỳ, đặc biệt là trong việc đối phó với TQ và Nga. Vậy nên, sự sụp đổ của USAID rất được lòng cựu Tổng thống Nga Dmitry Medvedev, ông gọi đây là một “bước đi thông minh” của Musk để “chận họng USAID” và không quên mỉa mai rằng “hy vọng Nhà nước Ngầm khét tiếng sẽ không nhai đầu Anh ta.”
Tuy nhiên, kế hoạch của Musk có thể sẽ gặp trở ngại. Nhiều thành viên Đảng Dân Chủ đã lên tiếng phản đối việc đem USAID gộp vào với Bộ Ngoại Giao. Họ cho rằng Quốc hội đã thành lập cơ quan này là một đơn vị độc lập, nên muốn đóng cửa hay dời đi đâu đều cần phải được Quốc hội thông qua. Trái ngược với sự phản đối của Đảng Dân Chủ, các nhà lập pháp Đảng Cộng Hòa lại tỏ ra im lặng một cách khó hiểu. Dường như họ sẵn sàng hy sinh quyền lực của mình để đẹp lòng Musk và Trump.
Các nhà lập pháp Đảng Cộng Hòa cũng không hó hé gì khi Musk bổ nhiệm hàng loạt cựu nhân viên từ Tesla, X và The Boring Company vào nhiều cơ quan chính phủ, bao gồm Sở Nhân Dụng Liên Bang (Office of Personnel Management, OPM) và Cơ quan Dịch vụ Công (General Services Administration, GSA). Đáng chú ý, theo tạp chí Wired, một số phụ tá thân cận của Musk chỉ mới 19 đến 24 tuổi. (Sau đó, khi một người dùng X đăng tải danh tánh của những phụ tá này, Musk đáp rằng: “Bạn đã phạm tội” và rồi đình chỉ tài khoản đó.)
Cuối tuần qua, Bộ trưởng Tài chánh Scott Bessent đã cấp quyền cho nhân viên DOGE được vào hệ thống thanh toán của chính phủ liên bang. Điều này đồng nghĩa với việc Musk, người sở hữu khối tài sản ước tính hơn 325 tỷ MK, đã có trong tay một công cụ quyền lực để giám sát và thậm chí là hạn chế chi tiêu liên bang. Quyết định này đã chấm dứt cuộc đối đầu với một viên chức cấp cao của Bộ Tài Chánh, công chức kỳ cựu David Lebryk. Ông này đã bị cho nghỉ phép và sau đó bất ngờ về hưu sau khi cố gắng ngăn cản người của Musk vào hệ thống thanh toán của Bộ.
Musk đăng trên X: “Cách duy nhất để ngăn chặn gian lận và lãng phí tiền thuế nhân dân là theo dõi dòng tiền và tạm dừng các giao dịch đáng ngờ để kiểm tra lại. Đương nhiên, điều này khiến những kẻ đã và đang tiếp tay, nhận hối lộ từ các khoản thanh toán gian lận cảm thấy khó chịu, tức tối. Đáng tiếc cho họ.”
Trong năm tài chánh 2023, Bộ Tài Chánh, dưới sự điều hành của các viên chức, đã giải ngân hơn 5 ngàn tỷ MK. Quyền tiếp xúc và vào hệ thống thanh toán được bảo mật nghiêm ngặt vì nó chứa thông tin cá nhân nhạy cảm của hàng triệu người dân Hoa Kỳ đang nhận trợ cấp An sinh xã hội, hoàn thuế và các khoản thanh toán khác từ chính phủ. Hơn nữa, hai công ty của Musk là Tesla và SpaceX đang có hợp đồng với chính phủ trị giá hơn 15 tỷ MK. Một số chính trị gia Đảng Dân Chủ lo ngại rằng Musk có thể lợi dụng quyền lực này để thu thập thông tin về các đối thủ cạnh tranh, gây ra xung đột lợi ích. Thêm vào đó, Musk cũng có các mối quan hệ kinh doanh tại nước ngoài, bao gồm cả TQ.
Một nhóm các TNS và DB Đảng Dân Chủ đã tuyên bố sẽ kiện Elon Musk ra tòa để ngăn chặn ông đến gần hệ thống thanh toán của Bộ Tài Chánh. “Elon Musk, ông có thể chiếm đoạt quyền kiểm soát hệ thống thanh toán của Bộ Tài Chánh một cách bất hợp pháp, nhưng ông không thể kiểm soát tiền của người dân Hoa Kỳ,” DB Đảng Dân Chủ Jamie Raskin (tiểu bang Maryland) phát biểu tại cuộc họp báo bên ngoài trụ sở USAID ở Washington. “Quốc hội Hoa Kỳ mới có thẩm quyền đó theo Điều 1 của Hiến pháp. Chính phủ chúng ta không có nhánh thứ tư tên là ‘Elon Musk’.”
Sáng thứ Hai (3/2), Ed Martin, quyền công tố viên của Washington, D.C., đã công bố một bức thư gửi đến Musk, thông báo rằng văn phòng của ông sẽ “tiến hành mọi hành động pháp lý cần thiết đối với bất kỳ ai” cố tình cản trở công việc của DOGE.
Tuần trước, Musk là người đứng sau một email từ OPM với tiêu đề “Ngã Ba Đường” (Fork in the Road), yêu cầu hàng triệu nhân viên liên bang chấp nhận những thay đổi lớn tại nơi làm việc hoặc từ chức. Một viên chức Bạch Ốc tiết lộ rằng chính Musk đã nghĩ ra tiêu đề email này, và đó cũng là chiêu mà ông đã xài trong email gửi cho nhân viên Twitter ngay sau khi mua lại công ty vào năm 2022.
Sau khi tiếp quản Twitter và đổi tên thành X, Musk đã làm giảm giá trị của Twitter và khiến người dùng rời đi hàng loạt. Tuy nhiên, X vẫn mang lại cho ông một nền tảng chính trị mạnh mẽ, đang được sử dụng để gây ảnh hưởng đến các cuộc bầu cử ở Âu Châu. Hiện tại, có những dấu hiệu cho thấy tình hình kinh doanh của X đang dần được cải thiện. Trong năm 2024, nền tảng này đã thu về 25 triệu MK từ quảng cáo chính trị, chủ yếu từ các đảng viên Cộng Hòa. Tờ The Wall Street Journal cũng báo cáo rằng Amazon, công ty do Jeff Bezos sở hữu, đã tăng cường chi tiêu vào quảng cáo trên X.
Tuần trước, tin tức duy nhất có thể bon chen với việc Trump tiếp quản Bạch Ốc là vụ va chạm giữa một phi cơ quân sự và một phi cơ dân sự, khiến 67 người thiệt mạng. Như mọi khi, HĐ An Toàn Vận Tải (NTSB) dẫn đầu cuộc điều tra sự việc này. Tuy nhiên, trong khi cả nước đang chờ đợi tin tức về thảm kịch này, vụ tai nạn hàng không nghiêm trọng đầu tiên ở Hoa Kỳ trong 15 năm qua, NTSB đã thông cáo rõ ràng rằng: “Tất cả các tin tức cập nhật của NTSB về những buổi họp báo hoặc thông tin điều tra khác sẽ được đăng trên tài khoản X này. Chúng tôi sẽ không gửi tin qua email.”
VB biên dịch
Nguồn: “Elon Musk Is President” được đăng trên trang TheAtlantic.com.
Gửi ý kiến của bạn
