Sinh Y Học: Khứu giác Muỗi Anopheles, Di thể Nhức Đầu Thống
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô
Khám Phá Di Thể Khứu Giác Muỗi Anopheles Gambiae...
Bài do Chao Liu và các cộng sự viên phổ biến trong báo điện tử PLoS, August 2010.
Trong nghiên cứu trước đây các tác giả đã cho biết phần lớn muỗi Anopheles Gambiae có thụ thể ngửi AgORs, đặc biệt ngửi thuốc DEET (N,N-Diethyl-meta-toluamide, thuốc diệt trừ sâu bọ được dùng nhiều nhất) và những mùi khác, nghĩa là ít nhất có 2 hệ thống khứu giác khác nhau.
Môt hệ thống khứu giác trực thuộc vào thụ thể ngửi AgORs, và một hệ thống khác không lệ thuộc vào AgORs nhưng cần biểu hiện và tác dụng của AgIRs.
Ngoài việc tìm hiểu cơ nguyên hệ thống khứu giác của muỗi Gambiae, các tác giả còn muốn tìm cách kiểm soát bệnh sốt rét nhắm vào hệ thống khứu giác của muỗi. Khứu giác giữ nhiều vai trò quan trọng cho muỗi, giúp muỗi có khả năng hút máu, tìm nơi hút máu, và sống theo đàn.
Phân tích bộ phận râu cảm xúc của muỗi ở đầu muỗi đã tìm được di thể ngửi AgOR, sau khi dùng kỹ thuật Polymerase Chain Reaction (PCR) phóng đại phân tích di thể (gene) lấy từ chiết xuất RNA râu muỗi, và tổng hợp cDNA.
Hai râu (antennae) nằm ngang 2 bên đầu của muỗi, đối xứng, cùng hình dáng, cùng kích thước và có cùng số lượng di thể (genes). Dùng kính hiển vi điện tử (scanning electron microscope, SEM) để quan sát. Những giây thần kinh cảm xúc hình nón (cones) được kích thích bởi khoảng 12 giây thần kinh lưỡng cực biểu hiện thụ thể khứu giác AgOR7. Hệ thống khứu giác của muỗi Gambliae đáp ứng được 11 trong 33 chất thử nghiệm, phần lớn là những chất ở thể hơi.
Muỗi Anopheles Gambiae truyền sốt rét nhiều nhất ở Phi Châu. Ký sinh trùng sốt rét ở Việt Nam phần lớn do muỗi Anopheles minimus s.l. chia làm 3 loại: An. Minimus (species A), An. harrisoni (species C) và An. Minimus species E. Theo tài liệu đăng trong báo Malaria Journal 7: 11, 2008, do Claire Garros, Cam Van Nguyen và các cộng sự viên phổ biến, thì nạn sốt rét vẫn còn cao ở miền Trung Việt Nam và những vùng nằm dọc theo biên giới các nước láng giềng.
Di Thể Mới Bệnh Nhức Đầu Thống
Theo khảo cứu gia Aarno Palotie thuộc Viện Nghiên Cứu Wellcome Trust Sanger Institute, nước Anh, cho biết thì họ đã phân tích hàng ngàn bộ genomes cho hàng ngàn bệnh nhân bị bệnh nhức đầu thống và đã đám phá một biến dạng (variant) di thể (gene) tên là rs 1835740, coi như một dấu ấn của bệnh nhức đầu thống migraine.
Di thể này thuộc loại single nucleotide polymorphism nằm giữa 2 di thể PGCP và MTDH trong nhiễm sắc thể số 8, đã từng được biết trước đây liên hệ vơí chất glutamate. Glutamate là một chất dẫn truyền sóng điện thần kinh gây dấu hiệu báo trước (aura) cho bệnh nhức đầu thống.
Theo các khoa học gia thì hy vọng có vài loại di thể khác nhau liên hệ nhức đầu thống, và giúp giải thích nhiều loại nhức đầu thống khác nhau. Theo chuyên gia Nathalie Colston thì ngoài dấu ấn di truyền, có thể còn thêm những yếu tố môi trường kích động gây nhức đầu thống như đồ ăn, rượu hay ánh sáng chớp loé.
Kết quả khám phá gene mới liên hệ nhức đầu thống được đăng trong báo Nature Genetics, 29 tháng Tám, 2010.
Nhức đầu thống là loại nhức đầu từng cơn, thường ở một bên đầu (nhưng đôi khi có thể cả 2 bên đầu). Kèm theo ói mửa, sợ ánh sáng, sợ tiếng động, sai lạc nhận thức hay hoa mắt. Những triệu chứng khác có thể xẩy ra như không nói được, tê mất cảm giác, mất thăng bằng, yếu người. Đàn bà bị nhức đầu thống nhiều gấp 3 lần đàn ông.
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô, Xin mời ghé thăm Y Dược Ngày Nay, www.yduocngaynay.com, Một Trang Web Y Khoa của Người Việt viết cho người Việt.
Send comment
