Y Dược Ngày Nay Tháng 10: Viêm Phổi, Ung Thư Ruột Già, Gãy Xương
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô
Bích Vân đọc: Hôm nay là ngày 6 tháng Mười năm 2011, YDNN xin chào mừng quý vị thính giả. Trước hết chúng tôi xin giới thiệu:
1) Mục Hình Ảnh Y Học Mỗi Tháng với "Bệnh Viêm Sưng Phổi Cộng Đồng” do Bs Trần Mạnh Ngô và Bs Nguyễn Nguyên phụ trách. Xin bấm Chuột vào hình để phóng lớn và xem giải đáp. 2) Phát Thanh Y Học với bài "Tầm soát Ung thư Ruột Già" do Bác sĩ Nguyễn văn Đích phụ trách. Và mục Vườn Hoa Âm Nhạc với bài “Dạ Khúc" nhạc và lời của Bs Phạm Anh Dũng, do ca sĩ Hiếu Tâm trình bàỵ
Bây giờ xin mời quý vị nghe bài Gãy xương hông (hip fracture) của Bs Vũ văn Dzi:
Gãy xương hông là tai nạn phổ biến nhất trong giới cao niên và cũng là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở những người trên 60 tuổi, nhất là nữ giới Việt Nam. Các thống kê cho biết là 90 % những trường hợp gãy xương hông xảy ra ở những người trên 60 tuổi và chiếm 25 % những trường hợp tử vong, phần lớn xảy ra trong thời kỳ hậu giải phẫu (post op complications). Một khảo cứu của cơ quan CDC (Center of Disease control) cho biết là ¼ những người trên 90 tuổi bị gãy xương hông nên việc đề phòng căn bệnh này rất quan trọng ở người cao niên. Giải phẫu không có gì khó khăn nhưng thời gian phục hồi chức năng khá lâu, đòi hỏi nhiều thời gian luyện tập tốn kém và bền trí vì đây là một khúc quanh quan trọng trong một đời người.
Gãy xương hông (hip fracture). Trước hết gãy xương hông thực ra là gãy cổ xương đùi (femoral neck) chứ không phải xương hông hay xương chậu thực sự (pelvis bone) nhưng vì danh từ được dùng quen nên Y học không thay đổi định nghĩa cũ tuy không chính xác của căn bệnh nàỵ
Những người cao niên hay dễ té ngã vì nhiều lý do như mắt kém, mất thăng bằng (balance), cơ bắp hạ chi bị yếu vì thiếu tập luyện hay vì một chứng bệnh như tiểu đường làm cho gân bị yếu (diabetic neuropathy). Bên cạnh đó thì nữ giới trên 60 tuổi thường bị chứng dòn xương (osteoporosis) nên xương rất dễ bị gãy khi té ngã. Trên cả nước Mỹ có khoảng 80 triệu người bị chứng dòn xương trong đó 90 % là nữ giới, nhất là trong giới Á Đông vì xương nhỏ bé, cơ bắp, gân cốt yếu hơn người Mỹ bình thường vì không quen tập luyện hàng ngàỵ Dinh dưỡng thiếu calcium, thiếu protein, thiếu vitamins, khoáng chất như magnesium, selenium, chromium.. nhất là ở những người ăn chay nên dễ bị dòn xương và gãy xương hông. Một vài chứng bệnh mãn tính như tiểu đường, viêm khớp, tê bại, Parkinson, tim mạch, suy nhược thần kinh..cũng làm giảm hoạt động hạ chi và dẫn đến chứng dòn xương và làm cho bị té ngã.
Triệu chứng gãy xương hông thường không có gì đặc biệt. Sau khi bị té ngã thì người bệnh bị đau, không đi đứng được nhưng cũng có một vài trường hợp xương đùi bị kẹt (impacted fracture) vẫn đi được như thường. Định bệnh dễ dàng bằng khám nghiệm và chụp hình xương hông hoặc làm CT MRI scan có sẵn tại những khu cấp cứụ Nhờ máy MRI nên ngày nay có thể định bệnh rất chính xác bị gãy ở nơi nào và thuộc loại nào để việc chữa trị giải phẫu đúng phép. Có nhiều loại gãy xương hông khác nhau. Thứ nhất là gãy cổ xương đùi (femoral head and neck fracture). Trường hợp này khá nguy hiểm vì mạch máu nuôi dưỡng đầu xương thường bị đứt nên xương khó lành khiến bắt buộc phải được giải phẫu thật sớm. BS sẽ mổ lấy ra toàn bộ đầu xương và hốc xương để thay thế bằng một khớp háng nhân tạo gọi là hip prosthesis bằng thép không rỉ (stainless steel) hay hợp chất chrome alloỵ Tại một vài nơi thủ thuật giải phẫu có thể được làm bởi một người máy robot rất chính xác, đẽo gọt xương bằng máy theo kích thước được định sẵn bằng máy computer. Trường hợp thứ hai là gãy mấu xương (intertrochanteric fracture) ở dưới cổ xương đùị BS chỉ cẩn đóng một cây đinh và một miếng thép không rỉ vào đầu xương và thân xương đùị Tương đối dễ dàng và mau chóng, ít biến chứng và thời gian phục hồi cũng ngắn hơn.
Phục hồi chức năng..Công việc giải phẫu tương đối giản dị và mau chóng nhưng giai đoạn phục hồi chứng năng mới là quan trọng để tránh các biến chứng vì là nguyên nhân tử vong chính như bị máu đông, viêm tĩnh mạch (phlebitis), viêm phổi và nghẽn mạch phổi (pulmonary embolus) do một cục máu đông trong xương hông di chuyến từ tĩnh mạch chủ (vena cava) đi lên phổị Một số trường hợp phải được điều trị tại những trung tâm chuyên môn với đầy đủ phương tiện và nhân viên vật lý trị liệu gọi là Rehabilitation center. Trung bình phải tập mỗi ngày 3 tiếng đồng hồ. Trường hợp thứ hai nhẹ hơn có thể được thực hiện tại những nơi trợ giúp sinh hoạt gọi là Assisted living center với những phương tiện giản dị hơn và đôi khi chỉ cần tập phục hồi 3 lần mỗi tuần, mỗi lần 30 phút. Khoảng 25 % những người cao niên sau khi bị một vụ gãy xương hông phải vào một viện dưỡng lão (Nursing home) hay trung tâm trợ giúp (assisted living) vĩnh viễn vì không thể sinh hoạt độc lập được khiến đây sẽ là một khúc quanh quan trọng của cuộc đời. Cần chấp nhận những gì không thể chấp nhận được và thích ứng với một cuộc sống mới, trước lạ sau quen!
BS Sandy Ganz của Trung Tâm Phục Hồi Amsterdam New York cho biết là cần phân biệt giữa lành bệnh (recovery) và khỏi bệnh (healing) khác nhaụ Khi được lành bệnh thì người bệnh có thể làm được một số công việc hàng ngày và cần có sự trợ giúp của nhân viên phục hồi và thời gian mất khoảng 3 tháng. Còn khỏi bệnh (healing) thì người bệnh có thể hoạt động bình thường như trước và thời gian phục hồi có thể lên tới cả năm trời dưới sự giám sát của nhân viên chuyên môn và dĩ nhiên đòi hỏi nhiều công phu!
Việc phục hồi chức năng đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa thân nhân, chuyên viên và nhất là người bệnh theo đúng quy định khoa học chính xác của ngành phục hồi.
Phòng ngừa. Vì việc điều trị và phục hồi chức năng vô cùng khó khăn và tốn kém nên việc phòng ngữa té ngã là mấu chốt đối với người cao niên sinh hoạt trong một xã hội mới có nhiều khác biệt với trước đây ở Việt Nam.
Trước nhất là an toàn nhà cửa và nội thất để tránh té ngã và vấp váp.
Phòng ốc cần có đầy đủ ánh sáng. Không dùng thảm làm trượt chân (throw rugs) nhất là trong buồng tắm. Phòng tắm, vệ sinh cần được thiết kế những dụng cụ trợ giúp do chuyên viên hướng dẫn thật an toàn, dễ sử dụng cho người cao niên mà cơ bắp bị suy yếụ Bàn ghế trang hoàng bày biện cần được thay đổi cho nhu cầu về an toàn và tiện nghi chứ không phải cho việc tiếp đón khách khứa hay giải trí sinh hoạt trước đây.
Cần giảm bớt những hoạt động không cần thiết như làm vườn, lau dọn nhà cửa, leo trèo, bếp núc nếu tình trạng sức khỏe không cho phép. Nên thay thế bằng những hoạt động, nấu nướng không đòi hỏi có nhiều sức khỏe như trước.. Những khuyến cáo trên tuy có vẻ giản dị, không quan trọng nhưng đôi khi giúp tránh té ngã, nguyên nhân tử vong hàng đầu ở Mỹ.
Dinh dưỡng ở người cao niên rất quan trọng và quân bình nhất là calcium, protein, khoáng chất, fiber supplement. Tránh những lối dinh dưỡng có tính cách huyền hoặc phản khoa học thiếu những hóa chất cần thiết cho xương cốt.. Nên có những hoạt động thể dục giúp duy trì sức mạnh cơ bắp hạ chi như tập tạ nhẹ, đi bộ thường xuyên hoặc tập những phương pháp duy trì thăng bằng (balance). Một khảo cứu của Đại Học Emory cho biết là tập Tai Chi, Yoga giúp tăng mức thăng bằng và tránh té ngã.
Cần khám nghiệm các chức năng như thị giác, thính giác và những xét nghiệm thông thường hòng duy trì mức sống được bình thường.
Nói chung là vấn đề gãy xương hông là một trong những tai nạn phổ biến nhất ở Mỹ và vô cùng tốn kém nên việc phòng ngừa té ngã rất quan trọng. BS Vũ văn Dzi, MD.
Sau đây chúng tôi xin tóm lược những tin tức y dược khoa đã phổ biến trong tháng 9 vừa qua.
Trong Tin Mới Y Học, Bs Nguyễn văn Thịnh đã thông tin: phương pháp giải phẫu điều trị bệnh thoát vị đĩa đốt sống, 3 thuốc mới điều trị viêm gan C, điều trị bệnh tiểu đường loại 1, thuốc chống đông máu mới giảm nguy cơ tai biến mạch máu não, điều trị động kinh, thuốc thoa Oxyde nitrique làm chậm lan truyền nọc rắn, nghiên cứu thuốc chủng ngừa sốt rét, thuốc chủng ngừa mập phì, sớm điều trị bệnh sốt xuất huyết, nguy hại hút thuốc lá, siêu âm quan sát hoạt động não bộ, khám phá di thể mới bệnh động kinh. Thạc sĩ Đào Duy An tường trình Thông điệp ngày Tim mạch thế giới 2011. Ds Lê Văn Nhân với tin tức Âu Châu giải quyết nạn lao kháng thuốc.
Trong Y Học Thường Thức, Bs Nguyễn Ý Đức viết về Lò nấu vi ba, hô hấp bệnh thở, Chích ngừa Flu, và Viêm gan B. Bs Trần Lý Lê viết về Bệnh Systemic Lupus Erythematosus. Bs Nguyễn Văn Đức nói về Sạn Đường tiểu, và lời khuyên giảm thiểu viên thuốc đang dùng.
Trong Y Dược Khoa Thực Hành, Bs Nguyễn Văn Thịnh trình bày Ngộ Độc Cyanure và Tai biến mạch máu do thiếu máu cục bộ.
Trong Y Khoa Lâm Sàng (Bên Giường Bệnh), Bs Nguyễn tài Mai tường trình một trường hợp phụ nữ thiếu máu và có u bướu bệnh cạnh cột sống, Chứng suy mòn Cachexia, hội thảo y khoa OnLinePortal.
Trong phần Dược Phẩm, Ds Lê văn Nhân tường trình những tin về thuốc: Clozapin, Thuốc lắc và tế bào Ung thư máu, Nghiên cứu đối chứng về thuốc chống viêm không steroid và nguy cơ rung nhĩ hay cuồng nhĩ, Khuyến cáo của FDA về simvastatin, bệnh tiểu đường khi mang thai, điều trị bệnh viêm phổi trẻ em, Dùng vi trùng để chống ung thư, Cơ chế ung thư kháng thuốc, Dopamin trong thận điều hòa huyết áp, Hướng dẫn chủng ngừa cúm cho năm 2011, FDA cảnh báo nguy cơ thận với zoledronic acid, Nên dùng thuốc biphosphonat trong bao lâu, Nguy cơ tim mạch liên quan với ngưng uống aspirin liều thấp, Kháng sinh ngừa lây nhiễm bệnh viêm màng não, Acetaminophen dạng tiêm tĩnh mạch, So sánh Ibuprofen, Paracetamol hay viên kết hợp ibuprofen/paracetamol trong điều trị đau khớp gối ở cộng đồng, Nghiên cứu so sánh Rosuvastatin với Atorvastatin, Thuốc mỡ kháng sinh có thể tạo đề kháng và lan truyền MRSA, Ondansetron có thể gây loạn nhịp tim, EMA khuyên giới hạn sử dụng thuốc Dronedarone, Thuốc giảm acid tăng gấp 3 nguy cơ tiêu chảy do clostridium difficile, Thuốc uống metronidazol tương đương với vancomycin để trị C.difficile, Beta-blocker có tăng tốc đáp ứng của thuốc trầm cảm SSRI không", Tác động của metformin lên tuyến giáp trong hội chứng đau nang buồng trứng, Uống dầu cá trước khi mổ sẽ giảm thời gian nằm ở ICU, Acid béo chuỗi dài n-3 có thể bảo vệ tim cho phụ nữ, Vitamin B giúp trí nhớ chống bệnh Alzheimer, và 17ß-Estradiol cải thiện trí nhớ phụ nữ sau tuổi mãn kinh.
Bs Trần Mạnh Ngô thông tin Lượng cao Celexa gây nguy cơ tim đập thất nhip.
Trong Khảo cứu Y Khoa, Bs Nguyễn Bá tường trình kết quả nghiên cứu: Chụp hình Lỗ Rò (fistula) giữa ruột thẳng và niệu đạo.
Trong Đọc báo Y khoa, Bs Nguyễn Tài Mai thông tin: Thrombopoietin Receptor Agonists for Primary Immune thrombocytopenia, tóm tắt so sánh Apixaban với Warfarin trong việc điều trị bệnh nhân bị chứng rung tâm nhĩ, trường hợp một bệnh nhân đàn ông bị Pemphigus Vulgaris và những cục ở phổi, truy tầm ung thư vú phụ nữ, Thuốc NSAID's và Ung Thư tế bào thận,"Smoldering MM" (MM: multiple myeloma).
Trong Y Sinh Học, Bs Trần mạnh Ngô thông tin: Dấu ấn sinh học Midreprohormone adrenomedullin (MR-proADM) thử nghiệm chứng khó thở.
Trong phần Hỏi Đáp Y Học, Bs Nguyễn Trần Hoàng: Phân biệt bệnh Thống Phong (gout) và Mòn Xương, Làm sao để giảm cân, và Đồng tính_phải làm sao.
Sau hết, trong phần Tham Khảo, Tiến sĩ Dược Khoa Trần Việt Hưng viết: Rắn biển hay Đẻn, và Ốc Nhồi ốc Bươụ Ds Lê-Văn-Nhân viết về Trà Xanh bảo vệ chống nhiễm trùng và Chống ung thư. Bs Thú Y Nguyễn Thượng Chánh tham khảo Hiểm hoạ vi khuẩn kháng thuốc, Sushi & Sashimi, Khi tang gia bối rối, Chuyện cây cỏ Steviạ
Ngoài ra còn có các mục thường xuyên như Đố vui để học, Từ điển Y học Anh Việt Pháp, Danh mục Phân loại Bệnh Quốc tế do Bs Nguyễn Nguyên phụ trách.
Xin mời quý vị cùng xem. Xin kính chào tạm biệt quý thính giả và xin hẹn gặp lại quý vị tháng sau.
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô. Xin mời ghé thăm Y Dược Ngày Nay, Một Trang Web Y Khoa của người Việt viết cho người Việt.
Gửi ý kiến của bạn
