Hôm nay,  

Một Loại Thuốc Trị Tiểu Đường và Bệnh Mập Gây Chấn Động Kinh Tế

27/10/202300:00:00(Xem: 3067)

tieu duong 1
Phụ nữ trung niên rất khó kiểm soát cân nặng. (nguồn hình WSJ).

 

Không có tình yêu nào thành thật bằng tình yêu ăn uống

There is no sincerer love than the love of food. (George Bernard Shaw).

 

*

 

Thỉnh thoảng chúng ta mới thấy một thứ thuốc mới làm chấn động không những giới y tế mà còn làm chấn động thị trường kinh tế thế giới. Thí dụ trước đây là thuốc phục vụ trong những nhu cầu căn bản và mạnh mẻ nhất của con người, Viagra, thuốc giúp chữa chứng rối loạn cương cứng (ED) của nam giới, do Pfizer phát triển, đã có tác động kinh tế đáng kể đến ngành dược phẩm kể từ khi được FDA phê duyệt vào năm 1998. Viagra là loại thuốc mang lại lợi nhuận cao cho Pfizer, doanh thu toàn cầu khoảng 1,6 tỷ USD trong năm 2016 mặc dù đã có thuốc generic rẻ tiền hơn nhiều.
  
Trong bài này chúng ta bàn về một thuốc mới và mạnh khác, nhưng mục đích là kềm hãm một đam mê khác của con người, “tình yêu ăn uống”.
  
Ozempic, tên khoa học là semaglutide, là một thuốc được Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA, 2017) phê duyệt để sử dụng cho người lớn mắc bệnh tiểu đường loại 2. Đây là loại thuốc tiêm hằng tuần giúp giảm lượng đường trong máu bằng cách hỗ trợ tuyến tụy (pancreas) sản xuất nhiều insulin hơn.
   
Theo Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA), Metformin vẫn là liệu pháp ưu tiên hàng đầu để điều trị bệnh tiểu đường loại 2. Tuy nhiên, việc bổ sung bằng một chất có tác dụng tương tự như GLP-1 (GLP-1 analog) nên được xem xét ở những bệnh nhân có chống chỉ định hoặc không chịu được (không dung nạp/ non-tolerance) với Metformin, ở những bệnh nhân có HbA1c cao hơn 1,5% so với mục tiêu hoặc ở những bệnh nhân không đạt được A1c mục tiêu (Hemoglobin A1c dùng để theo dõi mức đường trong máu theo dài hạn) sau ba tháng, đặc biệt ở những bệnh nhân bị xơ vữa động mạch, suy tim hoặc bệnh thận mãn tính.
   
Ozempic hoạt động bằng cách tác dụng giống một loại hormone tên là Glucagon-like peptide-1 (GLP-1); do đó Ozempic thuộc vào nhóm “GLP-1 agonist” hayGLP-1analog, nghĩa là hoạt động giống như GLP-1 trên các thụ thể.
   
GLP-1 là một loại hormone được sản xuất tự nhiên bởi các tế bào trong ruột và trong não bộ, và được phóng thích để đáp ứng với thức ăn, làm giảm sự thèm ăn và phóng thích insulin cần thiết để dùng chất đường trong thức ăn. GLP-1 gửi tín hiệu đến não báo hiệu đã ăn no và làm chậm quá trình tiêu hóa bằng cách tăng thời gian thức ăn đi từ dạ dày qua ruột, tác dụng tương tự như phẫu thuật để giảm cân nặng (bariatric surgery).

 

tieu duong 2

Incretin là những chất có khả năng giảm mức đường trong máu; GLP-1 thuộc nhóm này. GLP-1 kích thích phóng thích insulin từ tụy tạng (pancreas) và ức chế sự phóng thích glucagon (glucagon làm đường máu tăng lên lúc cần thiết).

Nguồn hình: Wikipedia

 

Mặc dù Ozempic không được phê duyệt chính thức để giảm cân nhưng một số bác sĩ vẫn kê đơn cho mục đích này (off-label) và một số bệnh nhân cho biết họ đã giảm cân khi sử dụng nó. Thuốc semaglutide được chuẩn thuận dùng để giảm cân nặng qua một thương hiệu khác là Wegovy với liều cao hơn một chút (năm 2021).
 
Theo một nghiên cứu, liều Ozempic cao hơn (2,4 miligam semaglutide mỗi tuần) rất hiệu quả để giảm cân ở những người mắc bệnh béo phì. Trong một nghiên cứu, những người mắc bệnh béo phì sử dụng thuốc kết hợp với các biện pháp can thiệp lối sống đã giảm khoảng 15% trọng lượng cơ thể trong 68 tuần. Trung bình họ giảm được khoảng 34 pound.
(John P H Wilding et al. N Engl J Med. 2021.)
   
Ozempic cũng được thấy làm giảm nguy cơ mắc các biến cố tim mạch lớn như đột quỵ, đau tim hoặc tử vong ở người lớn mắc sẵn bệnh tim.

Các tác dụng phụ thường gặp
 của Ozempic: buồn nôn, tiêu chảy, đau bụng, nôn mửa và táo bón. Các tác dụng phụ nghiêm trọng có thể xảy ra: phản ứng dị ứng, viêm tụy (pancreatitis) và các vấn đề về thận. Những tác dụng phụ này được báo cáo phổ biến nhất khi tăng liều thuốc cho đến khi đạt được liều tối đa.
  
Ngoài những tác dụng phụ thường gặp này, Ozempic còn có thể gây ra những tác dụng phụ nghiêm trọng bao gồm: phản ứng dị ứng, thay đổi thị lực, viêm tụy (pancreatitis) và các vấn đề về thận.
  
Hạ đường huyết (hypoglycemia) hoặc lượng đường trong máu thấp cũng có thể xảy ra khi sử dụng Ozempic với thuốc kích thích tiết insulin (secretagogue) hoặc insulin. Ozempic chống chỉ định (không được dùng) ở những bệnh nhân có tiền sử cá nhân hoặc gia đình mắc ung thư “biểu mô tuyến giáp thể tủy” (MTC, medullary thyroid carcinoma) hoặc ở những bệnh nhân mắc hội chứng “Tân sinh đa nội tiết loại 2” (MEN 2, multiple endocrine neoplasia syndrome).
  
Sốc phản vệ (anaphylaxis) và phù mạch (angioedema làm sưng dưới da, môi, họng có thể nguy hiểm) đã được báo cáo với các GLP-1 agonist khác và nên thận trọng ở những bệnh nhân có tiền sử mắc các bệnh này.
  
Ngoài ra, có những lo ngại về sự an toàn lâu dài của Ozempic. Nghiên cứu chỉ ra rằng Ozempic có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh sỏi mật và đề xuất nghiên cứu sâu hơn để đánh giá nguy cơ lâu dài của ung thư tuyến tụy, ung thư tuyến giáp và bệnh võng mạc tiểu đường.
  
Ozempic thường được bảo hiểm y tế chi trả (vì chỉ định là bệnh tiểu đường), Wegovy thì không vì chỉ định chính thức là giảm cân.
  

Daniel Drucker, giáo sư Đại học Toronto, người đã giúp khám phá cách thức hoạt động của thuốc, cho biết: “Tôi không nghĩ bất kỳ ai trong chúng tôi có tầm nhìn rằng, 40 năm sau, chúng tôi sẽ nghĩ về tất cả những tác dụng khác nhau của GLP-1”... “Phải mất rất nhiều công sức trong nhiều thập kỷ để thực sự đưa chúng tôi đến được vị trí hiện tại”.
  
Chỉ sáu năm kể từ khi có mặt trên thị trường, Ozempic đã trở thành loại thuốc kê đơn bán chạy nhất ở Mỹ. Ozempic và Wegovy không phải là những thuốc duy nhất được ưa chuộng nhờ tác dụng giảm cân. Nhu cầu ngày càng tăng đối với Mounjaro, một loại thuốc trị tiểu đường, vì Eli Lilly, công ty sản xuất nó, khoe kết quả giảm cân ấn tượng ở người mắc bệnh béo phì và tiểu đường trong các thử nghiệm sử dụng tirzepatide, thành phần hoạt chất trong Mounjaro. Các loại thuốc khác sử dụng cơ chế tương tự Wegovy và Ozempic đang được phát triển.
  
Hiện nay, Ozempic được cho là loại thuốc nổi tiếng nhất thế giới, một phương pháp điều trị bệnh tiểu đường đã trở thành “phương pháp giảm cân thần kỳ” đã tăng vọt bảng xếp hạng doanh số bán hàng bất chấp nguồn cung hạn chế và đây có thể chỉ là sự khởi đầu. Nhà tỷ phú Elon Musk cũng thú nhận là mình trông khỏe, nổi cơ bắp (“fit, ripped and healthy,”) là nhờ Ozempic. Các tài tử đóng phim cũng ca ngợi thuốc này.
  
Các nghiên cứu gần đây đã bắt đầu làm sáng tỏ những lợi ích sâu rộng của Ozempic và các loại thuốc khác cùng loại GLP-1 receptor agonist. Các loại thuốc này dường như có tác dụng bảo vệ tim, gan và thận ngoài việc giúp giảm cân, và chỉ riêng việc giảm cân cũng làm giảm nguy cơ mắc nhiều bệnh. Cũng có lý do để tin rằng GLP-1 có thể giúp chống lạm dụng chất gây nghiện (substance abuse) hoặc thậm chí là bệnh Alzheimer gây lú lẫn. Thuốc càng được công nhận hiệu nghiệm cho nhiều chỉ định (nhiều bệnh khác nhau) lợi tức cho nhà sản xuất bào chế càng gia tăng (1).
  
Và đây lại là tin xấu đối với nhiều nhà sản xuất thuốc và thiết bị y khoa. Ví dụ, người Mỹ chi khoảng 250 tỷ USD mỗi năm để điều trị bệnh tim mạch, nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở Mỹ. Số tiền này bao gồm những gì các công ty bảo hiểm và bệnh nhân phải trả cho thuốc huyết áp, phẫu thuật “bắc cầu” động mạch tim (bypass surgery) và các thiết bị cấy ghép vào tim như máy điều hòa nhịp tim (pace maker). Các nhà phân tích tại Wells Fargo Securities ước tính rằng thuốc nhómGLP-1 có thể làm giảm thị trường điều trị bệnh tim mạch khoảng 10% vào năm 2050 (2).
  
Khi ngày càng có nhiều bằng chứng cho việc sử dụng GLP-1 lan rộng, các nhà đầu tư đang nhận thức được những hậu quả tiềm ẩn. Khi Novo Nordisk A/S công bố vào ngày 10 tháng 10 rằng hiệu quả của Ozempic trong điều trị người tiểu đường kèm với bệnh thận mạn tính chắc chắn đến mức hãng phải dừng thử nghiệm sớm, nó đã gây ra đợt bán tháo cổ phiếu trị giá 3,6 tỷ USD của các nhà cung cấp dịch vụ lọc máu (dialysis) Fresenius Medical Care AG và DaVita Inc, và đương nhiên DaVita chất vấn kết quả thử nghiệm này (3).
  
Theo Bloomberg Businessweek, một nhà phân tích phụ trách cổ phiếu thiết bị y tế đã viết trong một báo cáo nghiên cứu: “Thị trường đã đạt đến mức cuồng loạn gần như đỉnh điểm (peak hysteria) liên quan đến tác động của các thuốc loại GLP-1”… “Cuộc tàn sát trong lĩnh vực công nghệ y tế rất đáng chú ý và có phạm vi rộng, gần như bừa bãi, tác động đến những cái tên (thương hiệu) tường như không có mối liên hệ nào với các thuốc GLP-1.”
  
Tóm lại, Ozempic là một loại thuốc được dùng trong trị liệu bệnh tiểu đường và đang được dùng rất phổ biến cho việc giảm cân ngay ở những người không bị bệnh tiểu đường, ngoài chỉ định được FDA cho phép. Những người cân quá nặng hay bệnh nhân tiểu đường có thể muốn tìm hiểu thêm về một thứ thuốc chích mới rất hiệu nghiệm nhưng rất đắt đỏ này (chừng 1000 đô la mỗi tháng nếu trả bằng tiền túi, và thời gian cần dùng không hạn định).
  
Một điểm thú vị khác là thuốc này cũng như những thuốc tương tự tác dụng trên thụ thể GLP-1 đang có triển vọng làm thay đổi sâu xa các bệnh về tim mạch, về biến dưỡng (bệnh mập), bệnh nghiện thuốc, bệnh Alzheimer, làm mất khách hàng, thu hẹp thị trường của các nhà sản xuất thuốc hay thiết bị y học phục vụ cho các nhóm bệnh nhân này (phẫu thuật nối mạch tim, thị trường lọc máu bằng thận nhân tạo).
  
Mặt khác kỹ nghệ thực phẩm của Mỹ cũng bắt đầu lo lắng vì người dùng thuốc giảm cân ăn uống ít đi và họ đang cố gắng thích ứng “dụ” khách tiêu thụ bằng những sản phẩm mới cho người ăn kiêng nhưng vẫn còn “yêu” ăn uống.
  
Tựu chung, thức ăn ở xứ này vẫn dư thừa và cám dỗ, giảm cân để khỏe hơn, đẹp hơn chủ yếu là vấn đề ý chí, tự chế ăn ít lại và hoạt động nhiều hơn. Nếu không tự kiềm chế được thì nhờ thuốc, hiệu nghiệm hơn trước nhưng rất đắt tiền, có khi còn biến chứng.
 
– Bác sĩ Hồ Văn Hiền
(20/10/2023)
 
Tham khảo:
 
 
(2) The Ozempic Effect Is Coming for Everything From Kidney to Heart Disease Treatments
It could cut demand for big-money drugs targeting a wide range of maladies, even Alzheimer’s.
 
(3) DaVita Casts Doubt on Novo’s Chronic Kidney Disease Results for Ozempic
 

Gửi ý kiến của bạn
Vui lòng nhập tiếng Việt có dấu. Cách gõ tiếng Việt có dấu ==> https://youtu.be/ngEjjyOByH4
Tên của bạn
Email của bạn
)
Hàng năm, trên khắp thế giới sẽ có hàng triệu người quyết tâm không động tới các loại đồ uống có cồn trong một tháng – truyền thống này bắt đầu từ Tháng Giêng Khô Ráo (Dry January) và sau này mở rộng thành nhiều nỗ lực tương tự, chẳng hạn như Tháng Mười Tỉnh Táo (Sober October). Cho dù đó là cả một chiến dịch đông đảo người tham gia, hay chỉ đơn giản là nỗ lực của một cá nhân để bớt ‘say xỉn’ lại, số lượng người tham gia ‘tháng kiêng rượu’ có vẻ như ngày càng nhiều.
Thường thì ai cũng sẽ nghĩ rằng tế bào sống tốt hơn tế bào chết. Tuy nhiên, điều này không phải lúc nào cũng đúng: các tế bào thường hy sinh bản thân để giữ cho chúng ta khỏe mạnh. Chúng là những ‘anh hùng thầm lặng’ chẳng màng sinh-tử để bảo vệ chúng ta. Mặc dù cái chết có vẻ thụ động – là một kết thúc đáng tiếc xảy ra theo kiểu “muốn tránh cũng không được” – nhưng cái chết của các tế bào thường có chủ đích và mang tính chiến lược. Tại sao tế bào chết và chết như thế nào là chuyện khá phức tạp và có thể ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe tổng thể của chúng ta.
Một người đàn ông 29 tuổi mắc HIV/AIDS giai đoạn cuối, đã qua đời 18 ngày sau khi được chẩn đoán mắc bệnh đậu khỉ. Trường hợp này nhấn mạnh tính dễ bị tổn thương của hệ thống miễn dịch bị suy giảm trước mối đe dọa mới nổi này, nhắc nhở về nguy cơ gia tăng đậu khỉ đối với một số nhóm dân cư. Riêng tại TPHCM, từ đầu năm đến nay, 20 ca mắc bệnh đậu khỉ được ghi nhận, trong đó có 18 bệnh nhân dương tính với HIV.
Trong những tuần gần đây, tin tức về việc vận động viên thể dục dụng cụ Mary Lou Retton phải vào bệnh viện vì một loại viêm phổi (pneumonia) hiếm gặp đã khiến nhiều người quan tâm và tò mò về căn bệnh này.
Vào mùa cảm cúm, nhiều người sẽ ‘khư khư’ một vũ khí phòng thủ quen thuộc: Vitamin C – dạng viên, dạng bột và tất cả các dạng phổ biến khác. Chất dinh dưỡng này là một trong nhiều loại supplements, từ vitamin A đến kẽm, thường được sử dụng bởi những người muốn tăng cường hệ thống miễn dịch và sức khỏe tổng thể. Nhưng vitamin C cũng có thể là một trong những chất dinh dưỡng bị lạm dụng nhiều nhất.
Cách đây không lâu, ngôi sao nhạc pop 29 tuổi Justin Bieber đã phải hủy chuyến lưu diễn quốc tế sau khi một phần khuôn mặt của anh bị liệt do biến chứng của bệnh giời leo (shingles), bệnh lo một loại siêu vi gây ra và được cho là chỉ ảnh hưởng đến người cao niên. Tuy nhiên, thực tế là bất cứ ai cũng có thể mắc bệnh giời leo và có một số bằng chứng cho thấy số trường hợp mắc bệnh ngày càng gia tăng ở người dưới 50 tuổi.
Tập đoàn Nhân sâm Hàn Quốc tại Hoa Kì (KGCUS), nơi sản xuất thương hiệu nhân sâm số một thế giới CheongKwanJang, tự hào giới thiệu thức uống thảo dược có ga HSW kết hợp hồng sâm 6 năm tuổi, tới các khách hàng quan tâm đến sức khỏe tại WaBa Grill, một trong những chuỗi nhà hàng hàng đầu chuyên phục vụ món cơm lành mạnh
Ung thư khởi phát khi các tế bào tích tụ những tổn hại đủ để thay đổi hành vi bình thường của chúng. Khả năng tích tụ tổn hại tăng theo độ tuổi vì các biện pháp bảo vệ trong mã di truyền, nhằm đảm bảo các tế bào hoạt động vì lợi ích tối ưu của cơ thể, sẽ suy yếu theo thời gian. Vậy thì tại sao những đứa trẻ chưa có đủ thời gian để các tế bào tích tụ tổn hại lại có thể mắc bệnh ung thư? Nếu nhìn qua lăng kính tiến hóa, ung thư phát triển từ sự ‘bất hợp tác’ của tế bào, vốn ban đầu các tế bào sẽ cùng kết hợp với nhau và hoạt động như một cơ quan. Ở trẻ em, các tế bào vẫn đang học cách hợp tác. Ung thư ở trẻ em khởi phát khi xuất hiện các tế bào ‘nổi loạn’ không chịu hợp tác và cứ phát triển bất chấp, gây tổn hại cho cơ thể.
Bộ não con người có thể thay đổi – nhưng thường với nỗ lực rất lớn và diễn ra từ từ, chẳng hạn như khi chúng ta học một môn thể thao hoặc ngoại ngữ mới, hoặc hồi phục sau cơn đột quỵ. Học các kỹ năng mới có tương quan với những thay đổi trong não; điều này đã được nghiên cứu khoa học thần kinh với động vật và quét não chức năng ở người chứng minh. Có lẽ, nếu quý vị thành thạo Giải tích 1 (Calculus 1), thì trong não quý vị sẽ có điều gì đó khác một chút. Các tế bào thần kinh vận động trong não mở rộng và co lại tùy thuộc vào tần suất chúng được vận động – một sự phản ánh của tế bào thần kinh về việc “xài hoặc mất” (use it or lose it).
Chẳng có ai vừa ra khỏi bụng mẹ là đã biết trượt ván, lướt sóng hay thậm chí là đứng kiễng chân. Không giống như các loài động vật hữu nhũ khác, con người không có khả năng giữ thăng bằng khi mới sinh – không có em bé sơ sinh nào vừa đẻ ra là đã biết đi hoặc đứng. Trước khi có được những khả năng đó, trẻ sơ sinh sẽ phát triển thị giác, thính giác, cơ, xương và não. Quá trình này mất nhiều tháng và thậm chí là nhiều năm đối với một số hoạt động.
DB Derek Trần: Tôi làm tất cả để bảo vệ cộng đồng mình trong vấn đề di trú

NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.