BỆNH SỐT Q
Nguyễn Thượng Chánh, DVM
Bệnh sốt Q (Q fever) là một bệnh từ thú vật lây nhiễm sang cho người hay là zoonose.
Tác nhân chính là vi khuẩn Coxiella burnetii thuộc họ Rickettsiae.
Vi khuẩn nầy sống bắt buộc bên trong tế bào (intracellulaire) của cơ thể nên chúng có sức đề kháng và chịu đựng rất cao đối với tác dụng của các chất sát khuẩn.
Lúc đầu người ta không biết bệnh nầy là gì nện gọi nó là bệnh sốt Q (Q có nghĩa là query, question hay vấn hỏi ")
Bệnh được biết đến lần đầu tiên ở các công nhân làm việc trong các lò sát sanh tại Úc Châu vào năm 1935. Trong quá khứ bệnh sốt Q cũng đã từng xảy ra tại các tỉnh bang Quebec, Nova Scotia và New Brunswick,Canada.
Ở người, bệnh được biểu lộ qua những triệu chứng tương tợ bệnh cúm, như sốt nóng, khó chiụ trong người, nhức mỏi bắp cơ, chán ăn, nôn mửa, nhức đầu dữ dội, ho và viêm phổi. Bệnh có thể khỏi sau vài tuần mà không cần chữa trị hay trở thành mãn tính nếu kéo dài trên 5-6 tháng. Ở dạng nầy có thể có viêm gan (hépatite granulomateuse), viêm nảo và màng nảo tủy (méningo encéphalite) cùng với viêm nội tâm mạc (endocardite).
Thể mãn tính nguy hiểm hơn thể cấp tính.
ĐẶC TÍNH CỦA VI KHUẨN COXIELLA BURNETII
*Sống rất dai trong điều kiện môi sinh nghiệt ngã. Chịu đựng sự khô hạn cao.
*Rất dễ gây bệnh ở người. Sức lây nhiễm mạnh.
*Chu trình phát triển của vi khuẩn phải thông qua một con ve (tique). Vi khuẩn sống và tăng số trong ruột của con ve và sau đó theo phân ve ra ngoài.
*Ve có thể bám trên thân các loại thú như mèo và các thú nhai lại (bò,dê, cừu).
*Lúc đẻ, các thú trên sẽ phóng thích vi khuẩn C. Burnetti ra theo nưới ối, màng nhau và phôi thai.
*Vi khuẩn cũng có thể được thấy trong phân, trong nước tiểu và trong sữa.
NGƯỜI BỊ NHIỄM BỆNH SỐT Q BẰNG CÁCH NÀO"
*Hít thở bụi bặm có chứa vi khuẩn C. burnetii.
*Sờ mó súc vật và dụng cụ đã bị nhiễm phân. Nên nhớ là ở những thú bệnh, các tiết vật (thai, nhau, nước ối) có chứa rất nhiều vi khuẩn C.burnetii. Mầm bệnh vẫn được tiếp tục thải ra ngoài sau khi đẻ trong một thời gian rất lâu dài có thể đến một hai năm.
*Mầm bệnh cũng có thể nhiễm vào nguồn nước uống hoặc nhiễm qua da.
*Uống sữa tươi không được hấp khử trùng rất nguy hiểm.
CÓ THỂ CHỮA ĐƯỢC
Thể cấp tính có thể dùng kháng sinh như Doxycycline để chữa. Rất hiệu nghiệm nếu được sử dụng sớm trong ba ngày đầu khi bệnh vừa phát ra.
Úc Châu có sản xuất vaccin để chủng ngừa các công nhân làm việc tại lò sát sanh.
COI CHỪNG CON MÈO
Mèo có thể bị nhiễm C.burnetii từ những thú nhỏ mà mèo săn bắt. Những thú nầy có nhiều nguy cơ chứa sẵn mầm bệnh. Tuy bị nhiễm vi khuẩn C. burnetii nhưng mèo lại không bị bệnh nhưng chúng vẫn có thể lây sang cho người. Đây là điểm rất quan trọng về phương diện dịch tể học. Tại các vùng nông thôn mèo hay có thói quen ăn thai nhau của gia súc vừa mới đẻ nên cũng có thể bị nhiễm C.burnetii.
KẾT LUẬN
Nên cảnh báo khách viếng trại chăn nuôi về hiểm họa của vi khuẩn C. burnetii, và cần phải đề phòng, tránh sờ mó, tiếp xúc với các thú vật trong thời gian chúng đẻ. Phụ nữ đang mang thai thì cần phải thận trọng hơn gắp bội.
Theo cơ quan CDC, C.burnetii có thể được sử dụng dưới dạng bụi nước aérosol trong chiến tranh sinh học. Chỉ cần rất ít vi khuẩn cũng có thể gây bệnh cho đối phương. Năm 1943 Liên Sô đã từng sử dụng vi khuẩn C.burnetii trong trận chiến với Đức Quốc Xã tại vùng Crimée nằm về phía nam Ukraine cạnh Hắc Hải, Âu Châu.
Công nhân các nhà máy thịt, thú y sĩ và nông dân là những đối tượng dễ bị lây nhiễm bệnh sốt Q.
Tài liệu tham khảo:
- CDC. Q fever and animals.
http://www.cdc.gov/healthypets/diseases/qfever.htm
http://www.cdc.gov/healthypets/diseases/qfever.htm
- Public Health Agency of Canada. Coxiella burnetii safety data sheets.
http://www.phac-aspc.gc.ca/msds-ftss/msds43e-eng.php
Montreal, Oct 8, 2008
Nguyễn Thượng Chánh, DVM
Bệnh sốt Q (Q fever) là một bệnh từ thú vật lây nhiễm sang cho người hay là zoonose.
Tác nhân chính là vi khuẩn Coxiella burnetii thuộc họ Rickettsiae.
Vi khuẩn nầy sống bắt buộc bên trong tế bào (intracellulaire) của cơ thể nên chúng có sức đề kháng và chịu đựng rất cao đối với tác dụng của các chất sát khuẩn.
Lúc đầu người ta không biết bệnh nầy là gì nện gọi nó là bệnh sốt Q (Q có nghĩa là query, question hay vấn hỏi ")
Bệnh được biết đến lần đầu tiên ở các công nhân làm việc trong các lò sát sanh tại Úc Châu vào năm 1935. Trong quá khứ bệnh sốt Q cũng đã từng xảy ra tại các tỉnh bang Quebec, Nova Scotia và New Brunswick,Canada.
Ở người, bệnh được biểu lộ qua những triệu chứng tương tợ bệnh cúm, như sốt nóng, khó chiụ trong người, nhức mỏi bắp cơ, chán ăn, nôn mửa, nhức đầu dữ dội, ho và viêm phổi. Bệnh có thể khỏi sau vài tuần mà không cần chữa trị hay trở thành mãn tính nếu kéo dài trên 5-6 tháng. Ở dạng nầy có thể có viêm gan (hépatite granulomateuse), viêm nảo và màng nảo tủy (méningo encéphalite) cùng với viêm nội tâm mạc (endocardite).
Thể mãn tính nguy hiểm hơn thể cấp tính.
ĐẶC TÍNH CỦA VI KHUẨN COXIELLA BURNETII
*Sống rất dai trong điều kiện môi sinh nghiệt ngã. Chịu đựng sự khô hạn cao.
*Rất dễ gây bệnh ở người. Sức lây nhiễm mạnh.
*Chu trình phát triển của vi khuẩn phải thông qua một con ve (tique). Vi khuẩn sống và tăng số trong ruột của con ve và sau đó theo phân ve ra ngoài.
*Ve có thể bám trên thân các loại thú như mèo và các thú nhai lại (bò,dê, cừu).
*Lúc đẻ, các thú trên sẽ phóng thích vi khuẩn C. Burnetti ra theo nưới ối, màng nhau và phôi thai.
*Vi khuẩn cũng có thể được thấy trong phân, trong nước tiểu và trong sữa.
NGƯỜI BỊ NHIỄM BỆNH SỐT Q BẰNG CÁCH NÀO"
*Hít thở bụi bặm có chứa vi khuẩn C. burnetii.
*Sờ mó súc vật và dụng cụ đã bị nhiễm phân. Nên nhớ là ở những thú bệnh, các tiết vật (thai, nhau, nước ối) có chứa rất nhiều vi khuẩn C.burnetii. Mầm bệnh vẫn được tiếp tục thải ra ngoài sau khi đẻ trong một thời gian rất lâu dài có thể đến một hai năm.
*Mầm bệnh cũng có thể nhiễm vào nguồn nước uống hoặc nhiễm qua da.
*Uống sữa tươi không được hấp khử trùng rất nguy hiểm.
CÓ THỂ CHỮA ĐƯỢC
Thể cấp tính có thể dùng kháng sinh như Doxycycline để chữa. Rất hiệu nghiệm nếu được sử dụng sớm trong ba ngày đầu khi bệnh vừa phát ra.
Úc Châu có sản xuất vaccin để chủng ngừa các công nhân làm việc tại lò sát sanh.
COI CHỪNG CON MÈO
Mèo có thể bị nhiễm C.burnetii từ những thú nhỏ mà mèo săn bắt. Những thú nầy có nhiều nguy cơ chứa sẵn mầm bệnh. Tuy bị nhiễm vi khuẩn C. burnetii nhưng mèo lại không bị bệnh nhưng chúng vẫn có thể lây sang cho người. Đây là điểm rất quan trọng về phương diện dịch tể học. Tại các vùng nông thôn mèo hay có thói quen ăn thai nhau của gia súc vừa mới đẻ nên cũng có thể bị nhiễm C.burnetii.
KẾT LUẬN
Nên cảnh báo khách viếng trại chăn nuôi về hiểm họa của vi khuẩn C. burnetii, và cần phải đề phòng, tránh sờ mó, tiếp xúc với các thú vật trong thời gian chúng đẻ. Phụ nữ đang mang thai thì cần phải thận trọng hơn gắp bội.
Theo cơ quan CDC, C.burnetii có thể được sử dụng dưới dạng bụi nước aérosol trong chiến tranh sinh học. Chỉ cần rất ít vi khuẩn cũng có thể gây bệnh cho đối phương. Năm 1943 Liên Sô đã từng sử dụng vi khuẩn C.burnetii trong trận chiến với Đức Quốc Xã tại vùng Crimée nằm về phía nam Ukraine cạnh Hắc Hải, Âu Châu.
Công nhân các nhà máy thịt, thú y sĩ và nông dân là những đối tượng dễ bị lây nhiễm bệnh sốt Q.
Tài liệu tham khảo:
- CDC. Q fever and animals.
http://www.cdc.gov/healthypets/diseases/qfever.htm
http://www.cdc.gov/healthypets/diseases/qfever.htm
- Public Health Agency of Canada. Coxiella burnetii safety data sheets.
http://www.phac-aspc.gc.ca/msds-ftss/msds43e-eng.php
Montreal, Oct 8, 2008
Send comment
