Ông Phó Thủ tướng Nguyễn Mạnh Cầm nói hôm trước, hôm sau ông Bộ trưởng Kế hoạch-Đầu tư Trần Xuân Giá cải chính. Chưa bao giờ người ta thấy chính quyền một nước đem chưng cảnh “trống đánh xuôi kèn thổi ngược” tài đến như vậy, dĩ mục quan chiêm, giữa một cuộc họp quốc tế ở nơi hóng “mát” Đà Lạt, cuộc họp chủ chốt của Hà Nội để khoe “uy tín kinh tế” hòng có thêm cấp viện và đầu tư ngoại quốc.
Trong cuộc họp do Ngân hàng Thế giới chủ trì, có 120 đại biểu “cấp viện” thế giới tham dự, ông Cầm nói “Diễn đàn Tư doanh không nên được tổ chức cùng dịp với Hội nghị Cấp viện” lấy cớ là mất thì giờ và lãng phí nỗ lực. Ông ta bảo thay thế vào đó, Bộ Kế hoạch-Đầu tư có thể cung cấp những tin tức cập nhật hóa ba tháng một lần về tình hình xã hội-kinh tế và chính sách phát triển. Câu nói đó không có gì khác hơn là cho thấy Hà Nội không còn thích đối thoại với lãnh vực tư doanh nữa. Ông Cầm đã cho nổ một quả bom giữa một cuộc hội nghị quốc tế đang xét xem Hà Nội đổi mới như thế nào, nâng đỡ tư doanh ra sao để có thêm đầu tư từ bên ngoài. Quả bom đã gây chấn động dữ dội trong cộng đồng cấp viện và đầu tư thế giới, nên ngày hôm sau ông Giá phải lên tiếng cải chính và nói: “Nhân danh chính phủ Việt Nam, chúng tôi tuyên bố rõ ràng là không hề có kế hoạch nào lên án tử hình Diễn đàn Tư doanh như có người đã gợi ý. Diễn đàn vẫn còn sống và lần tới chúng tôi sẽ thảo luận xem làm thế nào cho nội dung Diễn đàn Tư doanh có hiệu quả hơn”.
Không biết ông Cầm tự biên tự diễn hay có phe nhóm nào mớm lời cho ông làm nổ một quả mìn phá hoại như vậy. Các nhà ngoại giao nói có lẽ đây là phản ứng thịnh nộ đối với phiên họp của Diễn đàn Tư doanh họp trước đó một ngày ở Saigon. Diễn đàn này đã chạm nọc tuyên truyền của mấy ông ở Hà Nội khi nói đến màn “đánh trống thổi kèn” quảng cáo cho việc sửa đổi luật đầu tư. Chúng tôi nghĩ điều đó có thể chỉ đúng một phần, vì đau nhất cho mấy ông “đổi mới” kiểu Hà Nội là Diễn đàn đã vạch ra những bước đường gian khổ của cái gọi là “sửa đổi luật đầu tư”. Lúc đầu vụ sửa dổi này rất rầm rộ, các chuyên gia thuộc các bộ cơ quan đã đưa góp ý kiến, được bộ Kế hoạch-Đầu tư đúc kết lại thành 150 chỗ sửa đổi luật đầu tư. Sau đó trong cả năm trời nó đi vòng vo không biết bao nhiêu cửa ải, mỗi lần qua ải nó lại bị thiến bị xẻo đi một chút, rút cục khi tới được Quốc hội gật đầu đóng triện nó trơ thân cụ chỉ còn 22 chỗ sửa đổi, trong đó không có chỗ nào giải tỏa được những thế kẹt đang làm đầu tư ngoại quốc đội nón ra đi với gói bạc của họ. Con đường sửa đổi luật đầu tư bị phanh phui, vô hình chung làm bộc lộ luôn cả tiến trình “đổi mới kinh tế” đầu voi đuôi chuột của chế độ, đầu thì thật lớn nhưng lâu dần tét lại chỉ bằng cái đuôi con thằng lằn.
Người ta bảo ông Cầm nói không rõ, nên hôm sau ông Giá phải nói lại cho rõ. Ông Cầm xuất thân từ một nhà ngoại giao, dĩ chí đã từng giữ chức Ngoại trưởng lâu năm mãi đến mấy tháng trước đây mới bị rút giấy phép, lẽ nào ông ta lại nói cà lăm trước một hội nghị quốc tế quan trọng đến tính mạng kinh tế của cả chế độ" Cũng có thể ông nói mập mờ, nhưng không hiểu tại sao cái mập mờ đó lại làm cho thính giả hiểu rằng Diễn đàn Tư doanh sắp bị khai tử. Đây có lẽ là nghệ thuật cho nổ bom ngầm rất tài tình của một ông cựu Ngoại trưởng nay chỉ còn chờ ngày về hưu vào kỳ Đại hội đảng năm tới. Nó có nghĩa là cuộc trình diễn “trống đánh xuôi kèn thổi ngược” đã làm bộc lộ một sự tranh chấp gay go trong nội bộ. Không ai ngạc nhiên về sự rạn nứt trong ban lãnh đạo đảng và chế độ, sự thiếu đồng thuận đã có từ lâu, chính ông Cầm đã có lần nói về “sự thiếu đồng thuận trong nội bộ” khi phải quyết định về việc ký kết thương ước với Mỹ.
Khi có đô-la chẩy vào nhà như vòi tưới, mọi người đều vui vẻ, có bất đồng chăng nữa cũng hòa cả làng. Nhưng khi thấy đô-la sắp cạn người ta mới thấy hục hặc lẫn nhau dữ dội, thậm chí đấm đá chí tử vì quyền lợi của dân của nước thì ít, vì quyền lợi của phe của đảng thì nhiều. Cho đến nay đô-la chẩy vào Việt Nam chỉ có ba nguồn chính. Thứ nhất là đầu tư ngoại quốc, nhưng cái nguồn này không những ngừng chẩy vào mà nó còn chẩy ra. Vì thế mức đầu tư ngoại quốc đã tụt dốc thê thảm. Khoảng giữa thập niên 90, nó lên dến 2.8 tỷ đô-la một năm, nhưng đến năm 1999 nó chỉ còn khoảng 500 triệu đô-la một năm. Thứ hai là nguồn “cấp viện”, nghĩa là các khoản viện trợ đô-la bằng cách cho vay lời nhẹ, điều kiện trả dễ dàng. Loại đô-la này không được đem sử dụng tùy hỷ, bởi vì đây là viện trợ để xây dựng cấu trúc kinh tế, kể cả hạ tầng cơ sở, huấn luyện và tổ chức cơ cấu, hễ có chương trình là có tiền. Nếu có chương trình, “cấp viện” lại đòi hỏi theo dõi từng bước đổi mới. Chính vì vậy, từ năm 1993 các nguồn cấp viện hứa cấp đến 15 tỷ đô-la, nhưng trên thực tế Việt Nam chỉ muợn được 7 tỷ. Thứ ba là nguồn đô-la thu về qua xuất cảng, nhưng cái nguồn ngoại thương này cũng chẩy ngược. Sự thâm thủng cán cân chi phó đã có từ lâu, Việt Nam bán hàng ra thì ít, mua hàng vào thì nhiều, thành ra tiền thu được qua xuất cảng không bù đắp nổi tiền mua vào qua nhập cảng. Năm 2000, nhà nước dự liệu thâm thủng ngoại thương đến 1 tỷ đô-la.
Ngoại thương tiếp tục mất đô-la, cuộc họp tuần qua về đầu tư và cấp viện vì có mìn nổ chậm nên cũng không thấy tương lai sáng sủa. Chế độ có thể đưa ra những con số nói kinh tế đi lên, có thể đặt ra chỉ tiêu tăng 6 hay 7% gì đó, nhưng không thể dấu nổi bức tranh hiện thực: nguồn đô-la đang cạn dần. Trong khi đó vấn đề khổng lồ trước mắt là đoàn quân thất nghiệp mỗi ngày có thêm 3,000 quân mới, những thanh niên đến tuổi lao động của số 79 triệu dân. Bởi vậy từ nay đến ngày họp Đại hội đảng tháng 3 sang năm để xem ai ở ai đi, thế chiến cung đình tha hồ rắc rối.
Gửi ý kiến của bạn
