Đau lưng là triệu chứng khá phổ biến ở nhiều loại bệnh. Nó không phải là một triệu chứng kiểu hên xui, mà là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa hệ thống miễn dịch và não, được gọi là “khớp thần kinh miễn dịch” Hình: Unplash
Quý vị có thường bị đau lưng mỗi khi bị cúm, cảm lạnh, hay khi bị COVID?
Đau lưng là triệu chứng khá phổ biến ở nhiều loại bệnh. Nó không phải là một triệu chứng kiểu hên xui, mà là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa hệ thống miễn dịch và não, được gọi là “khớp thần kinh miễn dịch” (neuroimmune synapse).
Khi ta bị bệnh, kết quả của ‘cuộc trò chuyện’ giữa hệ thống miễn dịch và não bộ khá là thú vị, bởi vì sự chú ý sẽ được tập trung đặc biệt ở vùng lưng dưới. Đây là một trong những vùng nhạy cảm nhất của cơ thể trước các mối đe dọa đối với miễn dịch thần kinh (neuroimmune).
Khái niệm cơ bản về miễn dịch học
Hệ thống miễn dịch là một con dao hai lưỡi. Nó có thể giúp cơ thể chống lại bệnh tật, nhưng cũng có thể khiến chúng ta ‘lao đao’ với công việc mà nó đang làm.
Khi cơ thể phát hiện ta đã bị nhiễm bệnh, hệ thống miễn dịch sẽ giải phóng các phân tử bao gồm các protein báo hiệu được gọi là cytokine. Những protein này điều phối hệ thống miễn dịch để chống lại bệnh, và ‘nói chuyện’ với não và tủy sống để thay đổi hành vi và sinh lý của chúng ta.
Điều này có thể dẫn đến các triệu chứng như mệt mỏi, chán ăn, sốt và nhạy cảm với cơn đau. Thông thường, đây được coi là một sự thay đổi hành vi có lợi để giúp cơ thể bảo tồn năng lượng để chống lại bệnh tật. Đó là lý do tại sao chúng ta thường cảm thấy cần phải nghỉ ngơi và tạm ngừng các hoạt động thông thường khi bị bệnh – và cũng là lý do tại sao chúng ta trở nên gắt gỏng hơn bình thường.
Những thay đổi nhỏ vô hình
Một phần của phản ứng tự bảo vệ này là sự thay đổi trong cách chúng ta nhìn nhận các mối đe dọa, bao gồm cả các kích thích giác quan.
Khi chúng ta bị bệnh, những động chạm nhẹ cũng có thể khiến ta đau đớn, và cơ bắp thì thường rất nhức mỏi. Nhiều thay đổi trong hệ thống giác quan và hành vi được cho là có nguồn gốc từ cấp độ nano. Khi các phân tử có thay đổi trong phần não liên quan đến nhận thức hoặc tâm trạng, ta sẽ suy nghĩ và cảm nhận khác đi. Nếu những thay đổi trong khớp thần kinh miễn dịch (neuroimmune synapse) xảy ra ở vùng kiểm soát cảm giác của não và tủy sống, chúng ta sẽ cảm giác đau nhiều hơn.
Những thay đổi cảm giác này, được gọi là chứng loạn cảm giác đau (allodynia) và chứng tăng cảm giác đau (hyperalgesia), có thể tăng độ nhạy cảm với cơn đau, ngay cả ở những vùng không bị ảnh hưởng trực tiếp – chẳng hạn như lưng dưới.
Ký ức miễn dịch
Phản ứng miễn dịch này xảy ra với một loạt các loại bệnh do vi khuẩn và vi rút như COVID hoặc cúm. Trên thực tế, cảm giác bị bệnh mà chúng ta thường có sau khi tiêm vắc-xin là dấu hiệu cho thấy hệ thống miễn dịch đang làm tốt công việc của nó để tạo ra một ký ức miễn dịch bảo vệ.
Một số cuộc trò chuyện giữa các tế bào miễn dịch cũng gửi cảnh báo cho bộ não rằng cơ thể đang bị bệnh hoặc khiến ta nghĩ rằng mình đang bị bệnh.
Ở một số người, cảm giác bệnh có thể kéo dài lâu hơn sau khi bệnh đã khỏi. Hiện tượng này đang khá phổ biến với một số người từng bị nhiễm COVID, được gọi là di chứng COVID (long COVID).
Nữ giới thường có phản ứng miễn dịch mạnh hơn nam giới, nên dễ gặp các triệu chứng đau hơn. Phản ứng miễn dịch cao hơn cũng khiến phụ nữ có nguy cơ mắc các bệnh viêm nhiễm cao hơn như các bệnh tự miễn dịch (autoimmune diseases).
Khi nào thì cần lo lắng và phải làm gì?
Nếu cơn đau dữ dội, dai dẳng hoặc kèm theo các triệu chứng đáng lo ngại khác, quý vị hãy đi khám bác sĩ. Đau nhẹ đến vừa phải là một triệu chứng phổ biến khi bị bệnh, và thường xảy ra ở vùng lưng dưới. Tin tốt là nó thường sẽ giảm dần và khỏi khi hết bệnh.
Việc quan trọng là trị bệnh, nhưng cũng có nhiều cách để giảm bớt những đau đớn trong thời gian bị bệnh.
Quý vị có thể duy trì hệ vi sinh vật đa dạng (tập hợp các vi sinh vật sống trong và trên cơ thể) bằng cách ăn uống điều độ, và ra ngoài hít thở khí trời. Đảm bảo chất lượng giấc ngủ, uống đủ nước và giảm các tình trạng viêm nhiễm cũng sẽ rất hữu ích.
Có nghiên cứu cho thấy món súp gà truyền thống có thể giúp làm giảm các tín hiệu miễn dịch ở khớp thần kinh miễn dịch.
Các khoa học gia cũng chỉ ra rằng thiền chánh niệm (mindfulness meditation), liệu pháp trị liệu với nước lạnh (cold water therapy) và tập hít thở có kiểm soát (controlled breathing) có thể thúc đẩy những thay đổi sâu sắc ở tế bào và phân tử, giúp kích hoạt các hệ thống như hệ thần kinh tự trị và thay đổi phản ứng miễn dịch. Những hoạt động này không chỉ giúp kiểm soát cơn đau mà còn góp phần chống viêm, làm giảm mức độ nghiêm trọng và thời gian mắc bệnh.
Trị liệu bằng nhiệt (sử dụng túi chườm hoặc chai nước nóng) có thể giúp giảm đau do làm tăng lưu thông máu. Các loại thuốc giảm đau OTC cũng có thể hữu ích, nhưng hãy hỏi kỹ nếu quý vị đang sử dụng các loại thuốc khác.
Tâm trí quyết định tất cả?
Liệu có phải tâm trí sẽ quyết định mọi thứ? Có một chút!
Vì sao lại là ‘Có một chút’? Nó xuất phát từ một nghiên cứu ủng hộ ý tưởng rằng nếu ta mong đợi liệu pháp tập hít thở, thiền và trị liệu với nước lạnh có hiệu quả, thì nó có thể tạo ra sự khác biệt ở cấp độ tế bào và phân tử. Nhưng hãy luôn nhớ tìm kiếm sự trợ giúp y tế nếu các triệu chứng nghiêm trọng hoặc kéo dài lâu hơn dự kiến. Sức khỏe là trên hết!
Việt Báo biên dịch
Nguồn: “Why does my back get so sore when I’m sick? The connection between immunity and pain” của Joshua Pate và Mark Hutchinson, được đăng trên trang TheConversation.
Send comment
