Hôm nay,  
Khi chính thức trở thành công dân Hoa Kỳ bằng con đường nhập tịch, tân công dân không chỉ được công nhận quyền công dân, mà còn nhận được những món quà kỷ niệm đáng trân quý: quốc kỳ, bản sao của Tuyên Dương Độc Lập và Hiến Pháp, cùng một lá thư chào mừng từ tổng thống đương nhiệm. Trong số này, lá thư có lẽ là thứ ít được để ý nhất vì chỉ là mẫu thư được soạn sẵn, nhưng lại chứa đựng nhiều thông điệp sâu xa về cách một tổng thống nhìn nhận đất nước mà mình điều hành.
Ngày 20 tháng 9 năm 2025, Sở Di trú Hoa Kỳ đã ban hành một bản ghi nhớ nhằm làm rõ Tuyên bố của Tổng thống Trump ngày 19 tháng 9 năm 2025, liên quan đến việc hạn chế nhập cảnh vào Hoa Kỳ đối với một số lao động không di dân diện H-1B. Ngày hôm sau, 21 tháng 9 năm 2025, Nhà Trắng đã công bố tài liệu “Câu hỏi thường gặp về H-1B” nhằm cung cấp hướng dẫn thêm.
Trong những năm qua, các chính phủ phương Tây đang biến việc trục xuất di dân thành chính sách quen thuộc, và đáng lo hơn, thành điều “bình thường mới.” Dưới thời Tổng thống Donald Trump, Hoa Kỳ nhanh chóng mở rộng các biện pháp giam giữ và trục xuất người không có quốc tịch. Chỉ trong vài tháng gần đây, chính quyền Trump đã ký thỏa thuận với nhiều quốc gia thứ ba để gửi những người bị trục xuất tới, ngay cả khi họ không hề có bất kỳ mối liên quan nào với những nơi đó.
Còn nhớ trong chiến dịch tranh cử năm 2024, Trump từng mạnh miệng nói: “Tôi nghĩ khi sinh viên tốt nghiệp đại học nên được cấp thẻ xanh [thường trú nhân tại Hoa Kỳ] cùng với tấm bằng của mình.” Nhưng đến khi quay lại chiếc ghế tổng thống, ông lại khiến nhiều người té ngửa vì nói một đằng, làm một nẻo. Ngày 19 tháng 9, Trump ra lệnh thu tới 100,000 MK đối với mỗi hồ sơ xin cấp visa H-1B mới, diện thị thực mà các công ty công nghệ thường dùng để tuyển dụng sinh viên quốc tế sau khi tốt nghiệp. Hằng năm, chỉ có 85,000 visa H-1B được cấp (bằng cách bốc thăm), còn tổng chi phí xin visa (trước khi có chính sách mới của Trump) chỉ khoảng 2,500 MK.
Tuyên cáo về Thẻ Vàng Trump không đề cập gì đến hạn ngạch hay ngày ưu tiên. Khoản phí 1 triệu Mỹ kim và 2 triệu Mỹ kim dường như chỉ là các khoản phí duyệt xét nhanh cấp tốc. Ngay cả khi các đơn này được duyệt xét ngay lập tức, vẫn tồn tại vấn đề thiếu hạn ngạch thẻ xanh. Điều này ngăn cản việc cấp thẻ xanh theo “đường tắt.” Đương đơn xin Thẻ Vàng không thể chen lên trước.
Trong những tháng qua, chính sách cứng rắn di dân của chính quyền Trump khiến nhiều người dân Mỹ kinh sợ. Trao quyền tuyệt đối cho ICE bắt giữ trục xuất di dân, lập ra những trại giam di dân khổng lồ vô nhân đạo, những quan chức thực thi luật di trú không ngần ngại chứng minh mức độ tàn nhẫn của họ. Đa số người dân Mỹ không hiểu những chính sách kiểu này là đột biến hay đã có nguồn gốc từ trước, bởi vì họ chưa có cái nhìn đầy đủ và toàn diện về lịch sử trục xuất di dân của Hoa Kỳ.
Ngày 29 tháng 8 năm 2025. Phó Chánh văn phòng Bạch Ốc - Miller và Giám đốc Sở Di trú Hoa Kỳ - Joseph Edlow đã cho biết họ không muốn sinh viên quốc tế ở lại và làm việc tại Hoa Kỳ sau khi hoàn thành khóa học. Luật mới được đề xuất có thời gian lấy ý kiến công chúng 30 ngày và dự kiến sẽ chính thức có hiệu lực trước năm học mùa Thu 2026.
Một đoạn video ghi lại sự việc, do Telemundo Nueva Inglaterra thu thập được, cho thấy một bé gái bị bao vây bởi những người dường như là một số nam nhân viên thực thi pháp luật bên ngoài nhà riêng của em ở Leominster, Massachusetts, vào thứ Ba tuần trước. Theo đoạn video, bé gái đang ngồi cạnh một chiếc xe SUV trông giống xe của lực lượng thực thi pháp luật và cầm một chai rượu trong khi bị bao vây bởi một số người đàn ông.
Chính quyền TT Trump đang khôi phục lại các cuộc “kiểm tra cộng đồng xung quanh” nhằm giám sát tất cả những người có thẻ xanh muốn nộp đơn xin quốc tịch Hoa kỳ. Trong các cuộc kiểm tra này, nhân viên Sở di trú có thể phỏng vấn hàng xóm và đồng nghiệp của đương đơn. Những cuộc điều tra này nhằm xác định xem đương đơn có đáp ứng các điều kiện để trở thành công dân Hoa kỳ hay không, bao gồm: có tư cách đạo đức tốt, tuân thủ Hiến pháp Hoa Kỳ và ủng hộ trật tự cũng như hạnh phúc của Hoa kỳ.
Nhiều ký ức về nhiệm kỳ trước của Trump vẫn còn nguyên vẹn: những luận điệu chống di dân gay gắt, hứa hẹn sẽ trục xuất hàng loạt, mở rộng chiến dịch bố ráp trên toàn quốc và huy động cả lực lượng cảnh sát địa phương vào cuộc. Di dân và các công ty, xí nghiệp không thể quên những gì đã xảy ra: Cơ quan Di trú và Hải quan (ICE) liên tục bố ráp, bắt bớ tại các nhà máy thịt, công trường và nông trại. Những cuộc bố ráp thường diễn ra ngay giữa giờ làm việc, gieo rắc bao nỗi kinh hoàng. Đối với di dân, đó là cảnh bị giam giữ, gia đình ly tán, và cuối cùng là bị trục xuất. Đối với các công ty xí nghiệp, đó là bất ngờ bị thiếu người làm, xoay sở không kịp nên có nhiều chỗ phải đóng cửa, ngừng hoạt động.


Kính chào quý vị,

Tôi là Derek Trần, dân biểu đại diện Địa Hạt 45, và thật là một vinh dự lớn lao khi được đứng nơi đây hôm nay, giữa những tiếng nói, những câu chuyện, và những tâm hồn đã góp phần tạo nên diện mạo văn học của cộng đồng người Mỹ gốc Việt trong suốt một phần tư thế kỷ qua.
Hai mươi lăm năm! Một cột mốc bạc! Một cột mốc không chỉ đánh dấu thời gian trôi qua, mà còn ghi nhận sức bền bỉ của một giấc mơ. Hôm nay, chúng ta kỷ niệm 25 năm Giải Viết Về Nước Mỹ của nhật báo Việt Báo.

Khi những người sáng lập giải thưởng này lần đầu tiên ngồi lại bàn thảo, họ đã hiểu một điều rất căn bản rằng: Kinh nghiệm tỵ nạn, hành trình nhập cư, những phức tạp, gian nan, và sự thành công mỹ mãn trong hành trình trở thành người Mỹ gốc Việt – tất cả cần được ghi lại. Một hành trình ý nghĩa không những cần nhân chứng, mà cần cả những người viết để ghi nhận và bảo tồn. Họ không chỉ tạo ra một cuộc thi; họ đã và đang xây dựng một kho lưu trữ. Họ thắp lên một ngọn hải đăng cho thế hệ sau để chuyển hóa tổn thương thành chứng tích, sự im lặng thành lời ca, và cuộc sống lưu vong thành sự hội nhập.

Trong những ngày đầu ấy, văn học Hoa Kỳ thường chưa phản ánh đầy đủ sự phong phú và đa dạng về kinh nghiệm của chúng ta. Giải thưởng Viết Về Nước Mỹ thực sự đã lấp đầy khoảng trống đó bằng sự ghi nhận và khích lệ vô số tác giả, những người đã cầm bút và cùng viết nên một thông điệp mạnh mẽ: “Chúng ta đang hiện diện nơi đây. Trải nghiệm của chúng ta là quan trọng. Và nước Mỹ của chúng ta là thế đó.”


Suốt 25 năm qua, giải thưởng này không chỉ vinh danh tài năng mà dựng nên một cộng đồng và tạo thành một truyền thống.
Những cây bút được tôn vinh hôm nay không chỉ mô tả nước Mỹ; họ định nghĩa nó. Họ mở rộng giới hạn của nước Mỹ, làm phong phú văn hóa của nước Mỹ, và khắc sâu tâm hồn của nước Mỹ. Qua đôi mắt họ, chúng ta nhìn thấy một nước Mỹ tinh tế hơn, nhân ái hơn, và sau cùng, chân thật hơn.

Xin được nhắn gửi đến các tác giả góp mặt từ bao thế hệ để chia sẻ tấm chân tình trên các bài viết, chúng tôi trân trọng cảm ơn sự can đảm của quý vị. Can đảm không chỉ là vượt qua biến cố của lịch sử; can đảm còn là việc ngồi trước trang giấy trắng, đối diện với chính mình, lục lọi ký ức đau thương sâu đậm, và gửi tặng trải nghiệm đó đến tha nhân. Quý vị là những người gìn giữ ký ức tập thể và là những người dẫn đường cho tương lai văn hóa Việt tại Hoa Kỳ.

Với Việt Báo: Xin trân trọng cảm ơn tầm nhìn, tâm huyết, và sự duy trì bền bỉ giải thưởng này suốt một phần tư thế kỷ.
Khi hướng đến 25 năm tới, chúng ta hãy tiếp tục khích lệ thế hệ kế tiếp—những blogger, thi sĩ, tiểu thuyết gia, nhà phê bình, nhà văn trẻ—để họ tìm thấy tiếng nói của chính mình và kể lại sự thật của họ, dù đó là thử thách hay niềm vui. Bởi văn chương không phải là một thứ xa xỉ; đó là sự cần thiết. Đó là cách chúng ta chữa lành, cách chúng ta ghi nhớ, và là cách chúng ta tìm thấy nơi chốn của mình một cách trọn vẹn.

Xin cảm ơn quý vị.

NHẬN TIN QUA EMAIL
Vui lòng nhập địa chỉ email muốn nhận.