Trong gần đây xuất hiện ở Mỹ nhiều hiên tượng xã hội kỳ lạ gắn liền với thời sự địa phương và chỉ sau thời gian ngắn, liền xâm nhập qua Âu châu, trong số đó, có hai hiện tượng liên hệ tới đời sống xã hội khá quan trọng, đáng để ý là Phong trào «XÙ» và Phong trào «QAnon».
Phong trào «xù» hay «Văn hóa XÙ», nói theo cách việt nam, đó là hiện tượng «cancel culture» hay «call-out culture» phát xuất từ Mỹ rồi từ từ lan qua Âu châu trong gần đây, chủ yếu tố cáo công khai để nhằm tẩy chay những cá nhơn hoặc đoàn thể, phe nhóm có hành động hay cung cách không thích hợp. Phong trào Xù hoặc diễn ra trên thực tế xã hội hoặc trên mạng xã hội nhưng đều gây ra nhiều phản ứng sôi nổi và tác động đến đời sống xã hội khá phức tạp.. Từ Mỹ qua Úc, qua Ấn độ, các xứ vùng Vịnh tới Âu châu, «văn hóa xù» (Cancel culture) trở thành một thành ngữ được sử dụng nhiều nhứt trên truyền thông Anh ngữ trong năm 2019. Và Macquarie, Từ diễn có tiếng, đã chọn làm từ tiêu biểu của năm 2019!
Nói «Xù» vì muốn nhắc lại một tiếng lóng quen thuộc của đồng bào vượt biển tới được trại tỵ nạn ở Đông Nam Á thốt lên với đầy vẻ thất vọng khi hồ sơ định cư của mình bị bác, không được quốc gia mình chọn chấp thuận hoặc chưa đủ điều kiện, …
Về ngữ nghĩa
Thành ngữ «cancel culture» được dịch ra nhiều cách khác nhau, theo hoàn cảnh phát biểu, như «văn hóa hủy bỏ», «văn hóa tẩy chay», «văn hóa sỉ nhục công cộng», «văn hóa can thiệp, bắt giữ», «văn hóa tố cáo» hay cả như ở Pháp, có thể là «văn hóa cuồng Macron» (trop macroniste) mô tả một hình thức tẩy chay theo đó người bị công kích bị loại ra khỏi nơi sanh hoạt quen thuộc của mình cả trên thực tế hay chỉ trên mạng, hoặc cả hai. Nghĩa là người có vấn đề bị loại, bị «hủy bỏ».
Từ ngữ «cancel» được dùng vào khoảng năm 2015 và sau đó từ năm 2018, nó được phổ biến rộng ra.
Điều vô cùng thú vị về mặt từ ngữ, là từ «cancel», động từ vốn là tiếng Anh xuất hiện trong ngôn ngữ vào thế kỷ XIV có nghĩa là «hủy bỏ», nhưng đó là xóa một chữ hay một câu, một đoạn văn bằng cách dùng ngòi viết gạch tréo để bỏ. Mà từ «cancel» lại từ tiếng Pháp, động từ «canceller» (viết với 2 chữ l) có trong các từ điển Pháp ở thế kỷ XIX và XX, cũng có nghĩa «hủy bỏ» một tài liệu, một bản viết bằng cách dùng viết gạch bỏ.
Ông Eric Branaa, nhà chánh trị học chuyên về Huê kỳ, lại cho rằng «cancel culture» bắt nguồn từ tấm bích chương «Wanted» quen thuộc ở Huê kỳ xuất hiện từ rất sớm, có lẽ phải từ 400 năm trước, ở Miền Tây để tố cáo một tội phạm đang lẫn trốn trong dân chúng.
Nhưng từ khi có mạng internet, phong trào «cancel culture» được khai triển mạnh như phong trào «MeToo» đã một thời làm cho các ông lên cơn sốt, mất ăn mất ngủ. Các bà mượn nó để tố cáo, nêu tên chỉ mặt kẻ xách nhiễu tình dục hoặc những người ăn hiếp phụ nữ. Ác nhứt là các bà dùng nó để sỉ vả trên mạng kẻ lỡ có một lời nói hay một cử chỉ, bình thường là thân thiện, mà bất ngờ nay bị các bà cho là «dê». Trong những trường hợp này, «văn hóa cancel» chẳng khác gì một thứ tòa án toàn quyền xử phạt «trên thực tế» (de facto) không cần một thủ tục pháp lý, không cần đủ lý do, chỉ cần ý kiến của phe nhóm là đủ. Một thứ tòa án nhân dân của cộng sản Hà nội thời ccrđ và luôn cả hiện nay.
Dĩ nhiên có nhiều người phản đối «phong trào xù» hay «văn hóa xù» vì nó thiếu hẳn tính nghiêm chỉnh. Có không ít người quả quyết thứ văn hóa xù này không thể tồn tại lâu ở Pháp được.
Một nguồn gốc khác
Theo nhà báo Ramirez ở TX, USA, phong trào «cancel culture» có nguồn gốc từ phong trào «Black Twitter», là một thứ «văn hóa thuộc dòng thứ» (sous-culture) trên mạng được phần lớn dân da đen ở Mỹ sử dụng qua mạng xã hội Twitter tập trung về những vấn đề liên quan đến quyền lợi của cộng đồng đen.
Vậy ý nghĩa thật sự của «văn hóa xù» ở đâu? Lúc đầu, thành ngữ ấy được dùng như một cách nói giỡn chơi trong nhóm bạn. Là một từ mới nên được ưa thích.
Sau đó, lần lần «văn hóa xù» lưu hành trên mạng Twitter để tố cáo người nào phát biểu quan điểm hoặc có lời nói mang tính kỳ thị chủng tộc hoặc kỳ thị nam/nữ, hay bài ngoại, khinh người. Chuyện làm ai cũng sợ là lợi dụng văn hóa xù, người ta lục tìm những twitter cũ từ lâu và đem ra sử dụng như mới nhằm vào những kẻ cần hạ bệ cho mục tiêu riêng của mình. Nó đúng là thứ «pháp lý xã hội»!
Từ đây, «văn hóa xù» hoàn toàn không còn tính văn hóa nữa mà trở thành một thứ bạo ngược xã hội lại nhơn danh cho một «thế giới tốt đẹp».
Nhưng phong trào «văn hóa xù» sau cùng có lẽ chỉ có nghĩa, có cơ sở một thành ngữ thời đại là xuất hiện trong những cuộc tranh đấu bảo vệ công bình xã hội, phong trào phụ nữ bảo vệ nữ quyền đúng nghĩa của nó, hay cả phong trào đòi quyền tự do luyến ái (LGBT), …
Phong trào QAnon
Có ngay định nghĩa, theo trên Twitter, đó là một tổ chức âm mưu ủng hộ Trump. Những người trong tổ chức này tin TT. Trump đang bí mật hoạt động chống lại một hệ thống ấu dâm gồm những người ưu tú trên thế giới.
QAnon còn tin ông Trump đang ở giữa một cuộc chiến trong Kinh thánh chống lại một "Deep State", đội quỉ Satan gồm những kẻ buôn bán tình dục trẻ em, ăn thịt trẻ em mà các thành viên nổi bật của đảng Dân chủ là thủ phạm,... Những người ủng hộ lý thuyết này tin rằng một ngày nào đó "cơn bão" sẽ đến và Trump, với sự giúp đỡ của một quan chức quân sự cấp cao ẩn danh được gọi là "Q," sẽ truy bắt các thành viên của băng đảng này, bắt giữ họ, và điều này dĩ nhiên sẽ làm được.
QAnon cho biết có một nội gián cấp cao của chánh phủ đang tiết lộ thông tin tình báo theo đó trong tương lai sẽ có một biến cố lớn xảy ra liên quan đến những kẻ thù truyền thống của đảng Cộng hòa như những nhơn vật cực kỳ quan trọng này: Hillary Clinton, John Podesta, Barack Obama,.... Một bản tin của QAnon nói cụ thể hơn:
«...nó bắt đầu vào tháng 10 năm 2017. Và qua ngày hôm sau, vào ngày 30 tháng 10, Hillary Clinton sẽ bị bắt và Lực lượng Vệ binh Quốc gia sẽ được kích hoạt, bởi vì rất nhiều người sẽ nổi loạn trên đường phố vì Hillary Clinton sắp bị bắt và hộ chiếu của bà ấy, đã bị thu giữ, bà sẽ không được phép rời khỏi nước Mỹ».
Mà thật ra, rõ ràng là không hề có chuyện đó xảy ra.»
Nếu hỏi QAnon lớn đến mức nào? Rất khó nói chính xác QAnon đã phát triển bao nhiêu. Một báo cáo ngày 10 tháng 8 trên NBC News cho biết các nhóm QAnon là lớn nhất trên Facebook có tổng cộng hơn 3 triệu người theo dõi.
Nhưng có lẽ quan trọng hơn là QAnon đang bắt đầu được chấp nhận chánh thức trong đảng Cộng hòa. Những người ủng hộ QAnon cũng đã bắt đầu tham gia các chiến dịch tranh cử vào các chức vụ chánh trị. Marjorie Taylor Greene, chẳng hạn, đã giành chiến thắng trong một cuộc bỏ phiếu sơ bộ ở Georgia và có thể sớm trở thành thành viên đầu tiên Quốc hội và công khai ủng hộ QAnon.
Theo Alex Kaplan, một nhà nghiên cứu của Media Matters, năm nay, có hơn 70 ứng cử viên hiện tại hoặc cựu ứng cử viên Quốc hội đã ủng hộ QAnon. Đại đa số các ứng cử viên này thuộc đảng Cộng hòa (72), một người theo chủ nghĩa Tự do và hai người theo Đảng Dân chủ.
Tại sao gọi là QAnon? Đó là những tuyên bố, phần lớn bắt nguồn từ các bài đăng ẩn danh trên bản tin internet của một người hoặc nhiều người, được gọi là “Q” (QAnon). “Anon” cũng là một thuật ngữ mô tả chung về một người đăng internet ẩn danh.
Q là ai? Danh tánh của Q không được công khai. Vì tác giả của những bài viết này là ẩn danh, nên có thể Q là nhiều người.
Người ta chỉ biết một bản tin năm 2018 trên NBC News ghi nhận có ba người phổ biến lý thuyết QAnon: một người phát trực tiếp trên YouTube tên là Tracy Diaz và hai quản trị viên 4Chan, Paul Furber.
Những người ủng hộ thuyết âm mưu này lại tin rằng “Q” là một sĩ quan quân đội cấp cao, hay một quan chức chánh phủ hoặc thành viên của chánh quyền Trump với “giấy chứng nhận an ninh cấp Q”.
Có giả thuyết hiện nay đang phổ biến trong cộng đồng nói Q là một người nào đó trong chánh quyền của Trump, một nhơn vật kiểu Michael Flynn hoặc, biết đâu đó chính là Trump?
Một giả thuyết khác cho rằng Q trên thực tế là “một nhân vật tình báo quân sự trong bóng tối đã tuyển dụng Trump cho chức vụ tổng thống”!
Nhưng FBI lại cho rằng QAnon là một mối nguy hiểm có tiềm năng khủng bố. Một nhơn viên cũ của FBI trả lời Đài MSNBC năm 2018 cho rằng QAnon là một phong trào nguy hiểm vì có đủ tất cả những yếu tố có thể làm bùng phát một cuộc nổi dậy, xách động bạo loạn, cả có thể đưa đến một cuộc nổi loạn chánh trị.
Nên hôm 21 tháng 7 vừa qua, Twitter thông báo đã hủy bỏ hơn 7000 tài khoản liên hệ với phong trào QAnon và đồng thời cũng tìm cách giới hạn không cho lưu hành nhiều lý thuyết âm mưu bằng cách áp dụng những điều khoản bảo vệ đời sống thực tế.
Từ nay mạng xã hội cho rằng phong trào QAnon là một nổ lực phối hợp nhằm gây tác hại xã hội. Sanh ra từ internet, truyền bá qua những người ủng hộ Trump, phong trào QAnon xâm nhập từ từ thẳng vào đời sống chánh trị Mỹ.
Donald Trump sẽ là mục tiêu của «deep state» vì ông muốn «trả quyền hành lại cho nhơn dân» và phá vỡ tổ chức tội phạm quốc tế buôn bán trẻ con và ấu dâm. Trong bộ máy đầu não của tổ chức này, đã kiểm soát nước Mỹ và truyền thông từ nhiều thập kỷ nay, người ta thấy có Clinton, Obama, gia đình Rothschild, tỷ phú George Soros, những minh tinh của Hollywood và nhiều người khác thuộc giới uu tú của thế giới.
Nguyễn thị Cỏ May
Send comment
