Mười tháng chiến tranh ròng rã và đẫm máu đã phản tác dụng. Đây được coi là sai lầm chiến lược lớn của Nga. (Nguồn: pixabay.com)
Tháng 2 năm ngoái, khi Vladimir Putin xua quân vào Ukraine, một trong những lý do mà ông sử dụng là để đảm bảo tình trạng trung lập của Ukraine và ngăn chính phủ nước này ‘làm thân’ với phương Tây. Dù vẫn có rất nhiều những lý do khác đằng sau cuộc chiến này, nhưng Putin từ lâu đã bày tỏ mối lo ngại về khả năng Ukraine muốn hợp tác quân sự chặt chẽ hơn với NATO, với mục tiêu cuối cùng là gia nhập liên minh. “Chiến dịch quân sự đặc biệt” là nhằm ngăn chặn điều này.
Tuy nhiên, mười tháng chiến tranh ròng rã và đẫm máu lại phản tác dụng. Hiện nay, quân lính NATO hiện diện ở Ukraine nhiều hơn bao giờ hết. Hỗ trợ quân sự tính riêng từ Washington – từ thiết bị y tế cho đến đào tạo và vũ khí tiên tiến – đã vượt quá 20 tỷ đô la (16.8 tỷ bảng Anh).
Điều này – cùng với việc Nga không thể lật đổ chính phủ Ukraine ngay từ những ngày đầu của cuộc chiến – được nhiều người coi là sai lầm chiến lược lớn của Nga. Putin đã đánh giá quá cao mức độ đồng lòng của dân Nga so với người dân Ukraine, và quá xem nhẹ sức mạnh của bản sắc dân tộc Ukraine. Nhưng chiến tranh đã có ảnh hưởng ra sao đến thái độ của những người Ukraine bình thường đối với sự trung lập và NATO?
Một nhóm nghiên cứu, bao gồm Kristin M Bakke (Giáo sư Khoa học Chính trị và Quan hệ Quốc tế, UCL), Gerard Toal (Giáo sư Chính phủ và Quan hệ Quốc tế, Virginia Tech), John O'Loughlin (Giáo sư Địa lý, Đại học Colorado Boulder) và Kit Rickard (thực hiện nghiên cứu tại UNU-WIDER, UCL), đã tiến hành hai cuộc khảo sát ý kiến dư luận ở Ukraine trước và sau cuộc xâm lược.
Dữ liệu khảo sát theo dõi thái độ của cùng một người trước và sau cuộc xâm lược cho thấy rằng những người Ukraine trước đây nghĩ rằng tương lai của họ hướng về Nga nay lại ngày càng hướng về phương Tây. Còn những người Ukraine trước đây ủng hộ sự trung lập nay cũng chẳng còn muốn theo trường phái trung dung nữa. Sự ủng hộ Ukraine trở thành thành viên NATO đang ở mức cao nhất mọi thời đại. Những khuynh hướng này đặc biệt rõ ràng ở giới trẻ.
Trong năm 2019-2020, nhóm nghiên cứu đã tiến hành một loạt các cuộc khảo sát dư luận mang tính đại diện quốc gia trên một số bang ở vùng “gần ngoại biên” của Nga. Nghĩ rằng chính phủ Nga từ lâu đã sử dụng các cơ chế quyền lực mềm (chẳng hạn như truyền thông xã hội và truyền hình thân Nga, nhà thờ và xã hội dân sự) để cố gắng thuyết phục công dân ở các bang này rằng họ là một phần của “thế giới Nga,” nhóm nghiên cứu muốn đánh giá các định hướng địa lý chính trị của thường dân.
Khi lập ra dự án vào năm 2017, nhóm đã lên kế hoạch thực hiện hai vòng khảo sát để lập biểu đồ xem những thay đổi địa lý chính trị có ảnh hưởng đến quan điểm của mọi người theo thời gian hay không, và ảnh hưởng như thế nào. Với sự hợp tác của Viện Xã Hội Học Quốc Tế Kyiv (Kyiv International Institute of Sociology), nhóm nghiên cứu đã tiến hành cuộc khảo sát đầu tiên ở Ukraine vào tháng 12 năm 2019 (do US National Science Foundation tài trợ), và cuộc khảo sát tiếp theo vào tháng 10 năm 2022 (do Norwegian Research Council tài trợ).
Vì chiến tranh, cuộc khảo sát thứ hai được thực hiện qua điện thoại thay vì trực tiếp. Nhóm nghiên cứu đã phỏng vấn lại gần 20% số người được phỏng vấn trong cuộc phỏng vấn đầu tiên năm 2019. Để lấy mẫu đại diện năm 2022, nhóm sử dụng phương pháp lấy mẫu ngẫu nhiên để bổ sung thêm.
Thu thập ý kiến dư luận là việc đặc biệt khó khăn trong một môi trường đang xảy ra giao tranh. Dù các cuộc khảo sát mang đến cơ hội duy nhất để phân tích xem cuộc chiến của Nga ở Ukraine đã thay đổi dư luận như thế nào, nhưng có ít nhất hai thách thức cần thận trọng.
Đầu tiên, 20% số người được khảo sát lại có thể khác so với 80% số người không tham gia khảo sát lại. Trong 80% đó, có khả năng có những người đã bị buộc phải lưu lạc, còn ở Ukraine hoặc đã sang nước khác. Tương tự, nhiều người được phỏng vấn vào năm 2019 có thể đã gia nhập quân đội Ukraine, nên sẽ không thể tham gia cuộc khảo sát năm 2022. Do đó, những người tham gia khảo sát lại vào năm 2022 là những người ít bị ảnh hưởng bởi chiến tranh hơn – nên họ có thể có quan điểm khác với những người bị ảnh hưởng nhiều nhất.
Thứ hai, cũng cần lưu ý những ý kiến mà người ta đưa ra trong thời chiến, khi hiệu ứng “vì quốc kỳ” (rally around the flag) đang rất mạnh mẽ bởi mong muốn bày tỏ thái độ yêu nước của mọi người.
Cuộc chiến của Putin đã phản tác dụng
Cho dù xem xét những người trả lời đã được khảo sát lại hay toàn bộ mẫu, nhóm nghiên cứu đều thấy được khuynh hướng rõ ràng là mọi người đều hướng về phương Tây trong khoảng thời gian từ tháng 12 năm 2019 đến tháng 10 năm 2022. Trong cả hai cuộc khảo sát, nhóm nghiên cứu đã yêu cầu những người tham gia khảo sát cho biết quốc gia của họ nên ở vị trí nào, xét theo một thang điểm mười, giữa phương Tây và Nga.
Kết quả cho thấy rằng tác dụng của cuộc xâm lược của Nga đã khuyến khích người Ukraine quay sang phương Tây. Chiến tranh tàn bạo với các tội ác đẫm máu – nhắm mục tiêu vào thường dân và cơ sở hạ tầng dân sự, trẻ em bị buộc phải chuyển đến Nga và di cư hàng loạt – có lẽ không có gì ngạc nhiên khi rất ít người chọn hướng về Nga.
Khuynh hướng này đặc biệt rõ ràng đối với những người từ 18 đến 30 tuổi, trong đó gần 47% cho rằng Ukraine nên hướng về phương Tây, so với chỉ 3% cho rằng nên hướng về Nga.
Đối với vấn đề NATO và tính trung lập, cũng có một sự thay đổi tương tự. Trong nhiều năm, tỷ lệ người Ukraine ủng hộ việc Ukraine trở thành thành viên NATO là 30-40%, cuộc khảo sát năm 2019 cho thấy tỷ lệ ủng hộ gia nhập liên minh là khoảng 44%. Nhưng trong cuộc khảo sát vào tháng 10 năm 2022, tám tháng sau cuộc xâm lược, tỷ lệ ủng hộ lên tới 77%.
Sự ủng hộ đặc biệt cao ở những người trẻ tuổi trong năm 2022 – hơn 70% số người trong độ tuổi từ 18 đến 30 tham gia khảo sát không đồng ý với tuyên bố rằng “điều tốt nhất cho an ninh của đất nước chúng ta là trung lập và tránh xa các liên minh quân sự.”
Cuộc xâm lược Ukraine đã trở thành một thất bại quân sự đối với Nga. Nó cũng đẩy nhanh quá trình mà nó vốn mang sứ mệnh phải ngăn chặn: cái bắt tay của Ukraine với các thể chế Châu Âu-Đại Tây Dương – đặc biệt là NATO. Khi quyết định tấn công một quốc gia mà phần lớn người dân đều mong muốn được ở thế trung lập và mang hoài nghi đối với NATO, Putin đã phá hư thế cờ này, khiến họ muốn hướng về phương Tây hơn bao giờ hết.
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “Putin’s plan to stop Ukraine turning to the west has failed – our survey shows support for Nato is at an all-time high” của Kristin M Bakke, Gerard Toal, John O’Loughlin và Kit Rickard, được đăng trên trang TheConversation.
Gửi ý kiến của bạn
