Tùy bút bóng đá
Như nhiều người mê bóng đá đã biết, giải WORLD CUP NỮ lần thứ 9 sẽ diễn ra tại hai quốc gia New Zealand và Australia từ ngày 20 tháng 7 cho đến ngày 20 tháng 8 năm nay. Giải World Cup kỳ này sẽ có sự tham dự lần đầu tiên của đội bóng nữ đến từ xứ sở con rồng cháu tiên mang tên Việt Nam. Và cũng rất ngẫu nhiên, đội Việt Nam sẽ đứng chung bảng với đội tuyển Mỹ cùng với hai cường quốc bóng đá khác là Hòa Lan và Bồ Đào Nha. Bất kể tầm vóc quá lớn của đội Mỹ với 4 lần vô địch giải World Cup Nữ và bất kể đội tân binh VN còn quá non nớt so với 2 đội bóng châu Âu cùng bảng – nói gì đến đội Mỹ - nhưng cảm thức quốc gia vẫn bộc lộ vô cùng mạnh mẽ trong các trận so tài thể thao quốc tế giữa những người hâm mộ ở từng nước.
Như nhiều người mê bóng đá đã biết, giải WORLD CUP NỮ lần thứ 9 sẽ diễn ra tại hai quốc gia New Zealand và Australia từ ngày 20 tháng 7 cho đến ngày 20 tháng 8 năm nay. Giải World Cup kỳ này sẽ có sự tham dự lần đầu tiên của đội bóng nữ đến từ xứ sở con rồng cháu tiên mang tên Việt Nam. Và cũng rất ngẫu nhiên, đội Việt Nam sẽ đứng chung bảng với đội tuyển Mỹ cùng với hai cường quốc bóng đá khác là Hòa Lan và Bồ Đào Nha. Bất kể tầm vóc quá lớn của đội Mỹ với 4 lần vô địch giải World Cup Nữ và bất kể đội tân binh VN còn quá non nớt so với 2 đội bóng châu Âu cùng bảng – nói gì đến đội Mỹ - nhưng cảm thức quốc gia vẫn bộc lộ vô cùng mạnh mẽ trong các trận so tài thể thao quốc tế giữa những người hâm mộ ở từng nước.
Ngày 22-7-2023 sẽ diễn ra trận đấu giữa hai đội tuyển nữ Mỹ và Việt Nam, và cũng là trận đầu tiên của đội bóng nữ VN trên một đấu trường quốc tế tầm cỡ vào hạng nhất. Tuy chỉ là trận đấu vòng bảng, nhưng tính tranh đua vẫn quyết liệt không kém và vì vậy, “cảm thức quốc gia” cũng vẫn sẽ “sục sôi” không kém.
Những trùng hợp ngẫu nhiên này nhắc tôi nhớ kỳ World Cup nữ năm 2011. Nhân trận chung kết giải diễn ra giữa đội Mỹ sừng sỏ và đội châu Á Nhật Bản, tôi có một bài viết mang nặng “cảm thức quốc gia Mỹ và Á châu” mang tên: MÀY ỦNG HỘ ĐỘI NÀO?
12 năm trước, tôi đã tưởng tượng ra một kịch bản một trận so tài thể thao giữa đội tuyển nữ Mỹ và đội tuyển nữ VN và đặt vấn đề liên quan cái gọi là cảm thức quốc gia nơi những người Việt mang quốc tịch Hoa Kỳ. Cho đến hôm nay, kịch bản ấy đã thành sự thật. Câu chuyện giả tưởng năm xưa không còn là giả tưởng nữa. Và vấn đề mấu chốt nêu lên trong bài 12 năm trước, nay tính thời sự vẫn còn nguyên vẹn như chưa từng có thời gian 12 năm cách biệt.
Vậy, xin được trích lại đoạn chính yếu nhất cho câu hỏi: MÀY ỦNG HỘ ĐỘI NÀO?
Ở trận đấu chung kết giải vô địch World Cup nữ diễn ra ở nước Đức vào chủ nhật này, cả nước Mỹ sẽ chứng kiến cuộc “hội ngộ” thật kỳ thú của hai thế hệ cầu thủ đem danh dự về cho nước Mỹ. Các cô gái Huy Chương Vàng 1999 Foudy, Chastain, Hamm, Scurry, Lilly và cựu HLV DiCicco đều là những bình luận viên của đài truyền hình chuyên về thể thao ESPN, họ sẽ có mặt tại thành phố Frankfurt của Đức và sẽ có cơ hội vinh danh đàn em của mình cho cả thế giới cùng nghe. Những Wambach, Solo, Rapinoe, Cheney . . . chắc chắn sẽ cố gắng hết sức để chiếm một chỗ trong lịch sử trước một đối thủ không đáng sợ lắm là Nhật Bản. Và không thể quên những cô gái 11 tuổi, 12 tuổi mê đá bóng hôm nay đang chăm chú theo dõi trận đấu ở bất cứ nơi đâu với niềm hy vọng đang nhen nhúm trong lòng: 8 năm nữa, 12 năm nữa họ sẽ là những người góp sức đưa lá cờ tổ quốc tung bay giữa bầu trời thế giới.
Đó là một kịch bản vui, có hậu, làm sung sướng lòng người. Thắng hay thua của đội Mỹ vào ngày chủ nhật này, thì nước Mỹ cũng đã hưởng được những khỏanh khắc không bao giờ họ quên được mỗi khi ngồi xem giải World Cup trong tương lai. Tất nhiên – lại tất nhiên – trong đó có tôi, một người Việt Nam bỏ nước ra đi tị nạn chính trị và đã chọn nước Mỹ làm quê hương thứ hai.
Trong lúc vẫn còn gậm nhấm niềm vui quý báu của kịch bản thứ nhất, có thật và tuyệt vời, thì cái đầu óc già nua mụ mẫm của tôi lại hình dung ra một kịch bản thứ hai, một kịch bản tưởng tượng.
Kịch bản tưởng tượng này diễn ra như thế nào?
Bởi vì đội sẽ vào đá trận tranh chức vô địch với nước Mỹ sẽ là đội Nhật Bản, một dân tộc châu Á như người Việt mình, có thể hình và thể lực thường được xem là thua kém so với người phương Tây, trong đó có người Mỹ. Nhưng ở trận quyết liệt với đội Thụy Điển vừa rồi, họ đã chứng tỏ rằng thể lực thể hình châu Á không hề là một sự bất lợi. Thêm nữa, với sự thông minh và kỹ thuật khống chế bóng, họ có thể bù đắp cho sự thua kém bẩm sinh ấy, nếu quả thật đó là sự thua kém. Chiến thắng 3-1 của đội Nhật Bản trước đội bóng sừng sỏ Thụy Điển chứa đựng lý lẽ thật hùng hồn cho nhận định ấy.
Kịch bản tưởng tượng trong đầu tôi đã thay thế đội Nhật Bản bằng đội bóng nữ . . . Việt Nam.
Nếu đội Nhật Bản có một trình độ đá bóng tầm cỡ như vậy, thì ngày nào đó trong tương lai, các quốc gia châu Á khác cũng có thể đạt tới trình độ ấy. Sao lại không? Đội bóng nữ Trung quốc chẳng đã từng vào đá chung kết với đội Mỹ từ năm 1999 đó sao?
Việt Nam mình lúc nào cũng tự hào là cần cù, thông minh, chẳng lẽ cứ lép vế hòai so với người Nhật, người Tàu sao! Hy vọng rồi cũng sẽ có ngày nở mày nở mặt ấy!
Trí tưởng tượng thì không có giới hạn, thế nên, dù cái ngày người Việt mình có những cầu thủ mang đẳng cấp thế giới vẫn chưa đến, nhưng tôi vẫn không thể ngăn nổi mình không . . . tưởng tượng đội bóng nữ Việt Nam sẽ thi đấu với đội bóng nữ Mỹ vào ngày chủ nhật 17 tháng 7 tới đây tại Frankfurt, Đức.
Bi kịch bắt đầu từ đây. Chẳng phải với những cầu thủ trên sân, mà là đối với tôi – với tư cách người xem – và những người cùng cảnh ngộ như tôi. Hãy lại dùng một cảnh nhỏ trong kịch bản có thật ở trên. Cả nhà quây quần xem trận thi đấu giữa Mỹ và Việt, và cũng có sự hiện diện của anh chàng Mỹ đại diện hãng sửa nhà nói trên. Anh chàng Mỹ hẳn sẽ lại có cùng câu hỏi: Mày ủng hộ đội nào?
Nhưng câu trả lời sẽ không dễ dàng chút nào, nhất là với tôi. Với hai đứa con gái của tôi, vốn sinh ra tại Mỹ, sinh sống cả cuộc đời ở Mỹ, quen thuộc với lá cờ Mỹ, quốc ca quốc thiều Mỹ, nên câu trả lời có thể dễ dàng hơn chút đỉnh. Tôi nói rằng “có thể dễ dàng hơn chút đỉnh” là so với cảnh ngộ của tôi thôi, chứ với chúng nó, câu trả lời chưa chắc đã dễ dàng, vì chúng cũng đã từng được dậy dỗ chúng là người Việt Nam trước khi là người Mỹ, đã từng leo lên trước cửa nhà treo lên hai lá cờ Việt (Cờ vàng ba sọc đỏ) và Mỹ mỗi dịp lễ lậy lớn (dù là lễ của Mỹ), đã từng về thăm căn nhà tổ tiên ở Việt Nam, đã từng sờ, cảm, nghe, thấy Việt Nam, đã từng khoanh tay cúi đầu chào Nội chào Ngọai, chào cô chào chú, chào dì chào mợ , đã từng biết để dành tiền giúp đỡ những anh chị em họ nghèo khổ của mình, v.v...
Và vì chỉ là kịch bản tưởng tượng, nên tôi tha cho mình (và cả các con của tôi) cái hình phạt phải động não tìm cho ra câu trả lời dứt khóat: Mày ủng hộ đội nào?
Nhưng trí tưởng tượng của tôi , nếu chỉ dừng lại ở đó thôi, thì cũng chưa có gì đáng... phàn nàn.
Trước mỗi trận đấu, luôn luôn có những người trong ban tổ chức trương lá cờ thật to của hai nước thi đấu đi trước dàn cầu thủ của hai đội. Rồi tới nghi thức thượng cờ và quốc thiều trổi lên.
Ngày 17 tháng 7 năm 2011, trận đấu chung kết giải vô địch bóng tròn thế giới nữ giữa hai đội bóng Mỹ và . . . Việt Nam đã đặt bao con người Việt (sinh sống ở hải ngọai) vào một tình huống mà chắc chắn chưa hề có ai đã từng trải qua.
Tôi nhắm mắt lại, không dám tưởng tượng tiếp. Nhưng như một cuốn phim, những tình tiết phải thứ tự xẩy ra như nó đã xẩy ra. Tôi thấy lá cờ Việt Nam . . . “trong nước” đi trước. Rồi những nữ cầu thủ xinh đẹp theo sau. Tuổi của họ còn rất trẻ, từ 20 đến 30, cái lứa tuổi sung sức nhất của môn thể thao đòi hỏi thể lực bền bỉ này. Khi cuộc chiến tranh chấm dứt vào tháng 4 năm 1975, chưa có ai trong số họ được sinh ra. Cha mẹ của họ có thể là người thuộc miền Nam hay miền Bắc, có thể đã từng là bộ đội hoặc quân nhân quân đội VNCH. Khuôn mặt người nào cũng căng thẳng, vì họ biết mình đang đối đầu với nhiệm vụ to lớn mà cả nước trông vào: bảo vệ màu cờ sắc áo Việt Nam trên bầu trời thế giới. Rồi khi lá cờ và quốc thiều (tất nhiên là trong nước – lại tất nhiên) trổi lên, tất cả để tay trên ngực, miệng lẩm nhẩm hát theo, mắt hướng về lá quốc kỳ phấp phới, với sự thành khẩn thiêng liêng như những cầu thủ của bất cứ quốc gia nào trong tình huống tương tự. Giữa mớ bòng bong trong cái đầu chật ních quá khứ của mình, tôi vẫn còn nhận ra được rằng, không như tôi, không như các con tôi, những người trẻ tuổi Việt Nam xinh đẹp này chỉ biết có một lá cờ mà họ gọi là lá cờ tổ quốc. Và họ đã từng nhiều lần tự hào được đứng dưới lá cờ đó, được thi đấu tranh tài để bảo vệ danh dự lá cờ đó, và biết bao lần sau những chiến thắng, họ đã quấn quanh người lá cờ đó chạy vòng quanh vận động trường để chào khán giả. Với những người trẻ sinh sống ở Việt Nam, rất đơn giản, lá cờ hiện nay biểu trưng cho tổ quốc, cho đất nước, chứ nó không hề biểu trưng cho một chế độ độc tài, khát máu, phạm tội ác với nhân dân nào, dù thực sự, chế độ cộng sản hiện nay ở trong nước là chế độ đang bị chính người dân trong nước lên án.
Theo tôi biết, nhiều người Việt chống cộng ở hải ngọai không chia sẻ cách nhìn đó với lá cờ trong nước hiện nay. Trước mặt tôi, những cầu thủ người Việt Nam, nhỏ thể hình, nhỏ thể lực như tôi, nhưng bên trong hình hài ấy vẫn là dòng máu Việt quen thuộc, mà do nguồn gốc tổ tiên từ mẹ Âu Cơ đẻ ra trăm trứng nở trăm con tạo nên nòi giống Việt nên chúng ta gọi nhau là đồng bào. Liệu có thể chỉ vì họ đứng nghiêm trang chào kính lá cờ – mà tôi ghét bỏ ấy – nên tôi không còn coi họ là đồng bào, nên tôi không vỗ tay reo hò cổ võ mỗi khi họ chuyền xuống những đường bóng thật đẹp gây nguy hiểm cho khung thành đối phương, nên tôi sảng khóai hết lòng cổ vũ cho đội Mỹ là đội đại diện cho quê hương thứ hai của tôi, nơi tôi sinh con đẻ cái và tạo nên một mái gia đình của riêng mình?
Quả là một bi kịch... đáng sợ.
Đã từ bao giờ mà người ta cứ nhập nhằng giữa một nhúm người của chế độ cầm quyền và đại đa số nhân dân? giữa cái nhất thời, tạm bợ của những chế độ cầm quyền (cộng sản và quốc gia), đến rồi đi, đi rồi đến với sự vĩnh bền trường cửu của nhân dân, của giống nòi, của dân tộc?
Cũng may đó chỉ là sự tưởng tượng, nên tôi lại quên ngay cái . . . bi kịch tưởng tượng này và háo hức mong cho ngày chủ nhật đến nhanh, để được xem cuộc thư hùng giữa những người đẹp Mỹ và Nhật Bản.
Tưởng tượng với động não làm gì cho thêm rách việc!
TÁI BÚT (Lại Tái Bút):
Lẽ ra, Ghi Chép này chấm dứt ở đây. Nhưng trong lúc google bài viết của mình cho nhanh, tôi lại được dịp đọc lại một đoạn tái bút sau khi trang mạng Da Màu đăng tải bài viết của mình. Cũng để cho “rộng đường dư luận”, tôi trích lại ở đây một phần của đoạn tái bút ấy:
Tái Bút: “Mày Ủng Hộ Đội Nào” (20.07.2011)
Tái Bút: “Mày Ủng Hộ Đội Nào” (20.07.2011)
Khi đưa ra kịch bản “mày ủng hộ đội nào?” tôi chỉ muốn mượn trận chung kết Mỹ-Nhật , để đặt chính mình và người đọc (Việt sinh sống ở Mỹ ) vào một tình huống mà chắc chắn sẽ không bao giờ xẩy ra, ít nhất là trong vài thập niên trước mắt. Đội tuyển bóng tròn nữ Việt Nam sẽ vào đá trận chung kết với đội tuyển hai lần vô địch thế giới Hoa Kỳ ư? Có nằm mơ cũng không dám thấy. Chẳng phải vì người Việt, với tư cách một nòi giống, thua kém gì các chủng tộc khác, nhất là khi so sánh với người Nhật, Đại Hàn, hay Trung Hoa. Mà vì những nguyên nhân, không cần nói ra ai cũng biết.
Một người bạn Petrus Ký năm xưa (học sau tôi vài lớp), viết cho tôi:
“Em đồng ý hoàn toàn với anh về quan điểm của anh. Bản thân em đã trải qua những kinh nghiệm thật như anh tưởng tượng. Ngoài giờ kiếm cơm, em có tham gia huấn luyện nhu đạo cho đội tuyển thiếu niên tiểu bang và 2 thằng con em đều vào đội tuyển nhu đạo của . . . [xin phép được bỏ lửng địa danh để bảo vệ sự riêng tư của người viết thư này] . Tại những giải tranh tài Á Châu Thái Bình Dương, em cũng có dịp gặp gỡ các em lực sĩ, các huấn luyện viên từ VN. Giống như anh nói, trái tim và khối óc của mình có lúc bị confused. Một điều em nhận ra rất rõ là ở VN không có thể thao thuần túy. Chính phủ họ nuôi gà nòi đi đá độ, các em, các huấn luyện viên chỉ là những con cờ trong cái bối cảnh chính trị nhằm chứng minh cái xã hội VN là ưu việt, những thành tích họ đạt được sẽ được nhân rộng và sẽ được hiểu là nhờ vào chính sách đúng đắn của Đảng và nhà nước mà các kết quả ấy mới hiện hữu. Điều này thì đã được ông chủ tịch ủy ban Olympic VN Hoàng Vĩnh Giang, ông chủ tịch Tổng Cuộc Bóng Đá VN VFF xác định nhiều lần thể thao là một mặt trận chính trị của đảng và nhà nước. Em cũng cảm được cái trân trọng mà các em đó có với lá cờ đỏ sao vàng. Trong các đội thể thao VN, các vị trí như trưởng phái đoàn thì do các cán bộ của sở thể dục thể thao nắm giữ, họ lo phần chính trị, còn các phần vụ chuyên môn thì họ để cho người khác lo. Các em ở VN đã từng tâm sự với em về những chuyện nhũng nhiễu quyền hành, phân biệt đối xử giữa 2 miền Nam Bắc. Nhưng nếu mình sống trong cái guồng máy đó thì có lẽ mình cũng phải chịu vậy và hành xử như vậy thôi. Có sự chọn lựa nào khác không?
Hiểu để thương cho dân tộc mình, cho con người VN”.
Như vậy thì tôi tưởng tượng ra cái kịch bản không bao giờ trở thành sự thật này để làm gì?
Như anh bạn tôi đã viết ở trên: “Hiểu để thương cho dân tộc mình, cho con người VN.” Quả thật, đọc câu này, lòng tôi chùng lại.
Trông người lại nghĩ đến ta.
Liệu những người Nhật sống tại Mỹ có phải ở trong một tình huống khó xử giống như người Việt sinh sống tại Mỹ trong kịch bản của trận chung kết Mỹ-Việt mà tôi tưởng tượng ra không? Tôi tin rằng không. Tôi tin rằng hầu hết người Nhật ở Mỹ sẽ dễ dàng trả lời câu “Mày ủng hộ đội nào?” Tôi tin rằng họ sẽ rất thoải mái giương lá cờ mặt trời đỏ cổ võ cho đội nhà. Và buổi chiều ngày chủ nhật 17 tháng 7 vừa qua, ngay trên những thành phố nước Mỹ, tôi tưởng tượng nhiều gia đình người Nhật đã tổ chức ăn mừng chức vô địch thế giới về bóng tròn nữ lần đầu tiên thuộc về một quốc gia châu Á, và tất nhiên, Nhật là quốc gia xứng đáng nhất để nhận lãnh vinh dự đó.
Với người Mỹ gốc Nhật, nước Mỹ không phải là đất nước đã cưu mang họ như nước Mỹ làm với với người Mỹ gốc Việt, họ không đối kháng với chính quyền nước họ như người Mỹ gốc Việt, và nhất là họ không hề có những hệ lụy lưu cửu của cuộc chiến tranh ý thức hệ mà người Mỹ gốc Việt phải đương đầu.
Như người bạn Petrus Ký của tôi đã viết: “Hiểu để thương cho dân tộc mình, cho con người VN…”
Vì thế, kịch bản tưởng tượng trận chung kết giải vô địch bóng đá thế giới Mỹ-Việt ra đời từ một sự liên tưởng, trông người lại ngẫm đến ta. Nó cũng là kết quả của những trăn trở của một tâm hồn, sống tha hương xứ người mà lòng cứ vọng hướng về mảnh đất mình đã bỏ ra đi.
Trận đấu chung kết World Cup Nữ 2011, trận đấu đã được giới mộ điệu cho là một trong những trận chung kết World Cup hay nhất kể cả Nam lẫn Nữ, kết thúc rồi mà lòng tôi vẫn man mác một “nỗi buồn thua trận”, nhưng một cảm giác êm ái khác lại cùng lúc tràn ngập , khiến “nỗi buồn thua trận” trở nên nhẹ như cơn gió thoảng.
Theo dõi suốt 120 phút của trận đấu, mỗi lần đội bóng Nhật dẫn bóng xuống phần sân đội Mỹ, tiếng reo hò của khán giả trên cầu trường vang như sấm rền, tôi biết rằng, cả thế giới ngọai trừ nước Mỹ, đã đứng về phía đội Nhật trong chiều ngày chủ nhật 17 tháng 7 năm 2011. Và đặc biệt là nước Nhật, sau trận thảm họa thiên tai tháng 3 năm 2011 với 23 ngàn người chết và hàng triệu người sống sót cần đến một sự an ủi. Chiếc cúp vô địch đã đến với nước Nhật vào lúc họ cần đến nhất và họ xứng đáng được hưởng nhất. Trận đấu chiều ngày 17 tháng 7 năm 2011 là sự đăng quang của ý chí quyết không lùi bước trước nghịch cảnh. Hai bàn gỡ hòa của đội Nhật trước đội Mỷ áp đảo là kết quả của tinh thần một nước Nhật sẽ làm lại tất cả sau trận thiên tai thế kỷ. Đặc biệt là cú ghi bàn tuyệt vời của cầu thủ số 10, chiếc giầy vàng World Cup 2011, Homare Sawa. Bàn thắng đó là tổng hợp của Ý Chí, Thông minh, Kỹ thuật và Nghệ thuật. Cả nước Mỹ sẽ nhớ đến bàn thắng ấy của đối thủ Nhật, không chỉ như một tiếng nấc của số phận dành cho đội tuyển Mỹ, mà còn là nụ cuời cũng của số phận dành cho một đối thủ xứng đáng nhất của mình, xứng đáng từ tài nghệ đến ý chí, và nhất là cho 23 ngàn người đã nằm xuống trong cơn thảm họa tháng 3 năm 2011 của nước Nhật. Họ sẽ mỉm cười an nghỉ, vì tin rằng, rồi đây đất nước họ sẽ khắc phục mọi hậu quả tàn khốc sau thiên tai, và sẽ hồi sinh. Như đội tuyển bóng tròn nữ của họ đã dũng mãnh vùng lên suốt 120 phút thi đấu và đã chứng tỏ đẳng cấp của người Nhật trong pha đá Shootout 11m để quyết định thắng bại.
Mấy chục cô gái trẻ của họ đã làm được việc đó, lẽ nào cả đất nước của họ không làm được điều đó?
– T.Vấn
Gửi ý kiến của bạn
