Châu Âu đang trải qua đợt sóng nhiệt kinh hoàng, gây ra bởi vùng xoáy nghịch (anticyclone) Cerberus. (Nguồn: pixabay.com)
Châu Âu đang phải ‘gồng mình’ trải qua đợt sóng nhiệt kinh hoàng. Đặc biệt, Italy dự kiến sẽ phải đối mặt với nắng nóng gay gắt, nhiệt độ có thể lên tới 40 - 45℃. Thậm chí, kỷ lục nhiệt độ cao của Châu Âu (48.8℃ ở Sicily vào năm 2021) có thể sẽ bị phá vỡ.
Đợt nóng khắc nghiệt cũng đã lan sang các quốc gia khác ở phía nam và phía đông Châu Âu, bao gồm Pháp, Tây Ban Nha, Ba Lan và Hy Lạp. Nắng nóng sẽ làm giảm lượng du khách đến các điểm đến nghỉ mát nổi tiếng trong khu vực.
Sóng nhiệt (heatwave), được định nghĩa là hiện thời tiết đặc biệt nóng và kéo dài ở một địa điểm cụ thể, có thể cực kỳ nguy hiểm. Châu Âu đã từng trải qua những đợt sóng nhiệt tàn khốc trong quá khứ. Năm 2003, một đợt sóng nhiệt quét qua Châu Âu, cướp đi sinh mạng của hơn 70,000 người. Năm 2022, Châu Âu bị một đợt sóng nhiệt khác tấn công, chết gần 62,000 người.
Đợt sóng nhiệt hiện tại là do một vùng xoáy nghịch (anticyclone) có tên là Cerberus gây ra, được đặt theo tên con chó ba đầu canh giữ cổng địa ngục trong thần thoại Hy Lạp. Một vùng xoáy nghịch – hay hệ thống áp suất cao (high-pressure system) – là một hiện tượng khí tượng (meteorological phenomenon) bình thường, trong đó các dòng không khí đi xuống ở trung tâm, vì thế thời tiết trong vùng xoáy nghịch thường ít có mây và gió.
Các vùng xoáy nghịch có khuynh hướng di chuyển chậm, đó là lý do tại sao chúng tồn tại trong nhiều ngày hoặc thậm chí hàng tuần. Chúng thường trở thành những đặc điểm bán cố định trên những vùng đất rộng lớn. Khi các vùng xoáy nghịch hình thành trên vùng đất nóng, như ở Sahara, sự ổn định của nó làm cho nhiệt độ nóng hơn, vì không khí vốn đã ấm lại càng được ‘hâm’ nóng hơn nữa.
Sau đó, xoáy nghịch sẽ suy yếu rồi tan rã, và đợt nắng nóng sẽ chấm dứt. Theo Italian Meteorological Society, đợt sóng nhiệt Cerberus dự kiến sẽ kéo dài trong khoảng hai tuần.
Biến đổi khí hậu đóng vai trò gì?
Trong những năm gần đây, các hệ thống áp suất cao, giống như hệ thống hiện đang ảnh hưởng đến Châu Âu, đã mở rộng về phía bắc. Thật khó để có thể trực tiếp đổ lỗi cho biến đổi khí hậu về một sự kiện đơn lẻ, chẳng hạn như sóng nhiệt. Nhưng thực tế là khi nhiệt độ liên tục ấm lên, chúng ta đang chứng kiến những thay đổi trong mô hình hoàn lưu khí quyển (atmospheric circulation, sự tuần hoàn của không khí trên diện rộng) có thể dẫn đến sự gia tăng nhiệt độ khắc nghiệt và các đợt hạn hán ở Châu Âu.
Nghiên cứu của Intergovernmental Panel on Climate Change cũng xác nhận khuynh hướng này. Dữ liệu cho thấy các sự kiện thời tiết khắc nghiệt đã gia tăng về tần suất và cường độ kể từ những năm 1950. Một phân tích riêng về các đợt sóng nhiệt ở Châu Âu trong hai thập niên qua cho thấy mức độ của chúng ngày càng nghiêm trọng.
Mùa hè năm 2022, miền nam Châu Âu có nhiệt độ cao hơn thường lệ. Tây Ban Nha, Pháp và Italy chứng kiến nhiệt độ cao nhất trong ngày vượt quá 40°C. Theo Copernicus Climate Change Service của EU, những sự kiện nóng bất thường là do biến đổi khí hậu, và cơ quan cho rằng những sự kiện như vậy có khả năng xảy ra thường xuyên hơn, dữ dội hơn và kéo dài hơn trong tương lai – một khuynh hướng đáng lo ngại.
Những nguy hiểm khi thời tiết quá nóng
Các đợt sóng nhiệt và nhiệt độ khắc nghiệt sẽ có ảnh hưởng đến sức khỏe con người, bằng cách này hay cách khác. Nhiều người có thể bị say nắng đột ngột (heatstroke), đau đầu và chóng mặt. Mất nước do nắng nóng cũng có thể ảnh hưởng đến hô hấp và tim mạch.
Đã có nhiều báo cáo về các vấn đề sức khỏe do nắng nóng gây ra ở Châu Âu. Ở Italy, một công nhân làm đường đã chết. Và đã có nhiều trường hợp bị heatstroke được báo cáo trên khắp Tây Ban Nha và Italy.
Bộ Y Tế Italy đã khuyến cáo người dân và du khách ở các khu vực bị ảnh hưởng nên thực hiện các biện pháp phòng ngừa, thí dụ như tránh ra đường vào khoảng thời gian nóng nhất trong ngày, uống đủ nước và tránh uống rượu, bia.
Nhưng ảnh hưởng của các đợt sóng nhiệt không chỉ giới hạn ở các vấn đề sức khỏe cá nhân. Chúng cũng gây ra nhiều thiệt hại cho kinh tế và xã hội. Nhiệt độ quá cao có thể làm hư hỏng mặt đường, và thậm chí làm cho đường rầy bị cong, vênh.
Nắng nóng cũng có thể làm cho nguồn nước bị hạn chế, ảnh hưởng đến sản xuất điện, tưới tẩm và nước uống. Năm 2022, nắng nóng như thiêu đốt khiến cho các nhà máy hạt nhân của Pháp không thể hoạt động hết công suất, và khả năng làm mát cũng bị ảnh hưởng do thiếu nước. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng nhiệt độ quá cao đã có tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế ở Châu Âu, làm giảm tới 0.5% trong thập niên qua.
Nhiệt độ càng tăng, các đợt sóng nhiệt sẽ càng nghiêm trọng. Các chính phủ trên toàn thế giới cần phải hành động nhanh chóng và quyết đoán để giảm phát thải khí nhà kính ngay lập tức. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý là ngay cả khi chúng ta ngăn chặn hoàn toàn lượng khí thải nhà kính trên toàn cầu, thì khí hậu vẫn sẽ tiếp tục ấm lên. Điều này là do nhiệt độ đã được các đại dương hấp thụ và giữ lại. Dù chúng ta có thể làm chậm tốc độ nóng lên toàn cầu, thì những tác động của biến đổi khí hậu sẽ tiếp tục xảy ra trong một thời gian nữa.
Việt Báo phỏng dịch theo bài viết “European heatwave: what’s causing it and is climate change to blame?” của Emma Hill và Ben Vivian, được đăng trên trang TheConversation.
Gửi ý kiến của bạn
