Các chương trình biểu diễn bằng máy bay không người lái đang dần được ưa chuộng hơn pháo hoa, nhưng liệu khuynh hướng này có được bền lâu? (Nguồn: Chụp lại từ YouTube)
Đối với hàng triệu người dân Hoa Kỳ, kỷ niệm Ngày Độc Lập 4/7 hàng năm thường không thể thiếu những màn bắn pháo hoa nhộn nhịp và rực rỡ trên bầu trời đêm. Nhưng hiện nay, nhiều nơi tại Hoa Kỳ và trên thế giới đang dần thay thế pháo hoa bằng những màn trình diễn của các đội máy bay điều khiển từ xa (drone shows).
Tại sao các buổi trình diễn drone ngày càng phổ biến? Nhiều người cho rằng đó là mốt thời thượng, cũng có ý kiến cho rằng vì pháo hoa gây hại cho con người, động vật và môi trường nên cần phải thay thế bằng phương thức khác. Dưới đây là lý do tại sao các buổi trình diễn drone đang trở nên phổ biến, nhưng cũng có thể chỉ là khuynh hướng nhất thời.
Tại sao pháo hoa ngày nay không còn quá hấp dẫn?
Bill Bateman, giảng sư tại trường khoa học về phân tử và đời sống của Đại học Curtin, Úc, cho biết: “Chúng tôi đã tiến hành một nghiên cứu và ngạc nhiên trước mức độ gây rối loạn của pháo hoa.” Nghiên cứu này được công bố trên tạp chí Pacific Conservation Biology, nhấn mạnh những tác động “rất tai hại” của pháo hoa: làm chim chóc hoảng sợ bỏ tổ bay tán loạn; khiến các loài động vật khác sợ hãi và bị stress bởi ánh sáng và tiếng ồn bất ngờ, thậm chí ảnh hưởng xấu đến sinh sản của động vật.
Phản ứng giật mình (startle response) là một phản ứng của cơ thể, khiến các bắp thịt bị co rút nhanh chóng, chớp mắt và tim đập nhanh. Các phản ứng này giúp động vật và con người ứng phó trước nguy hiểm, trở nên cảnh giác hơn và bảo vệ những phần dễ tổn thương của cơ thể.
Theo nhóm nghiên cứu của giảng sư Bateman, âm thanh và ánh sáng từ pháo hoa kích hoạt phản ứng giật mình ở động vật, khiến chúng bị sợ hãi, căng thẳng và thậm chí có thể là chết chóc. Thí dụ, khi nghe tiếng nổ lớn, những con sếu non bị giật mình nhảy ra khỏi tổ trong khi chưa biết bay.
Con người cũng có phản ứng giật mình. Một số người có thể dễ bị giật mình hơn do các yếu tố di truyền. Các vấn đề về sức khỏe tâm thần và rối loạn tâm thần hậu chấn (PTSD) cũng ảnh hưởng đến mức độ giật mình. Thực ra, phản ứng giật mình quá độ còn được sử dụng để chẩn đoán chứng PTSD.
Nhưng những người có phản ứng mạnh với pháo hoa có thể không chỉ đơn giản là bị giật mình quá độ. Những tiếng nổ lớn, bất ngờ có thể gợi lại ký ức tồi tệ ở những người từng sống qua thời chiến, ảnh hưởng xấu đến tâm lý của họ một thời gian dài sau đó.
Một truyền thống nguy hiểm
Đằng sau những màn bắn pháo hoa lung linh, rực rỡ là nhiều vấn đề về sức khỏe. Theo Ủy Hội An Toàn Hàng Tiêu Thụ (Consumer Product and Safety Commission, CPSC), trong năm 2023, đã có 9,700 người phải vào nhà thương cấp cứu và 8 người chết do pháo hoa, phần lớn là do sử dụng không đúng cách. Ước tính có 18% pháo hoa trên thị trường không đạt tiêu chuẩn an toàn, gây nguy hiểm cho người dùng bất kể họ có kinh nghiệm sử dụng hay chưa.
Ngay cả các màn trình diễn pháo hoa chuyên nghiệp cũng có thể xảy ra vấn đề đáng tiếc. Thí dụ, vào năm 2012, màn trình diễn pháo hoa “Big Bay Boom” ở San Diego đã bị trục trặc, khiến toàn bộ pháo hoa nổ tung cùng một lúc thay vì nổ từ từ trong 18 phút. May mắn là không có ai bị thương, nhưng sự việc này là một lời nhắc nhở về sự khó lường của pháo hoa, ngay cả khi được điều khiển bởi các chuyên gia.
Những hiểm họa đó càng nghiêm trọng hơn trong thời biến đổi khí hậu và Trái đất ngày càng ấm lên. Ở Hoa Kỳ, hạn hán kéo dài, các vụ cháy rừng ngày càng nhiều và lan rộng hơn. Các khoa học gia về khí hậu dự đoán tình trạng này sẽ tiếp diễn khi Trái đất ngày càng nóng lên. Kết hợp thêm với pháo hoa, nguy cơ cháy rừng càng cao. Ngay cả những loại pháo hoa hợp pháp cũng có thể gây ra nguy cơ cháy rừng trầm trọng. Theo Hiệp Hội Cứu Hỏa Quốc Gia (National Fire Protection Association, NFPA), chỉ trong năm 2018, pháo hoa đã gây ra 19,500 vụ hỏa hoạn ở Hoa Kỳ và thiệt hại tài sản lên tới 105 triệu MK.
Và không chỉ riêng Hoa Kỳ, pháo hoa cũng gây họa ở các quốc gia khác. Thí dụ, trong tháng này, 13 người đã bị bắt ở Hy Lạp sau khi một chiếc du thuyền sang trọng bị cáo buộc tổ chức bắn pháo hoa và làm cháy 300 mẫu vuông rừng.
Những buổi bắn pháo hoa mừng ngày 4/7 diễn ra vào giữa hè, khi trời nắng nóng và nhiều gió. Các nhà dự báo thời tiết đã ra sức ‘khua chiêng gióng trống’ cảnh báo mọi người, khiến nhiếu nơi cấm sử dụng pháo hoa trong những ngày nguy hiểm này, theo cả luật tiểu bang và liên bang. Vì vậy, các buổi trình diễn pháo hoa ở nhiều tiểu bang đã bị hủy hoặc hoãn lại, khiến nhiều người thất vọng và tốn khá nhiều tiền.
Ngoài nguy cơ hỏa hoạn, pháo hoa còn để lại những hậu quả khác: thải nhiều chất ô nhiễm, kim loại nặng vào không khí, đất và nước, ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe con người, đặc biệt là các cộng đồng người gốc da đen và gốc Tây Ban Nha.
“Tôi thích pháo hoa, nhưng tôi cảm thấy đó không còn là lựa chọn bền vững nữa,” Bateman nói.
Máy bay điểu khiển từ xa có phải là giải pháp hay thay cho pháo hoa?
Có vẻ chúng ta đã gom đủ lý do để không tổ chức bắn pháo hoa nữa. Nhưng thay thế pháo hoa bằng máy bay điều khiển từ xa (drone) có ổn hơn không? Các màn trình diễn bằng drone chiếu sáng vẫn gây ô nhiễm ánh sáng, quá trình sản xuất drone cũng làm ô nhiễm môi trường và tạo ra khí thải nhà kính. Ngoài ra, máy bay điều khiển từ xa cũng có thể tông trúng chim chóc đang bay trên cao. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng động vật thường có phản ứng không thân thiện khi drone xuất hiện xung quanh chỗ ở của chúng.
Hiện nay, nghiên cứu về tác động của drone đối với môi trường và động vật hoang dã vẫn đang trong giai đoạn đầu. Nhưng ít nhất, các màn trình diễn bằng máy bay điều khiển từ xa có vẻ đỡ gây hại hơn pháo hoa, vì dù gì thì drone có thể được tái sử dụng còn pháo hoa thì không.
Các buổi trình diễn máy bay điều khiển từ xa có thể trở thành khuynh hướng phổ biến trong tương lai. Tuy nhiên, tương lai này vẫn còn khá bấp bênh, vì các sản phẩm máy bay điều khiển từ xa của Da Jiang Innovations (DJI) có thể sẽ bị cấm.
DJI là nhà sản xuất drone lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 58% thị phần drone tại Hoa Kỳ vào năm 2022. Washington đang lo ngại rằng máy bay điều khiển của DJI có thể giúp Bắc Kinh thu thập thông tin tình báo. Nếu máy bay điều khiển của hãng này bị cấm trên toàn quốc, các buổi trình diễn có thể sẽ gặp khó khăn.
Luật cấm máy bay điều khiển của DJI đã được Hạ Viện thông qua, và đang được Thượng Viện xem xét, khiến các nhà tổ chức trình diễn drone trên toàn thế giới đứng ngồi không yên. Vì vậy, những buổi drone show có thể chỉ là một khuynh hướng nhất thời – tựa như pháo hoa, sáng rực rỡ giữa bầu trời đêm rồi nhanh chóng vụt tắt.
Cung Đô biên dịch
Nguồn: “Fireworks are out, drones are in? Why a July 4th tradition is slowly evolving” được đăng trên trang Nationalgeographic.com.
Send comment
