Một nghiên cứu mới phát hiện thấy 13 con cá mập mũi nhọn Brazil bị nhiễm cocaine. (Nguồn: Chụp lại từ YouTube)
Mới nghe qua chắc sẽ có nhiều người tưởng là kịch bản của một phim hạng B nào đó, nhưng đây là câu chuyện có thật: những con “cá mập dương tính với cocaine” đang xuất hiện ở vùng biển ven bờ Rio de Janeiro.
Theo một nghiên cứu mới được đăng trên tạp chí Science of The Total Environment, cá mập mũi nhọn (sharpnose sharks) Brazil ở vùng biển Rio de Janeiro bị nhiễm cocaine. Đây là lần đầu tiên người ta phát hiện ma túy đã xâm nhập vào môi trường biển và ảnh hưởng đến loài cá.
Các khoa học gia đã tiến hành nghiên cứu trên 13 con cá mập mà ngư dân vô tình bắt được ở vùng biển gần Recreio dos Bandeirantes, Rio de Janeiro, từ tháng 9 năm 2021 đến tháng 8 năm 2023. Họ phát hiện ra rằng trong các mô cơ bắp và gan của những con cá mập này đều có chứa cocaine và benzoylecgonine, một chuyển hóa chất (metabolite) được tạo ra khi cocaine bị phân hủy trong cơ thể.
Vấn đề ô nhiễm do chất thải dược phẩm, dù hợp pháp hay bất hợp pháp, là một vấn đề ít được nghiên cứu đối với động vật hoang dã trong các môi trường nước như đại dương, sông và hồ. Các khoa học gia cũng đã tìm thấy dấu vết của cocaine và các loại ma túy bất hợp pháp khác gần các thành phố lớn như London và ngoài khơi bờ biển Florida.
Phế thải dược phẩm, dù là hợp pháp hay bất hợp pháp, đều có ảnh hưởng đến các loài động vật sống ở biển, sông và ao hồ. Tuy nhiên, vấn đề này lại chưa được quan tâm và nghiên cứu nhiều. Nhiều dấu vết của cocaine và các loại ma túy, á phiện khác cũng đã được phát hiện ở các vùng nước gần những thành phố lớn như London và Florida.
Hiện nay các khoa học gia chưa rõ cocaine ảnh hưởng thế nào đến cá mập mũi nhọn Brazil. Loài cá mập này được Liên Minh Quốc Tế Bảo Tồn Thiên Nhiên (International Union for Conservation of Nature, IUCN) xếp vào danh sách loài dễ bị tuyệt chủng, chủ yếu do bị đánh bắt quá độ.
Nhà sinh học Rachel Ann Hauser-Davis và nhà nghiên cứu về ảnh hưởng của độc tố hóa học đối với sinh thái Enrico Saggioro, từ Viện Oswaldo Cruz ở Rio de Janeiro, cho biết mới chỉ phát hiện cocaine trong cá mập, chưa kiểm tra tình trạng sức khỏe của chúng.
Tuy nhiên, các tác giả của nghiên cứu cho rằng “có khả năng” loài cá mập mũi nhọn Brazil bị các tác động tiêu cực từ cocaine. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng cocaine có thể ảnh hưởng đến thị lực và khả năng săn mồi của cá ngựa vằn (zebrafish). Ngoài ra, cocaine còn gây hại cho chem chép (vẹm, mussels).
Hai khoa học gia cho biết: “Có nhiều vấn đề liên quan đến sức khỏe của cá mập, chẳng hạn như các vấn đề về sinh sản và làm gián đoạn tương tác giữa con mồi và kẻ săn mồi.”
Cá mập dễ bị ảnh hưởng
Nghiên cứu cũng phát hiện thấy những con cá mập có mức cocaine trong cơ thể cao hơn khoảng 3 lần so với benzoylecgonine. (Benzoylecgonine là một chuyển hóa chất từ cocaine, tức là được tạo ra khi cocaine bị phân hủy trong cơ thể con người hoặc các sinh vật khác) Khi mức cocaine cao hơn nhiều so với benzoylecgonine, cho thấy có thể phần lớn cocaine chưa được chuyển hóa đã bị đổ trực tiếp vào biển.
“Việc tìm thấy các chuyển hóa chất của cocaine trong nước không có gì bất ngờ, vì các chất này thường xuất hiện trong nước tiểu của con người rồi xâm nhập vào môi trường nước qua hệ thống thoát nước thải. Nhưng tôi đã rất ngạc nhiên khi biết có cocaine ‘nguyên chất’ trong nước biển, điều này gợi ý rằng cocaine chưa qua chuyển hóa có thể đã được thải trực tiếp vào biển,” Tracy Fanara, một nhà hải dương học tại Đại học Florida cho biết.
Brazil là một trong những thị trường tiêu thụ cocaine lớn nhất Nam Mỹ, với khoảng 1.5 triệu người sử dụng, chiếm gần 8% số người sử dụng cocaine trên toàn thế giới. Nhóm nghiên cứu tin rằng cá mập mũi nhọn Brazil bị nhiễm cocaine từ hai nguồn chính: từ chất thải của người nghiện ma túy chạy vào hệ thống thoát nước thải, và từ các phòng thí nghiệm tinh chế cocaine lén lút xả nước thải vào các ống thoát nước dọc theo Kênh Sernambetiba chảy ra biển ở Recreio dos Bandeirantes. Cá mập mũi nhọn Brazil thường sống ở vùng ven biển nên rất dễ bị nhiễm cocaine cùng các chất ô nhiễm khác.
Cocaine ảnh hưởng đến cá mập như thế nào?
Cocaine có thể xâm nhập vào cơ thể cá mập trực tiếp qua mang cá, hoặc qua chuỗi thức ăn khi cá mập ăn phải con mồi đã bị nhiễm cocaine. Ở cá mập, chất này có thể tích lũy trong cơ thể và không được chuyển hóa nhanh chóng như ở người, làm rối loạn hệ thống nội tiết (endocrine system), ảnh hưởng đến việc điều hòa hormone trong cơ thể cá.
Bất kỳ hóa chất nào có hoạt tính sinh học đều có thể gây căng thẳng cho cơ thể động vật, khiến cá mập dễ mắc bệnh hơn.
“Đây là bằng chứng cho thấy những hiểm họa từ ô nhiễm cocaine ngày càng tăng,” Anna Capaldo, giáo sư giải phẫu học so sánh tại Đại học Naples Federico II ở Ý, cho biết. Giáo sư Capaldo đã nghiên cứu tác động của cocaine lên loài cá chình nước ngọt ở Âu Châu. Nghiên cứu của bà phát hiện ra rằng những con cá chình bị nhiễm cocaine gặp phải tình trạng sưng cơ và rối loạn hormone. Bà cũng cho rằng cần phải nghiên cứu sâu hơn về các cơ quan của cá mập bị ảnh hưởng để xác định chắc chắn liệu cocaine có gây hại cho cá hay không.
Cá mập Florida cũng đang gặp nguy hiểm
Nhà hải dương học Tracy Fanara đã nghiên cứu những tác động tiềm tàng của cocaine ở ngoài khơi Florida. Đôi khi những kiện hàng chứa cocaine của bọn buôn lậu bị rớt xuống biển hoặc được cố tình giấu dưới biển để vớt lên sau. Mặc dù nhóm nghiên cứu của Fanara chưa tìm thấy bằng chứng cho thấy cá mập ở Florida bị nhiễm cocaine, nhưng họ tin rằng đây là chuyện không chóng thì chầy.
Nghiên cứu tại Brazil đã khiến Fanara càng thêm lo ngại, vì cá mập mũi nhọn ở khu vực này “là loài dễ bị ảnh hưởng mà lại phải tiếp xúc với ma túy cả đời như vậy.” Tuy nhiên, bà cũng chỉ ra một điểm yếu của nghiên cứu: đó là không thu thập mẫu nước biển từ khu vực nơi cá mập bị bắt, nên không thể xác định chính xác nồng độ cocaine trong nước biển. Để có cái nhìn toàn diện hơn, nhóm của Saggioro đang làm việc để kiểm tra tình hình ô nhiễm cocaine trên toàn bộ lưu vực sông Rio de Janeiro.
Không dễ tìm ra giải pháp
Không dễ để ngăn chặn các hóa chất như cocaine – và thậm chí cả các loại thuốc, hóa chất hợp pháp – thải ra biển, vì việc lọc nước thải để loại bỏ hoàn toàn các hóa chất này sẽ rất tốn kém. Nhóm nghiên cứu kêu gọi các cơ quan chức năng ở Brazil thừa nhận rằng hệ sinh thái biển đang bị đe dọa bởi ma túy, và ban hành các quy định nghiêm ngặt để giám sát và giảm thiểu tác động của các hóa chất này đến đại dương.
Các nhà nghiên cứu viết: “Việc phát hiện cocaine trong cá mập nhấn mạnh nhu cầu cấp bách hiện nay là phải có các biện pháp pháp lý mạnh mẽ cùng với các biện pháp tích cực để giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường ngay từ khi mới xuất hiện.”
Nguyên Hòa biên dịch
Nguồn: “Sharks found with cocaine in their systems. How did that happen?” được đăng trên trang Nationalgeographic.com.
Send comment
