Nếu Hoa Kỳ quay lưng với các chương trình chủng ngừa toàn cầu, hậu quả sẽ không chỉ đến với thế giới mà còn quay về ngay trên đất Mỹ. (Nguồn: pixabay.com)
Theo Seth Berkley, cựu giám đốc Gavi (2011-2023), kế hoạch cắt tài trợ cho các chương trình tiêm chủng toàn cầu của Trump có thể khiến Hoa Kỳ tự chuốc lấy hiểm họa về y tế và kinh tế.
Những mối đe dọa lớn nhất đối với an ninh y tế của người dân Hoa Kỳ hiện nay là gì? Có không ít mối nguy đang rình rập chúng ta: cúm gia cầm không chỉ lây lan ở chim và gia súc mà còn ở hơn 50 loài động vật hữu nhũ khác; bệnh sởi đang bùng phát trở lại ở nhiều quốc gia; COVID-19 vẫn tiếp tục hoành hành và có thể biến đổi thành chủng nguy hiểm hơn; Uganda vẫn đang chật vật với dịch Ebola, còn Mpox đã có mặt ở 127 quốc gia.
Nhưng có lẽ mối đe dọa lớn nhất, và cũng đau lòng nhất, lại là vết thương Hoa Kỳ tự gây ra do mình. Theo một bản tin đăng trên tờ New York Times hôm thứ Tư (26/3), chính quyền đang có ý định chấm dứt tài trợ cho các chương trình chủng ngừa quốc tế – bao gồm cả Gavi Alliance mà Seth Berkley đã dẫn dắt từ năm 2011 đến 2023. Hàng chục năm qua, những chương trình này đã âm thầm bảo vệ người dân Hoa Kỳ khỏi các hiểm họa y tế từ bên ngoài.
Việc cắt giảm các chương trình này sẽ mang lại hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, chất lượng cuộc sống, cũng như sự ổn định sinh kế của người Mỹ.
Ngoại Trưởng Marco Rubio gần đây tái khẳng định đường lối “Nước Mỹ trên hết” trong chính sách đối ngoại: “Mỗi đồng chúng ta chi, mỗi chương trình chúng ta tài trợ, và mỗi chính sách chúng ta thực hiện đều phải trả lời được ba câu hỏi đơn giản: Việc đó có giúp Hoa Kỳ an toàn hơn không? Có giúp Hoa Kỳ mạnh hơn không? Có giúp Hoa Kỳ thịnh vượng hơn không?”
Trong suốt nhiều thập niên, việc Hoa Kỳ viện trợ cho các chương trình tiêm chủng toàn cầu đã đáp ứng trọn vẹn cả ba yêu cầu đó. Các tổ chức thiện nguyện cùng chính phủ Hoa Kỳ đã đóng vai trò chủ đạo trong việc tài trợ vắc-xin cho hàng triệu trẻ em ở các quốc gia nghèo nhất thế giới.
Vắc-xin là tuyến phòng thủ đầu tiên trong việc ngăn ngừa các bệnh truyền nhiễm, và cũng là biện pháp cuối cùng khi cần ứng phó với các đợt bùng phát hay đại dịch. Thế giới đang thay đổi từng ngày, và chúng ta đều hiểu rõ: đại dịch tiếp theo không phải là chuyện “có hay không,” mà là “khi nào.”
Thử nhìn vào Gavi: một liên minh quốc tế quy tụ các đối tác từ cả nhà nước lẫn tư nhân, hiện đang giữ vai trò chủ đạo trong chiến dịch tiêm chủng toàn cầu. Riêng trong năm 2024, Gavi đã nhận được 300 triệu MK tài trợ từ chính phủ Hoa Kỳ. Với mô hình tài chánh linh hoạt và sáng tạo, tổ chức này đã giúp giảm mạnh giá vắc-xin, đồng thời chuyển dần trách nhiệm về chi phí tiêm chủng cho các chính phủ sở tại khi họ phát triển về kinh tế.
Trong vòng 25 năm qua, Gavi đã giúp hơn 1.1 tỷ trẻ em được chích ngừa, và hiện là nguồn cung cấp vắc-xin cho một nửa số trẻ em trên toàn thế giới. Trong quá trình đó, Gavi đạt tỷ lệ hoàn vốn lên đến 54 MK cho mỗi MK được đầu tư – mức sinh lời mà giới đầu tư chuyên nghiệp tại Wall Street cũng phải trầm trồ.
Từng là người từng đứng đầu tổ chức này, Berkley thừa nhận mình “có chút thiên vị,” khi nói như vậy. Thế nhưng, nếu đánh giá một cách khách quan, thành quả mà Gavi đạt được thật sự vượt trội – không chỉ ở khả năng gia tăng sức mạnh mềm của Hoa Kỳ, mà còn trong việc bảo vệ các lợi ích an ninh sống còn của nước Mỹ và các đồng minh.
Tuyến đầu trong cuộc chiến chống nhiều loại bệnh truyền nhiễm có thể cách lãnh thổ Hoa Kỳ rất xa, nhưng mỗi khi có một ca bệnh sởi hay cúm gia cầm xuất hiện trên đất Mỹ, chúng ta lại được nhắc nhở một sự thật đơn giản: siêu vi trùng chẳng bận tâm đến biên giới nào của quốc gia nào cả. Trong thế giới kết nối chặt chẽ như hiện nay, người và hàng hóa đi lại giữa các nước rất dễ dàng. Vì vậy, tiêm chủng tại những nước nghèo không chỉ giúp ngăn chặn dịch bệnh ở đó mà còn giúp ngăn dịch lan tới Hoa Kỳ. Nhiều căn bệnh tuy có thể phòng tránh được, nhưng nếu bùng phát, vẫn có thể gây chết người và khiến chúng ta phải tiêu tốn hàng tỷ MK để khống chế. Nói cách khác, viện trợ cho các chương trình chủng ngừa ở Khartoum (Sudan) hay Kinshasa (Cộng hoà Dân chủ Congo) không đơn thuần chỉ là giúp cho người dân ở đó, mà còn góp phần bảo vệ người dân ở Hoa Kỳ.
Hãy nhìn lại hơn mười năm trước. Năm 2014, ba quốc gia Tây Phi đã bị tàn phá bởi đợt bùng phát Ebola khiến hơn 11,000 người thiệt mạng. Khi đó, bệnh đã lan tới Hoa Kỳ và sáu quốc gia khác, kéo theo sự hoảng loạn trong dư luận (phần lớn là do lúc ấy vẫn chưa có vắc-xin để ứng phó). Gavi không chỉ giúp đẩy nhanh việc hoàn thiện một loại vắc-xin thử nghiệm, mà còn xây dựng kho dự trữ vắc-xin toàn cầu (yếu tố then chốt giúp kiểm soát nhanh chóng các đợt dịch về sau). Kết quả là, từ đó đến nay, không có thêm ca Ebola nào xâm nhập vào Hoa Kỳ.
Chính nhờ những lợi ích thiết thực về an ninh y tế mà suốt nhiều thập niên qua, ngân sách dành cho các chương trình chủng ngừa toàn cầu luôn nhận được sự đồng thuận vững chắc từ cả hai đảng. Từ thời Tổng Thống George W. Bush cho đến nhiệm kỳ đầu của Tổng Thống Trump, khi đó ông còn đề nghị tăng 5.5% ngân sách cho Gavi dù có cắt giảm chi cho các chương trình y tế khác. Điều này là hoàn toàn hợp lý, bởi Gavi từ lâu đã được xem là hình mẫu lý tưởng cho cách triển khai các chương trình viện trợ: hiệu quả, minh bạch và có chiến lược rút lui rõ ràng.
Chính phủ Hoa Kỳ là nhà tài trợ lớn thứ hai của Gavi, chỉ sau Anh, và phần đóng góp chưa bao giờ chi quá mức so với quy mô nền kinh tế quốc gia. Từ năm 2000 đến nay, nhờ Gavi, 19 quốc gia đã tự chủ được trong công tác chủng ngừa. Indonesia thậm chí trở thành nhà tài trợ mới của tổ chức này.
Không giống những chương trình viện trợ cứ kéo dài mà không biết điểm dừng ở đâu, Gavi được thiết kế để tự kết thúc khi đã hoàn thành sứ mệnh. Càng tiếp tục đồng hành cùng tổ chức này, chúng ta càng đến gần ngày Gavi hoàn thành sứ mệnh và tự ngừng hoạt động.
Người dân Hoa Kỳ đã bầu chọn phương châm “Nước Mỹ Trước Hết” vì họ mong muốn mỗi một đồng tiền thuế mình đóng sẽ được chi tiêu đúng đắn, không bị lãng phí, và thực sự phục vụ lợi ích của quốc gia. Gavi chính là một tổ chức đáp ứng trọn vẹn những mục tiêu đó. Giám đốc đương nhiệm của Gavi cho biết tổ chức chưa nhận thông báo chính thức nào về việc chấm dứt tài trợ, và vẫn đang nỗ lực tìm tiếng nói chung với Tòa Bạch Ốc cùng Quốc Hội để giữ vững nguồn ngân sách.
Chúng ta hãy cùng kỳ vọng vào kết quả tốt đẹp của những nỗ lực này. Bởi lẽ, việc cắt giảm ngân sách cho vắc-xin chẳng khác nào tự “mua dây buộc mình.” Giữ vững cam kết với chương trình chủng ngừa toàn cầu cũng là giữ gìn sức khỏe và sự an toàn cho chính người dân Hoa Kỳ.
Nguyên Hòa biên dịch
Nguồn: “I’m the Former CEO of Gavi. Here’s What’s at Risk if Trump Cuts Vaccine Aid” được đăng trên trang Time.com.
Send comment
