Triển vọng về hoà ước cho Ukraine

 

 

Gần đây, một số phương tiện truyền thông quốc tế đưa tin là Mỹ đã đề xuất một kế hoạch hòa bình cho Ukraine. Theo dự kiến, đối với bán đảo Crimea và các vùng do Nga chiếm đóng, Ukraine phải công nhận chủ quyền lãnh thổ thuộc về Nga, nhưng quan trọng nhất là Mỹ không có bảo đảm tình trạng an ninh. Trong thực tế, còn có những kịch bản khác dành cho Ukraine, đó là vấn đề đang được chính giới thảo luận.

 

Trước mắt, hai chính phủ Mỹ và Nga đang gây áp lực nặng nề đối với Tổng thống Ukraine Volodymr Zelensky. Điều kiện tiên quyết là nếu Ukraine không đồng thuận, thì cuộc hoà đàm sẽ đổ vỡ. Đề xuất của Mỹ là không quy định việc Nga rút quân và Mỹ không có bảo đảm an ninh. Vì Mỹ loại trừ tư cách thành viên NATO của Ukraine và không viện trợ cho công cuộc tái thiết, nên thực tế cho thấy là Ukraine không có triển vọng hòa bình lâu dài.

 

Trước đây, Zelensky đã cực lực phản đối việc nhượng lãnh thổ cho Nga với lý do là vi phạm luật hiến pháp Ukraine. Ngoài ra, việc Nga sáp nhập Crimea đến nay cũng không được cộng đồng quốc tế công nhận.

 

Mối quan hệ tay ba Mỹ-Nga-Ukraine quá phức tạp và không cân xứng. Ngoài chuyện tương nhượng lãnh thổ, các nhà máy điện hạt nhân của Ukraine cũng là một trong các quan tâm chính của ba nước.

 

Hoa Kỳ có tham vọng kiểm soát hệ thống điện hạt nhân của Ukraine; còn Nga hiện đang kiểm soát sáu lò phản ứng của nhà máy điện hạt nhân Zaporijia. Washington muốn chiếm đoạt tài nguyên thiên nhiên của Ukraina trong đó cả các nhà máy điện hạt nhân. Ngược lại, Moscow muốn chiếm nhà máy Zaporijia để cung cấp điện cho các vùng mà Nga đã xâm chiếm. Tính chung, Kiev mất đi 20% sản lượng điện.

 

Tương lai lâu dài của Ukraine có những tác động sâu rộng đến cấu trúc an ninh của đất nước và kể cả châu Âu. Hiện nay, chính giới đang có nhiều cân nhắc khác về hoà ước tương lai của Ukraine, nhất là tìm xem liệu có giải pháp nào có thể thay thế cho kế hoạch của Hoa Kỳ không. Trong chiều hướng này, ba mô hình chính đang được đề cập đến.

 

 

Trước mắt, một kịch bản có thể xảy ra là đóng băng cuộc xung đột, có nghĩa là, trên thực tế, các vùng lãnh thổ Ukraine đang bị Nga chiếm đóng sẽ đương nhiên do Nga kiểm soát, nhưng sẽ không được Ukraine và các nước đối tác công nhận.

 

Để ngăn chặn việc Nga có thể sáp nhập thêm các vùng lãnh thổ khác, Ukraine sẽ nhận được sự bảo đảm an ninh qua các hình thức hỗ trợ quân sự. Cho đến nay, 50 quốc gia đã lên tiếng đồng ý bảo đảm an ninh cho Ukraine.

 

Ngoài ra, còn có những cân nhắc khác là quân đội quốc tế sẽ đến Ukraine để giám sát cho việc thi hành hòa ước. Cơ chế này sẽ hình thành và hoạt động như thế nào là chuyện vẫn chưa bàn đến. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth cho biết mục đích này là không khả thi vì quân đội Mỹ không tham gia. Do đó, quân đội gìn giữ hòa bình ở Ukraine sẽ không phải là nhiệm vụ chung của khối NATO.

 

Nếu việc loại trừ tư cách thành viên NATO của Ukraine được xác nhận trong hoà ước, có nghĩa là, Vladimir Putin đạt được mục tiêu trong việc theo đuổi cuộc chiến. Tuy nhiên, nguy cơ lớn nhất trong tình huống này là Nga có thể tiếp tục tự trang bị vũ khí để phát động một cuộc tấn công mới vào một ngày nào đó trong tương lai, giống như Cộng sản Bắc Việt vi phạm Hiệp định Paris năm 1973.

 

 

Một kịch bản hoàn hảo cho tương lai Ukraine là Mỹ và các nước thuộc khối NATO thuộc châu Âu cùng bảo đảm hỗ trợ tương tự như Điều 5 của Hiệp ước NATO quy định. Những điều này cũng phải có hiệu lực nếu Nga vi phạm hoà ước và vượt biên giới để tấn công. Ngay cả khi không có sự bảo đảm như vậy cho Ukraine, một kịch bản tốt đẹp tương tự có thể được hình dung là, sau khi ký hòa ước, hoặc thậm chí trong khi đang được đàm phán, các đối tác châu Âu có thể hỗ trợ cho Ukraine bằng cách cung cấp vũ khí và đầu tư vào ngành công nghiệp vũ khí.

 

Do đó, Ukraine có thể trở thành một quốc gia tiền tuyến của châu Âu mà Ukraine có thể bảo vệ an ninh của chính mình và có thể trở thành thành viên của Liên Âu trong trung hạn.

 

 

Kịch bản thứ ba là đen tối nhất cho tương lai Ukraine, nếu Trump hoàn toàn không còn quan tâm đến vận mệnh Ukraine ngay cả trước khi đạt được bất kỳ một thỏa ước nào. Hiện nay, Trump tỏ ra bực bội vì thấy cuộc chiến Ukraine vẫn tiếp diễn và đã nói điều này với Vladimir Putin, nhưng với thái độ ít gay gắt hơn so khi nói với Volodymyr Zelensky.

 

Trong trường hợp như vậy, Trump có thể ngừng tất cả viện trợ cho Ukraine. Do đó, an ninh của Ukraine sẽ trở thành một vấn đề thuần túy của châu Âu và Ukraine và sẽ có rất ít cơ hội giành lại các vùng lãnh thổ mà họ được hưởng về chủ quyền theo luật hiến pháp và quốc tế.

Kế hoạch của Trump có vẻ gần nhất với kịch bản này: Hoà ước không nhất thiết phải bao gồm những phản đối đáng tin cậy đối với Ukraine. Đề xuất của Mỹ quy định sự công nhận trên thực tế đối với sự chiếm đóng của Nga đối với bán đảo Crimea và các vùng Luhansk, Donetsk, Kherson và Zaporizhzhia, chiếm 20% lãnh thổ Ukraine.

 

Mỹ đã gia tăng áp lực lên Ukraine kể từ khi kế hoạch được công bố: Nếu Ukraine không đồng ý với đề xuất, chính phủ Mỹ sẽ rút khỏi quá trình đàm phán.

 

Có thể tiên đoán rằng Putin sẽ không phải chịu bất cứ trách nhiệm nào về hành động gây hấn của mình trước một tòa án quốc tế. Thay vào đó, với tư cách là một kẻ xâm lược, Putin chiếm hoàn toàn ưu thế trên nghị trường và chiến trường.

 

Trong khi diễn biến đàm phán khó lường đoán, thì giao tranh giữa hai bên vẫn tiếp diễn. Trump cảnh cáo Putin về vụ oanh kích vào Kiev khiến 12 người thiệt mạng trong đêm thứ Tư rạng sáng thứ Năm. Nếu như Nga còn tiếp tục xâm chiếm lãnh thổ Ukraine, thì cả Trump và Putin sẽ có nhiều phần thưởng tương xứng và vận mệnh của Ukraine sẽ tương tự như miền Nam Việt Nam năm 1975.  

 

 

Zelensky phủ nhận các thông tin của Nga về việc tái chiếm khu vực Kursk. Tổng thống Ukraine Zelensky đã đính chánh với thông tin từ Moscow cho rằng khu vực Kursk của Nga đã bị chiếm lại hoàn toàn. Zelensky nói trên Nền tảng X là giao tranh ở đó vẫn tiếp tục. Quân đội Ukraine cũng đang tham gia vào cái gọi là các hoạt động phòng thủ ở khu vực Belgorod của Nga. Mặt khác, quân đội Nga tuyên bố rằng khu vực Kursk đã “hoàn toàn được giải phóng“.

Trong khi đó, Nga tiếp tục không kích vào các mục tiêu ở Ukraine. Chính quyền Ukraine cho biết là tại khu vực Donetsk, ba người thiệt mạng và những người khác bị thương. Tổng cộng khoảng 150 cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Nga đã được tính vào đêm qua.

Không quân đã có thể đánh chặn hơn một phần ba.

 

Tổng thống Mỹ Trump đã chỉ trích các cuộc không kích của Nga đang diễn ra tại các khu vực dân sự và các thành phố và đe dọa Điện Kremlin là sẽ thực hiện các biện pháp trừng phạt mới. Trước đó, Trump đã có cuộc hội đàm với Zelensky tại Rome trong khoảng 15 phút và cho biết là kết quả “tốt đẹp”.

 

-- Đỗ Kim Thêm