Việc Tổng thống Trump điều quân đến Los Angeles mà không có yêu cầu từ thống đốc đã làm dấy lên tranh cãi pháp lý lẫn chính trị. Các chuyên gia cho rằng hành động này vượt quá giới hạn luật định và có thể ảnh hưởng đến quyền tự do ngôn luận. (Nguồn: Chụp lại từ YouTube)
(HOA KỲ, ngày 8 tháng 6, Reuters) – Tổng thống Donald Trump đã cho lực lượng Vệ binh Quốc gia đến California sau hai ngày diễn ra các cuộc biểu tình (ôn hòa) phản đối chiến dịch bố ráp di dân. Ông cho rằng các cuộc biểu tình này đã cản trở việc thực thi pháp luật liên bang, và là “một kiểu nổi loạn” chống lại chính phủ liên bang.
Hôm Chủ Nhật (8/6), Thống đốc California Gavin Newsom cho biết ông đã gửi kiến nghị chính thức đến Chính quyền Trump, yêu cầu “rút quân về và trả lại quyền chỉ huy lực lượng này cho tiểu bang California,” vì việc điều quân đến Quận Los Angeles là “bất hợp pháp.”
Trump dựa vào luật nào để biện minh cho việc điều quân?
Trong sắc lệnh ban hành ngày 7 tháng 6, Trump đã sử dụng Title 10 của Bộ luật Hoa Kỳ (U.S. Code) – đạo luật liên bang quy định vai trò của các lực lượng vũ trang. Theo Section 12406, Tổng thống có quyền điều động Vệ binh Quốc gia trong ba tình huống: nếu Hoa Kỳ bị xâm lược; nếu xảy ra tình trạng nổi loạn hoặc có cơ nguy xảy ra nổi loạn; hoặc khi lực lượng quân đội thường trực không đủ khả năng thi hành luật liên bang.
Lực lượng Vệ binh Quốc gia có thể làm gì theo quy định pháp luật hiện hành?
Đạo luật Posse Comitatus được ban hành từ năm 1878, cấm quân đội Hoa Kỳ, bao gồm Vệ binh Quốc gia, không được can thiệp vào công việc của lực lượng thực thi pháp luật dân sự.
Section 12406 không thay đổi quy định đó, nhưng cho phép quân nhân hỗ trợ bảo vệ các viên chức liên bang đang làm nhiệm vụ và bảo vệ tài sản liên bang. Thí dụ, Vệ binh Quốc gia không thể tự ý bắt người biểu tình, nhưng có thể đứng ra bảo vệ các nhân viên Cơ quan cưỡng chế thuế quan và luật di trú (ICE) khi họ thực hiện lệnh bắt giữ hợp pháp.
Ảnh hưởng đến quyền tự do ngôn luận ra sao?
Tu Chính Án Thứ Nhất (First Amendment) của Hiến pháp Hoa Kỳ bảo vệ quyền tụ họp ôn hòa, quyền tự do ngôn luận và quyền tự do báo chí. Theo các chuyên gia, việc Trump điều động binh lính đến dẹp biểu tình là dấu hiệu đáng lo ngại cho thấy ông sẵn sàng đàn áp các ý kiến chính trị đối lập hoặc bịt miệng những tiếng nói chỉ trích chính quyền của ông.
Quyết định của Trump có bị kiện ra tòa?
Bốn chuyên gia pháp thuộc các tổ chức vận động cánh tả lẫn cánh hữu đã bày tỏ nghi ngại về việc Tổng thống sử dụng Title 10 để điều quân can thiệp biểu tình chống lại chính sách nhập cư. Họ cho rằng hành động này là “bốc đồng” và “thiếu cẩn trọng” – đặc biệt là khi không có sự đồng tình từ Thống đốc California Gavin Newsom.
Căn cứ vào tình hình thực tế tại California, các chuyên gia cho rằng các cuộc biểu tình không đến mức “nổi loạn,” và cũng không cản trở việc thực thi pháp luật liên bang.
Ngoài ra, Title 10 có quy định rằng “các lệnh điều động phải được chuyển qua thống đốc tiểu bang,” nhưng giới học giả pháp lý cho rằng đây không phải là điều kiện bắt buộc mang tính ngăn cản (tức là thống đốc không có quyền phủ quyết việc điều động binh lính từ Tổng thống).
California có thể kiện quyết định này không?
California có thể khởi kiện, với lý do việc điều động Vệ binh Quốc gia là không chính đáng theo Title 10 vì không có bằng chứng về “nổi loạn” hay mối đe dọa đối với việc thực thi pháp luật. Tuy nhiên, một vụ kiện như vậy có thể kéo dài nhiều tháng mới có kết quả, và các cuộc biểu tình có thể đã kết thúc trước khi tòa ra phán quyết.
Chính vì vậy, quyết định khởi kiện – nếu có – có thể mang nhiều tính chất chính trị hơn là pháp lý, nhằm thể hiện lập trường, gây sức ép lên chính quyền liên bang, hoặc gửi thông điệp tới công chúng và cử tri, hơn là kỳ vọng giành thắng lợi tại tòa.
Liệu Trump còn có thể sử dụng luật nào khác để sử dụng quân đội?
Tổng thống Trump vẫn có thể lựa chọn một bước đi mạnh tay hơn: sử dụng Đạo luật Chống Nổi Loạn năm 1792 (Insurrection Act), cho phép Tổng thống điều động quân đội liên bang để kiểm soát các tình huống bất ổn trong nước.
Nhưng việc xem các cuộc biểu tình phần lớn ôn hòa là “nổi loạn” để đưa quân đội đối đầu với người dân lại là một lựa chọn gây tranh cãi và dễ gặp trở ngại pháp lý. Luật này vốn không được ban hành để đối phó những sự việc nhỏ, lẻ tẻ, hay biểu tình ôn hòa.
Đạo luật này từng được các Tổng thống trước đây sử dụng để điều quân đối phó các cuộc khủng hoảng nội địa – chẳng hạn như cuộc nổi dậy Whiskey năm 1794 và sự trỗi dậy của tổ chức Ku Klux Klan sau Nội Chiến. Lần gần nhất đạo luật này được sử dụng là năm 1992, khi Tổng thống George H.W. Bush điều quân đến Los Angeles theo yêu cầu của Thống đốc tiểu bang để dẹp loạn sau vụ xét xử Rodney King.
Tuy nhiên, cũng từng có lúc Tổng thống tự mình ra quyết định mà không cần hỏi ý tiểu bang. Năm 1965 là thí dụ tiêu biểu, khi đó Tổng thống Lyndon Johnson điều động quân đội đến Montgomery, Alabama để bảo vệ các nhà hoạt động dân quyền.
Send comment
