Khách xem tranh tại cuộc triển lãm tranh The Universal &The Particular của họa sĩ Nguyễn Việt Hùng và họa sĩ Khang B Nguyễn, Costa Mesa, Oct 2024.
1. Thưởng thức một bức họa chủ yếu là chia sẻ sở thích và cảm xúc về thẩm mỹ giữa người xem và tác phẩm. Nghĩa là cái đẹp, cái hay của bức tranh và trình độ cảm nhận cái đẹp, cái hay của người thưởng ngoạn phải có khả năng tương ứng, có sự đồng điệu nào đó để cảm thấy thích thú hoặc hơn thế nữa là yêu chuộng.
Câu hỏi cơ bản trên được A.I. (trí thông minh nhân tạo) trả lời:
Sau đây là một số cách để thưởng thức một bức tranh:
- Dành một số thời gian và sự chú ý cho bức tranh để tận hưởng trọn vẹn.
- Đừng lo lắng về việc bạn cần làm gì tiếp theo và đắm mình vào tác phẩm nghệ thuật.
- Việc ngắm nhìn tác phẩm nghệ thuật mà bạn thích có thể kích hoạt giải phóng dopamine trong não, giúp bạn cảm thấy vui vẻ. (Dopamine là một loại chất dẫn truyền thần kinh và hormone. Nó đóng vai trò trong nhiều chức năng quan trọng của cơ thể, bao gồm vận động, trí nhớ và phần thưởng và động lực thú vị.)
- Hãy nhớ quy trình: Quá trình sáng tạo nghệ thuật là nơi phép màu xảy ra và sản phẩm cuối cùng chỉ là phần thưởng.
2. Đa số người xem tranh thường dừng lại ở cấp độ thỏa mãn hay không thỏa mãn do sở thích và cảm xúc tạo ra. Trong những trường hợp này, lời phê phán thiếu kinh nghiệm, thiếu chuyên nghiệm của người xem, chỉ là quan điểm cá nhân, không đáng tin cậy.
Tuy nhiên, một số người khác có kinh nghiệm và hiểu biết về hội họa, sẽ xem tranh bằng đôi mắt quan sát, bằng trí tuệ suy luận, bằng tưởng tượng tùy nghi, và bằng cảm xúc quen thuộc với nghệ thuật.
Nói một cách khác, A.I. sẽ trả lời câu hỏi, làm sao để tìm hiểu một bức họa?
Để hiểu một bức tranh, hãy quan sát kỹ các yếu tố thị giác như màu sắc, bố cục, đường nét, kết cấu và ánh sáng, sau đó xem xét chủ đề, bối cảnh (thời kỳ, phong cách của nghệ sĩ) và phản ứng cảm xúc của riêng bạn để diễn giải ý nghĩa và thông điệp mà nghệ sĩ muốn truyền tải. Cơ bản là "nhìn, thấy, nghĩ" bằng cách phân tích các phẩm chất hình thức, nội dung và bối cảnh lịch sử của tác phẩm nghệ thuật.
Quan sát bằng ý thức tìm hiểu:
- Tiếp nhận màu sắc, hình dạng, đường nét, kết cấu và cách chúng được sử dụng để tạo nên bố cục.
- Điểm nhấn: Xác định chủ đề chính hoặc khu vực mà nghệ sĩ thu hút sự chú ý của bạn.
- Cân bằng và nhịp điệu: Lưu ý cách các yếu tố được sắp xếp để tạo cảm giác cân bằng và chuyển động trong bức tranh.
Phân tích nội dung:
- Chủ đề: Xác định những gì được mô tả trong bức tranh, bao gồm con người, đồ vật, phong cảnh hoặc cảnh vật.
- Tường thuật: Cố gắng hiểu câu chuyện hoặc thông điệp mà bức tranh có thể truyền tải.
- Tượng trưng: Tìm kiếm ý nghĩa tượng trưng tiềm ẩn trong các đồ vật hoặc hình ảnh.
Hiểu biết theo ngữ cảnh:
- Thông tin về nghệ sĩ: Nghiên cứu về bối cảnh, phong cách và thời kỳ của nghệ sĩ.
- Bối cảnh lịch sử: Xem xét các sự kiện xã hội, chính trị hoặc văn hóa diễn ra khi bức tranh được sáng tác.
- Tiêu đề và mô tả: Nếu có, hãy đọc tiêu đề và bất kỳ thông tin đi kèm nào do nghệ sĩ hoặc bảo tàng cung cấp.
Diễn giải cá nhân:
- Phản ứng cảm xúc: Bức tranh khiến bạn cảm thấy thế nào?
- Kết nối cá nhân: Suy ngẫm về những trải nghiệm và mối liên hệ của riêng bạn có sự đồng cảm với tác phẩm nghệ thuật.
- Tư duy phản biện: Hình thành cách diễn giải của riêng bạn về bức tranh, xem xét các yếu tố trực quan, chủ đề và bối cảnh.
Ví dụ xem sâu họa phẩm: The Starry Night” (1889) của Vincent Van Gogh.
“Phân tích và phê bình ‘Đêm đầy sao’ của Vincent Van Gogh có thể như sau: những nét cọ xoáy, năng động thống trị bức tranh, tạo cảm giác năng lượng sống động và chuyển động trên bầu trời đêm, nơi các ngôi sao được mô tả như những xoáy nước xoáy phóng đại, tương phản với hình dạng tĩnh lặng, tĩnh tại của ngôi làng đang ngủ bên dưới. Việc sử dụng các màu đậm, bão hòa như xanh lam đậm và vàng làm tăng cảm giác về sự năng động của vũ trụ, trong khi quy mô phóng đại của các ngôi sao nhấn mạnh sức mạnh và sự uy nghiêm của chúng. Tuy nhiên, bức tranh có thể bị chỉ trích vì mô tả bầu trời đêm có phần không thực tế, với các ngôi sao trông giống các thiên thể đang chuyển động hơn là sự lấp lánh tinh tế mà chúng ta thấy trong thực tế, có khả năng làm giảm chất lượng tự nhiên của bức tranh". (A.I. Overview.)
Dĩ nhiên mỗi người xem tranh sẽ có nhận xét và quan điểm khác nhau. Mức độ xem sâu vào bức tranh tùy thuộc vào khả năng hiểu biết chung và riêng đối với hội họa. Kiến thức về các trường phái và phong trào họa. Sự hiểu biết về tác giả, nhất là các họa sư thành danh. Kinh ngjiệm về màu sắc và những kỹ thuật sáng tác của hội họa, vân vân, một số điều kiện này sẽ giúp bạn tiếp cận, thấu triệt và già dặn hơn trong thưởng ngoạn. Điểm quan trọng là bạn đã có mối tình với hội họa chưa?
Họa sư Mark Rothko nói, "Một bức tranh sống nhờ tình bạn, mở rộng và nhanh chóng hơn trong mắt người quan sát nhạy cảm." Nghĩa là, lời nói này nắm bắt một cách tuyệt đẹp ý tưởng về bức tranh không chỉ là một hình ảnh tĩnh, mà là một trải nghiệm trở nên phong phú, có ý nghĩa hơn khi người xem tích cực tham gia. Từ ‘nhạy cảm’ có thể là yếu tố chính của kích thích tố dẫn đến khả năng liên lạc với vô thức về vốn liếng tích trữ của kinh nghiệm và kiến thức về hội họa còn đang tiềm ẩn. Như Plutarch đã nói, Painting is silent poetry and poetry is painting that speaks. (Hội hoạ là thơ ca im lặng, và thơ ca là hội họa biết nói.)
3. Bước thêm một bước vào lãnh vực chuyên môn, nghĩa là, phân tích phê bình họa phẩm. Có một số người được học tập hàn lâm để làm công việc này, một số khác sử dụng sự hiểu biết sâu xa về hội họa và kinh nghiệm kiến thức rộng về phê bình để phân tích, nói lên mức độ thẩm mỹ và ý nghĩa của bức họa.
Phân tích phê bình không nhất thiết phải kết luận đẹp hay xấu, đúng hay sai… mà nhiệm vụ chính là tạo những gợi ý cảm nhận hoặc nối kết ý thức của người xem vào tính và chất của cái đẹp trên hình thức và cái hay trong nội dung. Phê bình còn có nhiệm vụ làm sáng tỏ ý nghĩa của bức tranh và dụng tâm của họa sĩ. Cuối cùng là đánh giá toàn bộ của họa phẩm.
Mỗi nhà phê bình chuyên đều có những phương pháp và kỹ thuật khác nhau để xem xét và thẩm thấu nghệ thuật thể hiện trong tranh. Họ có thể nghiêng về một cách tin nào đó với kiến thức, kinh nghiệm chuyên môn. Niềm tin đó có thể liên quan đến tâm lý học, cấu trúc luận, giải cấu trúc, chủ nghĩa Marx, chủ nghĩa tân thành thật, vân vân, hoặc là một kết hợp nào giữa các phương pháp phân tích phê bình đương đại.
A.I. tổng quan cho chúng ta một lối phân tích phê bình chung. Những chi tiết tóm lược do A.I. đề nghị, cần được đào sâu, mở rộng hơn.
Bốn cấp độ phê bình nghệ thuật là: mô tả, phân tích, diễn giải và đánh giá. Mô tả chỉ mô tả những phẩm chất khách quan của một tác phẩm nghệ thuật. Phân tích cố gắng trả lời những kỹ thuật nào đã được nghệ sĩ sử dụng để đạt được kết quả của họ. Diễn giải đưa ra những tuyên bố về ý nghĩa của một tác phẩm nghệ thuật.
Phân tích và phê bình một bức tranh bao gồm:
Quan sát: Lưu ý các đặc điểm rõ ràng của bức tranh, chẳng hạn như tiêu đề, phương tiện, chủ đề và bảng màu.
Phân tích: Xem xét cách các yếu tố và nguyên tắc của bức tranh hoạt động cùng nhau, chẳng hạn như việc sử dụng màu sắc, hình dạng, không gian, sự cân bằng, tỷ lệ, nhịp điệu và sự thống nhất.
Diễn giải: Nêu ý nghĩa hoặc thể hiện của bức tranh.
Đánh giá: Đánh giá bức tranh dựa trên các tiêu chí từ phong trào hoặc phong cách nghệ thuật có liên quan.
Xem xét nghệ sĩ: Xem xét cách nghệ sĩ sử dụng biểu tượng, nét cọ và liệu bức tranh có nội dung tường thuật hay không.
So sánh: So sánh bức tranh với các tác phẩm tương tự.
Xem xét người xem: Xem xét cách bức tranh có thể ảnh hưởng đến người khác và liệu nó có truyền đạt một ý tưởng hoặc cảm xúc có giá trị đối với người khác hay không.
Phê bình nghệ thuật: Công thức nâng cao của phê bình nghệ thuật hiệu quả. Phê bình nghệ thuật là một cách chia sẻ ý tưởng và hiểu biết về nghệ thuật để mọi người có thể hiểu và đánh giá cao hơn. Nó có thể mang tính chủ quan và sở thích cá nhân cũng như định kiến có thể ảnh hưởng đến lời phê bình.
Điểm nhấn: Bất kỳ nhà phê bình nào, nổi tiếng hay không, đều biết rõ: phân tích phê bình là một cách học cao nhất khi không còn nơi nào, trường nào, thầy nào để đến học tập. Phê bình một tác phẩm chính là một kiểu tự phê bình, tự thức bản thân. Người đọc có thể nhận thấy sự học hỏi hoặc chân dung thầm kín của nhà phê bình qua những gì họ phê bình.
4. Tuy nhiên, ba cấp độ từ thưởng ngoạn đến phê bình tranh chỉ là trò chơi của trí tuệ và tâm tình, từ nội tâm hướng ra ngoài. Hiểu biết và kinh nghiệm thu thập sẽ giúp cho bạn chính chắn, nhạy cảm và thông diễn hơn trong khả năng thưởng ngoạn và phong cách áp dụng cái đẹp cái hay vào đời sống.
Xem tranh còn là nghệ thuật soi bản thân vào họa phẩm để hiểu nó là ai. Nghệ thuật có thể là cách để hiểu bản thân và thế giới xung quanh. Xem tranh theo phong cách này là con đường thăng hoa.
Tại sao bạn thích thú một bức tranh? Tại sao bạn không hiểu ý nghĩa của bức tranh? Tại sao bạn không thấy bức tranh đẹp như nhiều người ca ngợi? Thậm chí, bạn nghĩ, mình có thể vẽ một bức đẹp hơn, ý nghĩa hơn bức này, tại sao họ cho nó là bất tử? Tại sao nó bán đến cả trăm triệu? Rất nhiều câu hỏi khi xem tranh và những câu trả lời dần dần sẽ sâu sắc, tập hợp lại vẽ nên bản thân của bạn, từ âm u mờ tối cho đến một hôm, bỗng rõ ràng.
Paul J. Meyer nhận xét rằng: Cuộc sống là một bức tranh, và bạn là nghệ sĩ. Bạn có trên bảng màu của mình tất cả các màu sắc trong quang phổ - những màu sắc giống như Michaelangelo và DaVinci.
Ngu Yên
Gửi ý kiến của bạn
