Nếu không được kiểm soát, những thành kiến đối với một số nhóm người nhất định có thể sẽ leo thang thành bạo lực. (Nguồn: pixabay.com)
Quý vị có bao giờ tự hỏi cảm giác thật sự khi thốt ra từ “thù ghét” là gì? Như khi nói “tui ghét người đó” hay “tui ghét ăn rau,” chúng ta có thể đang thể hiện sự không hài lòng, căm phẫn, tức giận hoặc có thể là đơn giản chỉ là không thích mà thôi.
Từ điển Merriam-Webster mô tả từ “thù ghét” là “sự thù địch và ác cảm mãnh liệt thường xuất phát từ cảm giác sợ hãi, tức giận hoặc cảm giác bị tổn thương.” Trên khắp thế giới, các nhà nghiên cứu đang tìm hiểu về sự thù ghét từ các lĩnh vực như giáo dục, lịch sử, pháp luật, lãnh đạo, tâm lý học, xã hội học và nhiều ngành khác.
Những người từng có trải nghiệm đáng sợ với giông bão có thể nói rằng họ ghét bão. Nếu từng rất tức giận vì chuyện gì đó đã xảy ra ở một nơi nào đó, quý vị có thể sẽ rất ghét phải đến nơi đó. Hoặc có ai đó nói điều gì làm tổn thương quý vị, quý vị cũng có thể thấy ghét người đó.
Hiểu sự thù ghét như một phản ứng cảm xúc có thể giúp chúng ta nhận ra cảm xúc của mình về điều gì đó hoặc ai đó, và tự hỏi những cảm xúc đó đến từ đâu. Ý thức về cảm xúc của mình sẽ cho chúng ta thời gian để thu thập thông tin và hiểu biết về quan điểm của người khác.
Vậy thù ghét là gì? Và tại sao người ta lại thù ghét nhau? Có rất nhiều câu trả lời cho những câu hỏi này.
Những gì không phải là thù ghét
Theo Bộ Tư Pháp Hoa Kỳ, thù ghét (hate) “không có nghĩa là giận dữ, tức giận hay không thích chung chung.”
Đôi khi, mọi người nghĩ rằng họ phải cảm thấy hoặc tin tưởng về một người hoặc một nhóm người theo một cách nhất định, vì những gì đã được nghe hoặc nhìn thấy xung quanh. Thí dụ: mọi người có thể nói rằng họ thù ghét ai đó khi thực ra họ chỉ không đồng ý với người ta, không hiểu, hoặc không thích cách người đó cư xử hoặc những điều họ tin tưởng.
Thật dễ dàng quy tội cho người khác về những điều ta không tin hoặc những trải nghiệm ta không thích. Hãy nghĩ về những lần quý vị có thể nghe ai đó kể lể rằng họ ghét một bạn học, giáo viên, hoặc bất kỳ người nào đó. Có thể họ đang thấy tức giận, bị tổn thương hoặc bối rối về điều gì đó, nhưng lại dùng từ “ghét” để giải thích hoặc đặt tên cho cảm giác của mình.
Khi chúng ta không hiểu người khác, điều đó có thể khiến chúng ta lo lắng và thậm chí sợ hãi. Thay vì tò mò về những trải nghiệm riêng của nhau, mọi người có thể phán xét nhau vì những khác biệt như màu da, tôn giáo, xuất xứ, tuổi tác hoặc những khiếm khuyết.
Khi ai đó phán xét người khác thấp kém hơn mình, đó là một hình thức sân hận (hatred).
Vậy thù ghét là gì?
Bộ Tư Pháp Hoa Kỳ định nghĩa ‘thù ghét’ là “có thành kiến chống lại những người hoặc nhóm người có các đặc điểm cụ thể được xác định bởi luật pháp.” Những đặc điểm này có thể bao gồm chủng tộc, tôn giáo, giới tính (gender), khuynh hướng tình dục, tàn tật và nguồn gốc của một người.
Một cách để nghĩ về ‘thù ghét’ là xem đó như một kim tự tháp. Ở đáy kim tự tháp, thù ghét là một cảm giác phát triển từ thái độ kỳ thị và định kiến không đúng về người khác, chẳng hạn như coi một số nhóm người là thú vật, lười biếng hoặc ngu ngốc.
Đôi khi những thái độ kỳ thị và cảm xúc tiêu cực này là cơ sở để mọi người thể hiện thành kiến của họ thông qua hành vi, như bắt nạt, bài trừ hoặc lăng mạ. Thí dụ, nhiều người gốc Á ở Hoa Kỳ đã phải đối mặt với hàng loạt các tội ác do thù ghét trong đại dịch COVID-19. Và nếu cộng đồng chấp nhận những thiên kiến này, một số người có thể “leo lên” phía trên kim tự tháp, cho rằng việc phân biệt đối xử là hợp lệ, hoặc tin rằng một số nhóm người nhất định không được chào đón ở một số nơi hoặc không được quyền làm một số công việc nào đó.
Ở gần đỉnh kim tự tháp, một số người có các hành vi bạo lực hoặc tội ác do thù ghét vì tin rằng sự tồn tại của họ ‘thượng đẳng’ hơn sự tồn tại của những người khác. Họ có thể đe dọa, gây tổn thương cho người khác hoặc phá hoại tài sản. Ở đỉnh của kim tự tháp là nạn diệt chủng, mục đích là tiêu diệt một nhóm người nào đó – giống như những gì người Do Thái từng gánh chịu trong Thế Chiến II, hoặc những gì người Rohingya đang trải qua ở Myanmar, gần TQ.
Thù ghét ở cấp độ trung bình và cao hơn của kim tự tháp xảy ra vì không có ai làm gì để ngăn cản những cảm xúc, thái độ và hành động kỳ thị ở các cấp độ thấp hơn.
Chống lại nạn kỳ thị, thù ghét
Ở mức độ cá nhân, mỗi người đều có thể ghét người này, người kia. Và thù ghét không chỉ có mức độ cá nhân, còn có thù ghét theo nhóm, như Ku Klux Klan (KKK hoặc Klan) chuyên tấn công những người không phải gốc da trắng, người dị tính hoặc người không theo đạo Thiên chúa. Cũng có khi thù ghét được ghi thành luật như Indian Removal Act hoặc luật Jim Crow nhắm mục tiêu đàn áp người bản địa và người gốc da đen. Nếu chúng ta cứ im lặng, nạn thù ghét đó có thể ngày càng lớn hơn và kéo theo nhiều hậu quả tiêu cực hơn.
Có nhiều cách để ngăn chặn nạn kỳ thị, thù ghét trong cuộc sống hàng ngày.
Đầu tiên là hãy chú ý đến những lời lẽ xung quanh. ‘Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.’ Nếu những người quý vị thường dành nhiều thời gian ở cùng những người hay bàn tán về lòng thù ghét đối với các nhóm người khác, hãy cân nhắc lên tiếng nhắc nhở, hoặc đổi nhóm bạn và chốn lui tới.
Chú ý khi quý vị bắt đầu để những lời nói hoặc hành vi thù ghét tiêm nhiễm vào suy nghĩ và hành động của mình. Hãy tìm hiểu rõ những biểu hiện của sự thù ghét, không chỉ trong bản thân mình mà còn trong người khác, bao gồm cả những gì nhìn thấy trên Internet.
Hãy mở lòng khi gặp gỡ những người khác với mình, và cho họ cơ hội để chúng ta biết họ là ai. Hãy dũng cảm và đối mặt với nỗi sợ hãi của bản thân. Hãy giữ trí tò mò cùng sự tử tế.
Quý vị không đơn độc khi đứng lên chống lại nạn thù ghét. Nhiều nhóm nhân quyền và các cơ quan chính phủ cũng đang nỗ lực xóa bỏ nạn kỳ thị, thù ghét. Khi đối mặt với nạn thù ghét, ai cũng có quyền và trách nhiệm chống lại. Như Mục sư Martin Luther King Jr. từng nói, “Bóng tối không thể xua tan bóng tối, chỉ có ánh sáng mới có thể làm được điều đó. Hận thù không thể xua tan hận thù, chỉ có tình yêu mới làm được điều đó.”
Rồi nhiều người sẽ nhận ra rằng, yêu thương luôn dễ dàng hơn là thù ghét. Những hành vi tử tế và tích cực sẽ lan tỏa, dù sớm hay muộn, như khi bình minh đến, ánh sáng sẽ đẩy lùi bóng tối.
Nguồn: “Why do people hate people?” của Kritine Hoover và Yolanda Gallardo, được đăng trên trang TheConversation.com.
Gửi ý kiến của bạn
