Quan Hệ Mỹ-Hoa
Nguyễn Xuân Nghĩa - Thanh Hà (RFI)
…Trung Quốc đòi hỏi giới hạn vai trò quốc tế của đô la Mỹ...
Nhân Đối thoại Chiến Lược và Kinh Tế đầu tiên, Bắc Kinh và Washington cố gắng cùng tìm ra một mô hình phát triển cân bằng hơn giữa một bên là nước chủ nợ như Trung Quốc và bên kia là nước vay nợ như Hoa Kỳ, giữa một bên là một nước xuất siêu và bên kia là một quốc gia nhập siêu. Trong hai ngày 27 và 28 tháng 7 tại Washington diễn ra «Đối thoại Chiến lược và Kinh tế» giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, lần đầu tiên kể từ khi tổng thống Barack Obama lên cầm quyền. Trước đây, dưới chính quyền Bush, Washington và Bắc Kinh đã thiết lập «Đối thoại Kinh tế Chiến lược» để khai thông những vấn đề thuần túy kinh tế, mậu dịch, đầu tư song phương.
Lần này chính quyền Obama mở rộng các cuộc thảo luận hai chiều đến các hồ sơ an ninh, đến chính sách đối ngoại của hai nước và nhiều vấn đề mang tính quốc tế khác. Tuy nhiên, khủng hoảng toàn cầu, những phương tiện để vượt qua và làm thế nào để tiến đến một mô hình phát triển cân bằng hơn vẫn là một trọng tâm của cuộc họp tại Washington lần này.
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa cho biết toàn cảnh chung của Đối thoại Mỹ Trung đầu tiên dưới chính quyền Obama:
"Tôi thiển nghĩ là sẽ có loại vấn đề quốc tế hay toàn cầu, như nhu cầu tiết giảm khí thải để ngăn ngừa nạn nhiệt hóa địa cầu hay hiện tượng gọi là lồng kính, hoặc việc Bắc Hàn Cộng sản xúc tiến kế hoạch chế tạo võ khí hạch tâm, và nguy cơ khủng bố hay phổ biến võ khí tàn sát, nạn vi phạm nhân quyền tại Miến Điện, tình hình Afghanistan hay Iran.
"Thứ hai là các vấn đề liên hệ đến quan hệ song phương giữa hai nước, nổi cộm nhất là việc Trung Quốc bán hàng cho Mỹ rồi thu tiền để lại đầu tư vào thị trường Hoa Kỳ như cho vay bằng cách mua Công khố phiếu của Mỹ. Lồng trong đó là các vấn đề mậu dịch hay chế độ ngoại hối về tỷ giá của đồng Nhân dân tệ, hoặc vấn đề công chi thu của Mỹ khiến tài sản đầu tư của Trung Quốc vào thị trường Mỹ có thể mất giá.
"Sau cùng là loại vấn đề an ninh giữa hai quốc gia ở mạn Đông và Tây của Thái bình dương, kể cả sự bành trướng ảnh hưởng của Trung Quốc ngoài Đông hải.
"Nói chung, giữa hai nước dẫn đầu về kinh tế, lại có quan hệ quyền lợi gắn bó và lệ thuộc nhau, - khi Hoa Kỳ là siêu cường độc bá và Trung Quốc là thế lực đang lên - thì đôi bên có nhiều đề tài thảo luận. Hai ngày hội họp đầu tiên chỉ mở đầu cho tiến trình đối thoại chứ chưa thể khai thông được mọi vấn đề.
"Việc Bắc Kinh đưa một Phó Thủ tướng và một Uỷ viên Quốc vụ viện, tức là một Quốc vụ khanh có quyền hạn cao hơn một Tổng trưởng cho thấy sự quan tâm của họ".
Hướng đến một mô hình cân bằng hơn
Chỉ riêng trong địa hạt kinh tế, đôi bên sẽ cùng thảo luận vể những biện pháp để cùng thoát khỏi tình trạng u ám hiện nay, để cùng tìm ra một mô hình phát triển cân bằng hơn giữa một bên là nước chủ nợ như Trung Quốc và bên kia là nước đi vay nợ như Hoa Kỳ ; giữa một bên là một nước xuất siêu và bên kia là một quốc gia nhập siêu ; giữa một nước Trung Quốc có trong tay đến 2000 tỷ đô la dự trữ ngoại tệ - trong đó gần 80% bằng đô la- và một nước Mỹ có thể tùy nghi điều chỉnh tỷ giá của đơn vị tiền tệ để phục vụ cho những mục tiêu kinh tế của riêng Chú Sam.
Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang đình đốn hiện nay, trước khi chính thức bước vào « Đối thoại Chiến lược và Kinh tế » đòi hỏi của đôi bên rất rõ ràng : phía Hoa Kỳ mong muốn Trung Quốc giảm giá đồng nhân dân tệ so với đô la để thúc đẩy ngành xuất khẩu của Mỹ.
Trong khi đó yêu sách của Bắc Kinh là giới hạn vai trò áp đảo trên trường quốc tế của đồng đô la xanh, bằng cách xây dựng mộ rổ tiền tệ quốc tế mà trong đó có nhân dân tệ với mục tiêu sau cùng là tránh để Washington tùy tiện hạ giá đô la làm mất giá trị tài sản của Trung Quốc bằng tiền đô. Ông Nguyễn Xuân Nghĩa cho biết lập trường của đôi bên trên những hồ sơ thuần túy kinh tế:
"Như trong mọi hội nghị, đôi bên đều trước tiên khẳng định nguyên tắc chỉ đạo của mình.
"Phía Bắc Kinh thì muốn chứng tỏ bản chất văn minh, hiếu hoà và có trách nhiệm về thiên hạ sự và gạt qua một bên những gì thuộc phạm vi nội bộ của Trung Quốc, như vấn đề nhân quyền. Đồng thời họ nhắc đến tư thế mới của họ.
"Khi bà Hillary Clinton còn là Đệ nhất Phu Nhân của Tổng thống Bill Clinton, sản lượng kinh tế Trung Quốc mới chỉ có chừng ngàn tỷ một năm, ngày nay đã lên gấp bốn và họ đang có dự trữ ngoại tệ tương đương với hai ngàn tỷ đô la mà phân nửa được đầu tư vào thị trường tài chính Mỹ.
"Sự thịnh suy hay thăng giáng của thị trường Mỹ, và cụ thể là trị giá của đồng Mỹ kim, cũng là vấn đề mà họ có quyền lên tiếng dù biết là chưa có gì thay thế được. Lên tiếng để giữ thế mạnh trong các đề mục khác."
"Phía Hoa Kỳ thì nói tới vai trò của thị trường Hoa Kỳ trong sự tăng trưởng đó của Trung Quốc từ ba chục năm nay, và nêu vấn đề là Trung Quốc không thể tiếp tục dùng xuất khẩu làm đầu máy kinh tế và phải chú ý hơn đến thị trường nội địa tại Hoa lục.
"Mà phía Mỹ không nhắc thì phái bộ Bắc Kinh cũng biết tới sức ép của Quốc hội Mỹ với dự luật H.R.782 mới đệ nạp lại, nhằm đòi trừng phạt Trung Quốc về cách định giá đồng Nhân dân tệ quá thấp để bán hàng quá rẻ vào Mỹ, là một sự cạnh tranh bất chính. Đây là ta chưa nói tới tranh chấp mậu dịch giữa hai nước mà lần này họ không bàn tới".
Có nhiều khả năng, những đòi hỏi của cả Washington lẫn Bắc Kinh đều không được thỏa mãn trong cuộc họp tại Washington lần này. Đơn giản là kinh tế hai nước Mỹ và Trung Quốc quá lệ thuộc vào nhau, cho nên không bên nào dám dồn đối phương vào chân tường.
Ràng buộc hai chiều
Một vài con số giúp chúng ta hiểu rõ hơn về sự ràng buộc hai chiều giữa nền kinh tế thứ nhất và thứ ba trên thế giới. Hiện nay, Trung Quốc có khoản dự trữ ngoại tệ lớn nhất thế giới, là hai ngàn tỷ đô la. Trong đó hơn 800 tỷ dưới hình thức công trái phiếu của Hoa Kỳ và gần 80% trên tổng số 2000 tỷ nói trên là những khoản dự trữ bằng đô la.
Về phía Mỹ, trước khủng hoảng toàn cầu 2008 tổng số nợ của nhà nước Liên bang đã được coi là vào bậc nhất trên thế giới. Do tình hình nguy nhập từ cuối mùa hè năm ngoái, thâm thủng ngân sách nhà nước càng «bùng nổ» đến mức có thể sẽ vượt lên đến từ 10 đến 12 % tổng sản phẩm nội địa của nước Mỹ.
Điều đó có nghĩa là Hoa Kỳ phải tiếp tục vay mượn tiền, và để giảm nhẹ bớt chi phí đối với các chủ nợ, Washington sẽ in tiền, giảm giá đô la và cố ý để tạo nên lạm phát. Như vậy có nghĩa là tài sản mà Trung Quốc có trong tay bằng đô la qua đó cũng sẽ giảm theo. Chính vì lo lắng cho kịch bản đen tối đó mà phía Bắc Kinh liên tục đòi giới hạn vai trò toàn trị của đô la trên trường quốc tế.
Ông Nguyễn Xuân Nghĩa phân tích :
"Thực tế khách quan của kinh tế toàn cầu mà Mỹ kim vẫn đang là ngoại tệ phổ biến và được các nước sử dụng nhiều nhất trong việc thanh toán các giao dịch. Đô la Mỹ hiện vẫn chiếm tới 65% trong khối dự trữ ngoại tệ của các nước trên thế giới. Các đồng bạc kia, như Euro Âu Châu, đồng Yen Nhật bản, đồng Bảng Anh hay Franc Thụy Sĩ chưa có khả năng đó.
"Thứ hai, vì đồng tiền của mình là phương tiện giao hoán phổ biến của thiên hạ nên mọi quyết định kinh tế tài chính của Mỹ đều ảnh hưởng đến tài sản của xứ khác. Trung Quốc đang nắm trong tay nhiều tài sản yết giá bằng đô la, trong đó có hơn 800 tỷ Công khố phiếu, nên họ nêu vấn đề.
"Họ càng nêu vấn đề vì trong bối cảnh suy thoái toàn cầu, Hoa Kỳ dưới sự lãnh đạo của Chính quyền Obama lại tăng chi quá mạnh nên gây bội chi ngân sách và càng phải vay mượn nhiều hơn khiến Mỹ kim có thể mất giá và người nắm đô la Mỹ sẽ bị thiệt. Cũng vì thế mà vừa vào hội nghị, Tổng trưởng Ngân khố Mỹ Timothy Geithner phải trấn an Bắc Kinh rằng Hoa Kỳ sẽ kiềm chế nạn bội chi ngân sách trong chừng mực nhất định kể từ năm 2013 này ».
Và trong trường hợp mà ngân sách nhà nước của Hoa Kỳ tiếp tục thâm thủng, thì Washington sẽ vay mượn thêm và càng làm yếu đi đồng đô la. Ông Nguyễn Xuân Nghĩa:
"Tất nhiên là với tư cách chủ nợ, Trung Quốc phải đòi hỏi một số cam kết hay đảm bào nào đó từ phía Hoa Kỳ. Có thể chỉ là để hoá giải áp lực của Mỹ về tỷ giá đồng Nguyên mà thôi. Thực tế thì thị trường hơn là các chính quuyền sẽ quyết định về giá trị của tài sản, như Công khố phiếu chẳng hạn.
"Phía Hoa Kỳ có thể trả lời là khi Trung Quốc phát hành công khố phiếu trong kế hoạch kích cầu của họ thì thị trường không mua hết, nôm na là thất bại. Trong khi hôm 27/7 thì bao nhiêu công khố phiếu do Mỹ phát hành đều bán sạch, dù trả phân lời rất thấp!»
Trung Quốc muốn áp đặt một trật tự kinh tế thế giới mới
Trước thượng đỉnh G20 tại Luân Đôn Trung Quốc trực tiếp kêu gọi thay thế đô la ở vai trò đồng tiền dự trữ của thế giới ; đồng thời để cho nhân dân tệ tham gia vào rổ tiền của quỹ IMF có tên gọi là "quyền rút vốn đặc biệt" (SDR) hiện chỉ bao gồm đô la của Hoa Kỳ, euro của châu Âu, đồng yen Nhật Bản và đồng bảng Anh.
Giới phân tích cho rằng, Trung Quốc đang có ý đồ áp đặt một trật tự kinh tế và tài chính quốc tế mới. Gần đây hơn, một vài lãnh đạo tại Bắc Kinh còn đi xa hơn khi nêu lên khả năng dùng nhân dân tệ làm phương tiện giao hoán mậu dịch và đầu tư, thay thế đồng đô la ; để cho đơn vị tiền tệ của siêu cường kinh tế thứ ba trên thế giới đóng một vai trò lớn hơn trên bàn cờ thương mại thế giới.
Một chuyên gia thuộc ngân hàng HSBC không loại trừ khả năng, đến năm 2012 nhân dân tệ trở thành một trong ba đơn vị tiền tệ chính của thế giới. Trên thực tế, một phần nhỏ trao đổi mậu dịch của Trung Quốc với nhiều đối tác thương mại trong khu vực Đông Nam Á đã được thanh toán trực tiếp bằng nhân dân tệ.
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Xuân Nghĩa nhìn nhận rằng, đây là một phương tiện giúp cho Bắc Kinh «thải bớt» đô la nhằm đa dạng hóa rủi ro tiền tệ, nhưng đây cũng là một giải pháp cực kỳ nguy hiểm mà không biết chừng nạn nhân đầu tiên của biện pháp đó lại chính là Trung Quốc
Dù sao đi chăng nữa tham vọng truất phế hay giới hạn vai trò tiền tệ quốc tế của đồng đô la mà Bắc Kinh đang ấp ủ không dễ thực hiện. Do thế thượng phong của đô la nằm ở chỗ: thứ nhất đây là phương tiện giao hoán mậu dịch và thứ hai đồng tiền Mỹ còn là phương tiện tàng trữ giá trị và đầu tư tài sản.
Về điểm thứ nhất, ưu thế của đô la phản ánh sức tiêu thụ của người Mỹ. Hoa Kỳ vẫn là khách hàng đầu tiên của Trung Quốc. Vì vậy, dù muốn hay không thì Bắc Kinh cũng phải cột giá nhân dân tệ vào với đô la.
Về vai trò của phương tiện tàng trữ giá trị của đồng đô la thì trong trường hợp Trung Quốc khi đã có quá nhiều đô la trong tay, Bắc Kinh không thể để tài sản khồng lồ này mất giá. Điều đó giải thích vì sao trong bất kỳ tình huống nào Trung Quốc cũng sẽ tiếp tục đầu tư thêm vào Mỹ, mua thêm công trái phiếu của Hoa Kỳ. Nói cách khách, đâu đó Mỹ và Trung Quốc đang tạo điều kiện lẫn cho nhau để cùng củng cố mô hình kinh tế của họ.
Trong lĩnh vực tiền tệ và kinh tế, Bắc Kinh và Washington được ví như một cặp vợ chồng. Đôi khi họ cũng có những bất đồng, cãi vã, thế nhưng chủ yếu vẫn là: một bên dồi dào phương tiện tài chính để cho bên kia tha hồ chi tiêu. Họ cần nương vào nhau để thăng tiến. Quan trọng hơn hết là cuộc hôn nhân ấy cần phải được vững bền.
Gửi ý kiến của bạn
